پرش به محتوا

تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی جهان اسلام از سال 41 تا 227 هجری قمری: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ه ی ' به 'ه‌ی '
جز (جایگزینی متن - 'ه های ' به 'ه‌های ')
جز (جایگزینی متن - 'ه ی ' به 'ه‌ی ')
خط ۴۸: خط ۴۸:


==گزارش کتاب==
==گزارش کتاب==
تاریخ تحولات جهان اسلام در دوران امویان و دوره نخست عباسیان (227-41 ق) آن هم بر پایه ی اسناد و مدارک معتبر و مقبول، هدف اصلی پدید آمدن کتاب حاضر است. امویان و عباسیان، امپراتوری گسترده‌ای را تشکیل دادند که عناصر متعددی بر آن اثر گذاشتند و شاهد بنیان اجتماعی و قومی ناهمگونی بودند. امویان طی سال های 41 تا 132 قمری بر قلمرو خلافت اسلامی حکمرانی کردند. دوره ی آنان، دوره‌ای حیاتی در تاریخ اسلام به شمار می آید. در زمان خلافت آنان فتوحات مسلمانان از خاورمیانه تا شمال آفریقا و حتی اسپانیا گسترش یافت. در این دوران تحولاتی پدید آمدند که بی تردید در تکوین دین و فرهنگ اسلامی آثاری تعیین کننده بر جای گذاردند. امویان به صورت فاتحان مسلمان و سپس با عنوان کارگزاران حکومت مرکزی به سرزمین شام وارد شدند و بعد از آن داعیه ی خلافت اسلامی را مطرح کردند. و بالاخره در جریان صلح با امام حسن علیه السلام به عنوان خلیفه به خلافت اسلامی دست یافتند. موضع خصمانه ی بیشتر امویان از آغاز دعوت اسلام تا فتح مکه، درگیری سیاسی و نظامی آنان با اهل بیت علیهم السلام و جنایاتی مانند حادثه خونین کربلا و حمله به دو شهر مقدس مکه و مدینه؛ از بارزترین علت هایی است که امویان را در نوشته‌های مورخان با رنگ تیره وصف کرده است. مباحث مختلفی درباره ی دوران امویان و تحولات گوناگون آن مطرح است. فرایند اسلامی شدن و عربی سازی، عملکرد شایسته و ناشایست آنان در تحولات دیوانی، مالی و حکومتی، سرشت و روند خلافت آنان، سیمای آنان در آیینه ی اخبار و روایات اسلامی، جنگ ها و تفرقه‌های داخلی زمان آنان از جمله ی آن هاست. بعد از امویان، عباسیان که بازماندگان عباس ابن عبدالمطلب، عموی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله بودند؛ قدرت را در دنیای اسلام به دست گرفتند و بیش از پنج سده به عنوان جانشین رسول الله صلی الله علیه و آله بر جهان اسلام حکم راندند. آنان کار خود را با دعوت سازمان یافته و تشکیلات منظمی از اوایل سده ی دوم آغاز کردند و پس از سال ها کوشش و تلاش مستمر و به پایمردی ایرانیان، سرانجام به سال 132 قمری به خلافت رسیدند. از آن هنگام تا سال 656 ق که مغولان بر بغداد دست یافتند؛ خلافت در بین فرزندان عباس با فراز و نشیب ادامه داشت.
تاریخ تحولات جهان اسلام در دوران امویان و دوره نخست عباسیان (227-41 ق) آن هم بر پایه‌ی اسناد و مدارک معتبر و مقبول، هدف اصلی پدید آمدن کتاب حاضر است. امویان و عباسیان، امپراتوری گسترده‌ای را تشکیل دادند که عناصر متعددی بر آن اثر گذاشتند و شاهد بنیان اجتماعی و قومی ناهمگونی بودند. امویان طی سال های 41 تا 132 قمری بر قلمرو خلافت اسلامی حکمرانی کردند. دوره‌ی آنان، دوره‌ای حیاتی در تاریخ اسلام به شمار می آید. در زمان خلافت آنان فتوحات مسلمانان از خاورمیانه تا شمال آفریقا و حتی اسپانیا گسترش یافت. در این دوران تحولاتی پدید آمدند که بی تردید در تکوین دین و فرهنگ اسلامی آثاری تعیین کننده بر جای گذاردند. امویان به صورت فاتحان مسلمان و سپس با عنوان کارگزاران حکومت مرکزی به سرزمین شام وارد شدند و بعد از آن داعیه‌ی خلافت اسلامی را مطرح کردند. و بالاخره در جریان صلح با امام حسن علیه السلام به عنوان خلیفه به خلافت اسلامی دست یافتند. موضع خصمانه‌ی بیشتر امویان از آغاز دعوت اسلام تا فتح مکه، درگیری سیاسی و نظامی آنان با اهل بیت علیهم السلام و جنایاتی مانند حادثه خونین کربلا و حمله به دو شهر مقدس مکه و مدینه؛ از بارزترین علت هایی است که امویان را در نوشته‌های مورخان با رنگ تیره وصف کرده است. مباحث مختلفی درباره‌ی دوران امویان و تحولات گوناگون آن مطرح است. فرایند اسلامی شدن و عربی سازی، عملکرد شایسته و ناشایست آنان در تحولات دیوانی، مالی و حکومتی، سرشت و روند خلافت آنان، سیمای آنان در آیینه‌ی اخبار و روایات اسلامی، جنگ ها و تفرقه‌های داخلی زمان آنان از جمله‌ی آن هاست. بعد از امویان، عباسیان که بازماندگان عباس ابن عبدالمطلب، عموی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله بودند؛ قدرت را در دنیای اسلام به دست گرفتند و بیش از پنج سده به عنوان جانشین رسول الله صلی الله علیه و آله بر جهان اسلام حکم راندند. آنان کار خود را با دعوت سازمان یافته و تشکیلات منظمی از اوایل سده‌ی دوم آغاز کردند و پس از سال ها کوشش و تلاش مستمر و به پایمردی ایرانیان، سرانجام به سال 132 قمری به خلافت رسیدند. از آن هنگام تا سال 656 ق که مغولان بر بغداد دست یافتند؛ خلافت در بین فرزندان عباس با فراز و نشیب ادامه داشت.


پیدایش خلافت عباسی، بیعت صرف با یک خلیفه یا انتقال حکومت از امویان به عباسیان در حاکمیت گروهی اسلامی نیست؛ بلکه نقطه عطف مهمی در سیر تحولات اسلامی به شمار می آید که جامعه ی اسلامی را تغییر داد و باور عمیقی در جهات زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر جای گذاشت و زمینه ی بروز و ظهور مسلمانان غیر عرب را فراهم آورد. دوران خلافت عباسیان به چهار دوره تقسیم شده است:
پیدایش خلافت عباسی، بیعت صرف با یک خلیفه یا انتقال حکومت از امویان به عباسیان در حاکمیت گروهی اسلامی نیست؛ بلکه نقطه عطف مهمی در سیر تحولات اسلامی به شمار می آید که جامعه‌ی اسلامی را تغییر داد و باور عمیقی در جهات زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر جای گذاشت و زمینه‌ی بروز و ظهور مسلمانان غیر عرب را فراهم آورد. دوران خلافت عباسیان به چهار دوره تقسیم شده است:


عصر اول عباسیان که عصر نیرومندی، گسترش و شکوفایی بود، عصر دوم عباسیان که دوران نفوذ عنصر ترک بود، عصر سوم عباسیان که دوران نفوذ آل بویه ی ایرانی بود. عصر چهارم عباسیان که دوران نفوذ سلجوقیان ترک بود.
عصر اول عباسیان که عصر نیرومندی، گسترش و شکوفایی بود، عصر دوم عباسیان که دوران نفوذ عنصر ترک بود، عصر سوم عباسیان که دوران نفوذ آل بویه‌ی ایرانی بود. عصر چهارم عباسیان که دوران نفوذ سلجوقیان ترک بود.


این کتاب در بخش عباسیان، به تحولات عصر اول عباسیان می پردازد. در این عصر ایرانی‌ها در بسیاری از کارها سیطره داشتند و از آغاز دوره ی منصور وزیران و فرماندهان ایرانی عهده دار کارها بودند تا اینکه هارون به دفع وزیران برمکی پرداخت. پس از پیروزی مأمون بر برادرش امین، بار دیگر کفه قدرت به نفع ایرانیان سنگین شد و بنی سهیل از خاندان‌های ایرانی، جایگاه بلندی در دوران مأمون به دست آوردند.
این کتاب در بخش عباسیان، به تحولات عصر اول عباسیان می پردازد. در این عصر ایرانی‌ها در بسیاری از کارها سیطره داشتند و از آغاز دوره‌ی منصور وزیران و فرماندهان ایرانی عهده دار کارها بودند تا اینکه هارون به دفع وزیران برمکی پرداخت. پس از پیروزی مأمون بر برادرش امین، بار دیگر کفه قدرت به نفع ایرانیان سنگین شد و بنی سهیل از خاندان‌های ایرانی، جایگاه بلندی در دوران مأمون به دست آوردند.


معتصم به این باور رسید که باید عنصر جدیدی را به صحنه آورد و به آنان اعتماد کند و از این رو اطرافیان، کارگزاران و فرماندهانش را از ترکان برگزید و بدین وسیله بر نفوذ ایرانیان غلبه کرد.<ref> [https://www.historylib.com/books/2406 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>
معتصم به این باور رسید که باید عنصر جدیدی را به صحنه آورد و به آنان اعتماد کند و از این رو اطرافیان، کارگزاران و فرماندهانش را از ترکان برگزید و بدین وسیله بر نفوذ ایرانیان غلبه کرد.<ref> [https://www.historylib.com/books/2406 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>