تاريخ فتوح الجزيرة و الخابور و ديار بكر و العراق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تاريخ فتوح الجزيرة و الخابور و ديار بكر و العراق'''، تألیف متخصص تاریخ غزوات پیامبر(ص) و تاریخ‌نگار و قاضی مشهور قرن دوم هجری قمری، [[ابوعبدالله محمد بن عمر واقدی]] (130- 207ق)، فتوحات مسلمین در بلاد جزیره و برخی شهرهای ارمینیه در سال 17ق را توضیح می‌دهد. پژوهشگر معاصر، [[عبدالعزیز فیاض حرفوش]]، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و نویسنده و آثارش و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و توضیحاتی جغرافیایی و تاریخی در مورد بسیاری از اماکن و اعلام ارائه کرده است.

* محقق کتاب تأکید کرده است که فتح جزیره در منابع تاریخی دیگر، خیلی مختصر و همراه با اختلاف در تاریخ فتح آمده است و ابن اسحاق آن را در سال 19ق ثبت کرده و دیگران در سال 18ق شمرده‌‌اند، ولی [[واقدی]] که در تعیین زمان و مکان حوادث و شناسایی رجال، دقیق است، ما را به‌صورت منطقی به این آگاهی رسانده است که فتح جزیره در سال 17ق واقع شد. همچنین [[واقدی]] در این کتاب، اسامی مکان‌هایی را ذکر کرده است که در سایر کتاب‌های تاریخی و جغرافیایی یافت نمی‌شود... و معرکه‌ها و جنگ‌هایی را گزارش کرده که مسلمانان در جزیره و ارمینیه وارد آن شدند، ولی در دیگر منابع، خبری از آن نیست<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10-11</ref>.

* [[عبدالعزیز فیاض حرفوش]]، نخست گزارشی از فتوحات جزیره در دوره خلیفه دوم ارائه کرده و بعد، به معرفی جغرافیایی مناطق مورد نظر (دیار ربیعه، دیار مُضر، دیار بکر و میافارقین و...) پرداخته<ref>ر.ک: همان، ص5-10</ref> و آنگاه افزوده است: اهمیت کتاب حاضر در این است که تنها اثر مستقلّ در موضوع تاریخ فتوحات جزیره است<ref>ر.ک: همان، ص10-11</ref>.

محقق کتاب با تأکید بر آنکه «فتوح شام» و «فتوح عراق» از آثار واقدی، مفقود شده، افزوده است: ولیکن اثر حاضر را [[واقدی]] خودش در خصوص فتوحات جزیره تدوین کرده و از او روایت شده است.... [[طبری]] در تاریخش روایت [[واقدی]] را از این فتوحات نقل کرده و تاریخ آن را سال 17ق و به فرماندهی عیاض بن غنم دانسته است و برخی حوادث و اسامی رجال و قبائل را نیز آورده است<ref>ر.ک: همان، ص23-24</ref>. [[عبدالعزیز فیاض حرفوش]]، منابع [[واقدی]] در تألیف این اثر را تعیین کرده و از جمله، نوشته است که او برخی روایات فتوح را از [[ابن اسحاق]] نقل کرده است<ref>ر.ک: همان، ص24-25</ref>.