فتاوى إبن سحنون: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فتاوى ابن سحنون'''، تألیف محدّث، سخنور، مناظره‌گر و فقیه قیروانی مالکى قرن سوم هجری قمری، [[ابوعبدالله محمد بن عبدالسلام بن سعید بن حبیب تنوخى]]، مشهور به [[ابن سَحْنون]] (202-256ق)، مجموعه‌ای از فتواهای فقهی است که نویسنده در آن به بیش از 500 مسئله فرعی کاربردی در موضوعات گوناگون پاسخ می‌دهد. پژوهشگر معاصر، [[مصطفی محمود ازهری]]، کتاب حاضر را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند نوشته و نویسنده و کتابش و ویژگی‌های نسخه‌های خطی و شیوه آماده‌سازی آن را معرفی کرده است.

هرچند در برخی از نسخه‌های خطی، نام این اثر، «الرسالة السحنونية» یا «أجوبة محمد بن سحنون» ثبت شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص26-27</ref>، ولی [[مصطفی محمود ازهری]] ترجیح داده است که این کتاب را «فتاوی ابن سحنون» بنامد؛ زیرا غالب مباحث آن بیانگر فتواها و ترجیح‌های فقهی اوست<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>.

* [[مصطفی محمود ازهری]] کتاب حاضر را شامل مهم‌ترین و مشهورترین و نادرترین مسائل اختلافی و فروع فقهی دانسته است که در بین مالکیان رواج دارد و اختلاف در مورد آن، در بین اندیشوران مالکی معروف است<ref>ر.ک: همان، ص23-24</ref>.

در این اثر، تعداد 597 مسئله آمده<ref>ر.ک: متن کتاب، ص546</ref>، ولی بر اساس باب‌های فقهی تنظیم نشده است و به ‌گفته [[مصطفی محمود ازهری]]: «جاء بترتيب عجيب نظمه»<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص24</ref>. [[ابن سحنون]] کتابش را با نظمی شگفت‌انگیز سامان داده و به‌ترتیب به این مسائل پرداخته است: شهادات، قضاء، نکاح، طلاق، بیع، حیازت، استحقاقات و دعاوی و خصومات، سرقت، خوردنی‌ها، قسم‌ها و کفارات، تعدّی و خیانت و غرامت و ضمانت و...

* محمد بن سالم گفت: از محمد بن سحنون پرسیدم: کدام حال به دانشوران سزاوارتر است؛ عدالت مگر آنکه خدشه در آن ظاهر شود یا ضعف و فساد مگر آنکه عدالت آشکار گردد؟ پاسخ داد: پناه بر خدا اگر فساد و گناهکاری بر دانشمند، سزاوارتر باشد، بلکه عدالت، سزاوارتر است. مگر نشنیده‌ای که پیامبر(ص) گفت: برترین شما کسانی هستند که قرآن را یاد بگیرند و به دیگران بیاموزند و همچنین پیامبر(ص) گفت: بر شما باد که اهل علم و فضیلت را احترام بگذارید و گرامی بدارید؛ زیرا خانه ما، معدن دانایی و ارزش است. گفتند: ای رسول خدا اگر در علم ماهر نبود، چطور؟ گفت: «علم اندک همانند علم فراوان است»؛ چون منزلت دانشوران در نزد خدای متعال برتر از همه مردم است و... به [[ابن سحنون]] گفتم: چگونه خدشه در عدالت اندیشوران پیدا شود؟ گفت: اینکه چند بار معامله ربوی کند، درحالی‌که می‌داند ربا است. بلکه با تضییع فرائض و واجبات - هر فریضه‌ای که باشد - در علم و عمل و اعتقاد و با ارتکاب کبائر بدون ضرورت و مداومت بر صغائر، زوال عدالت در اندیشوران، ثابت می‌شود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص43-44</ref>.

* پرسیدم: آیا جایز است که اهل علم و قرآن، اگر فقیر باشند، زکات بگیرند، درحالی‌که آنان با داشتن دانش و قرآن، غنی هستند؟! [[ابن سحنون]] گفت: ابن وهب و ابن قاسم گفته‌اند: اگر دانشوران نیازمند باشند، سزاوارتر به زکات هستند... و من هم همین نظر را قبول دارم<ref>ر.ک: همان، ص531-532</ref>.