۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'بهاء الدوله رازى' به 'بهاء الدوله رازى'
جز (جایگزینی متن - 'على‌اكبر ولايتى' به 'على‌اكبر ولايتى ') |
جز (جایگزینی متن - 'بهاء الدوله رازى' به 'بهاء الدوله رازى') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
'''خلاصة التجارب'''، به زبان فارسى، از مهم‌ترين نگاشته‌هاى طبى ايرانيان است كه بازگوكننده وضعيت و سطح علمى دانش پزشكى در دوران صفويه است. | '''خلاصة التجارب'''، به زبان فارسى، از مهم‌ترين نگاشته‌هاى طبى ايرانيان است كه بازگوكننده وضعيت و سطح علمى دانش پزشكى در دوران صفويه است. | ||
اين كتاب، توسط بهاء الدوله رازى تأليف شده است. وى، در مقدمه مى‌نويسد: «حمد بلااحصا حكيمى را كه به كمال حكمت و وفور عنايت و قدرت ماهيت، اشرف انسانى را از خزانه جود خلعت وجود پوشانيد... اما بعد، چنين معروض دارد خادم الفقراء المله، بهاء الدوله - هداه الله تعالى - كه چون كلام حضرت سيد الانام عليه التحية و السلام كه:«من كتم علماً نافعاً الجمه الله تعالى يوم القيامة بلجام من النار»، امر بود به اظهار علمى نافع مر دين و مر بدن را و اين بيچاره را بعضى از تجارب طبى كه مشتمل بر فوائد بدنى حاصل بود، لازم نمود آن را اطاعة لامره الاعلى و فوزاً بتلك السعادة فى الآخرة و الاولى مثبت نمود، فلهذا اشتغال سالك اين رساله موسومه به «خلاصة التجارب»، در اوان سنه سبع و تسع‌مائة، در مسكن طرشت من قرى راز اتفاق افتاد». | اين كتاب، توسط [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] تأليف شده است. وى، در مقدمه مى‌نويسد: «حمد بلااحصا حكيمى را كه به كمال حكمت و وفور عنايت و قدرت ماهيت، اشرف انسانى را از خزانه جود خلعت وجود پوشانيد... اما بعد، چنين معروض دارد خادم الفقراء المله، بهاء الدوله - هداه الله تعالى - كه چون كلام حضرت سيد الانام عليه التحية و السلام كه:«من كتم علماً نافعاً الجمه الله تعالى يوم القيامة بلجام من النار»، امر بود به اظهار علمى نافع مر دين و مر بدن را و اين بيچاره را بعضى از تجارب طبى كه مشتمل بر فوائد بدنى حاصل بود، لازم نمود آن را اطاعة لامره الاعلى و فوزاً بتلك السعادة فى الآخرة و الاولى مثبت نمود، فلهذا اشتغال سالك اين رساله موسومه به «خلاصة التجارب»، در اوان سنه سبع و تسع‌مائة، در مسكن طرشت من قرى راز اتفاق افتاد». | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
«خلاصة التجارب» اگرچه از نظر گستردگى مباحث و شيوايى بيان، به «ذخيره خوارزمشاهى» نمى‌رسد، از نظر اتكاء بر تجربيات شخصى و نوآورى، از آن برتر است. | «خلاصة التجارب» اگرچه از نظر گستردگى مباحث و شيوايى بيان، به «ذخيره خوارزمشاهى» نمى‌رسد، از نظر اتكاء بر تجربيات شخصى و نوآورى، از آن برتر است. | ||
اين كتاب، از مآخذ مهم طب در دوره صفويه و از بهترين متون درسى پزشكى كهن جهان است <ref>طب در دوره صفويه، صفحه دوازده</ref>. در «خلاصة التجارب»، موارد بسيارى از نخستين اشاره‌هاى طب اسلامى به بعضى بيمارى‌ها وجود دارد <ref>براى آگاهى از نوآورى‌ها و مشاهدات و تجربيات بهاء الدوله رازى رجوع كنيد به | اين كتاب، از مآخذ مهم طب در دوره صفويه و از بهترين متون درسى پزشكى كهن جهان است <ref>طب در دوره صفويه، صفحه دوازده</ref>. در «خلاصة التجارب»، موارد بسيارى از نخستين اشاره‌هاى طب اسلامى به بعضى بيمارى‌ها وجود دارد <ref>براى آگاهى از نوآورى‌ها و مشاهدات و تجربيات [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] رجوع كنيد به «[[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] آخرين پزشك بزرگ ايران»، به قلم دكتر حسن تاج‌بخش، نامه فرهنگستان علوم، سال 3، ش 4، ص 47 - 56</ref>. | ||
روش بهاء الدوله | روش [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]]؛ يعنى توجه به علائم و عوارض بيمارى‌ها و شرح و ثبت دقيق آنها، كتاب او را در زمره مهم‌ترين كتب پزشكى قرار داده است <ref>تاريخ دام‌پزشكى و پزشكى ايران، ج 2، ص 494</ref>. از جمله اين موارد مى‌توان به توجه او در ثبت همه‌گيرى سياه‌سرفه در هرات و نيز در رى در سال 906ق، اشاره نمود كه به‌دقت به تشريح اين بيمارى پرداخته است. همچنين نوشته‌هاى او در باره اينكه افرادى كه آبله مى‌گيرند به‌ندرت ممكن است از نو آبله بردارند، حاكى از نظر او در باره ايمنى بدن است. | ||
بهاء الدوله همچنين به موضوع حساسيت‌هاى فصلى (آلرژى) اشاره نموده و نمونه‌اى از درمان اين بيمارى را نيز گزارش كرده است. با استناد به اين نوشته‌ها بايد او را از پيشگامان دانش ايمنى‌شناسى محسوب داشت. او همچنين در باره بيمارى‌هاى مشترك بين انسان و حيوان، از جمله هارى، نوشته‌ها و گزارش‌هاى دقيقى دارد. | بهاء الدوله همچنين به موضوع حساسيت‌هاى فصلى (آلرژى) اشاره نموده و نمونه‌اى از درمان اين بيمارى را نيز گزارش كرده است. با استناد به اين نوشته‌ها بايد او را از پيشگامان دانش ايمنى‌شناسى محسوب داشت. او همچنين در باره بيمارى‌هاى مشترك بين انسان و حيوان، از جمله هارى، نوشته‌ها و گزارش‌هاى دقيقى دارد. | ||