ثلاث رسائل في علم الجرح و التعديل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ثلاث رسائل في علم الجرح و التعديل'''، شامل سه اثر تحت عناوین «من سؤالات أبي‌بكر أحمد بن محمد بن هانئ الأثرم أباعبدالله أحمد بن محمد بن حنبل»، «مسائل أبي‌جعفر محمد بن عثمان بن أبي‌شيبة عن شيوخه» و «من تكلم فيه الدارقطني في كتاب السنن من الضعفاء و المتروكين و المجهولين» است. آثار یادشده در موضوع علم حدیث است و توسط عامر حسن صبری گردآوری و تحقیق شده است.

اثری از ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل بن هلال شیبانى مروزى (164-241)، از فقها، محدثان و پیشوای حنبلیان است. اثر یادشده به علم رجال اختصاص یافته و توسط عامر حسن صبری تحقیق شده است.

این کتاب مشتمل بر پرسش‌های ابوبکر اثرم از احمد بن حنبل درباره مسائل جرح و تعدیل، تاریخ راویان و نام آنها است<ref>ر.ک: مقدمه، ص13</ref>. این اثر با عنوان «مسائل أحمد بن حنبل» نیز یاد شده است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. این کتاب از نگارش‌های مهم در علل حدیث، دانش جرح و تعدیل، تاریخ راویان حدیث، مصطلح حدیث و علوم آن است.

به دلیل وجود نقل‌های فراوان از کتاب یادشده در نوشته‌های تاریخی و جرح و تعدیل، به نظر آمده متن حاضر تنها بخشی از آن کتاب بزرگ است<ref>ر.ک: مقدمه، ص8 و 12</ref>، لکن محقق بر این باور است این متن به دلیل فقدان نظم و ترتیب مشخص، در حقیقت گزیده‌ای از کتاب اصلی است که بر اساس نظم و ترتیب مشخصی بوده است. به نظر وی این اثر توسط ابوطاهر سلفی گزینش شده است<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>.

نویسنده، مطالب کتاب را در قالب نودودو روایت تنظیم کرده و در آن مطالبی را از احمد بن حنبل در خصوص برخی راویان، اعم از نام و مشخصات، جایگاه آنان در روایت حدیث و اطلاعات دیگر پیرامون آنها ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص14؛ متن کتاب، ص25-27</ref>.

اشتمال کتاب بر آراء و نظرات احمد بن حنبل و همچنین اشتمال آن بر اقوال و آراء علمای مشهور در حوزه جرح و تعدیل از ویژگی‌های آن است<ref>ر.ک: مقدمه، ص14</ref>. همچنین به دلیل اهمیت این اثر در حوزه علوم حدیث، بسیاری از عالمان در تألیفات خود از آن بهره برده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>.

اثری از محمد بن عثمان بن ابی‌شیبه عبسی کوفی(م 297ق)، از عالمان حدیث و رجال است. این کتاب در موضوع رجال (جرح و تعدیل) و توسط عامر حسن صبری تحقیق شده است.

نوشته محمد بن عبدالرحمن بن محمد مقدسی صالحی، معروف به ابن زریق حنبلی (م 803ق) است. این اثر رجالی توسط عامر حسن صبری تحقیق شده است.

نوشتار حاضر مشتمل بر اطلاعاتی گردآوری‌شده از سخنان دارقطنی در کتاب سنن است که درباره ضعفا، متروکان و مجهولان از راویان حدیث مطرح نموده است<ref>ر.ک: همان (کتاب سوم)، ص154 و 157</ref>.

گردآورنده، مطالب درباره راویان را بر اساس حروف الفبا (در قالب بیست‌وهشت باب به‌همراه مطالبی ذیل عنوان کنیه‎ها) آورده است و بااین‌وجود در مواردی مشاهده شده است که دقت لازم را در ترتیب میان حروف رعایت نکرده است<ref>ر.ک: همان، ص157</ref>.

وی نخست به شیوه دارقطنی در ذکر راوی مورد بحث پرداخته، سپس به استاد و شاگرد وی اشاره کرده است و در آخر سخن دارقطنی را پیرامون راوی مورد بحث ذکر نموده است.

لازم به ذکر است که گردآورنده، تمام راویانی را که دارقطنی به جرح آنان در کتاب سنن خود پرداخته، ذکر ننموده است. همچنین در برخی موارد به نظرات و آرای متعدد دارقطنی پیرامون راویان به شکل کامل نپرداخته است. ازاین‌رو محقق اثر تلاش کرده است تا نقص موجود را با تتبع در احوال راویان در منابع دیگر برطرف سازد<ref>ر.ک: همان، ص157</ref>.

محقق علاوه بر تنظیم فهرستی از راویانی ذکرشده در کتاب سنن بر اساس حروف الفبا و مقابله آن با اثر ابن زریق، به استخراج سخنان دارقطنی پیرامون برخی راویان از آثار دیگر و افزودن آن به کتاب حاضر به‌همراه ذکر آدرس مطالب در کتاب سنن در میان علامت ] [ پرداخته است. مطالب افزوده‌شده، مشتمل بر راویانی است که در اثر ابن زریق نیامده و از سنن دارقطنی استخراج گردیده است. همچنین مواردی از کتاب «تخريج الأحاديث الضعاف في سنن الدارقطني» نوشته ابومحمد غسانی و کتاب «إتحاف المهرة بالفوائد المبتكرة من أطراف العشرة»، نوشته ابن حجر نیز توسط محقق به کتاب افزوده شده است<ref>ر.ک: همان، ص160-162</ref>.