مازندران در عصر ناصری: بر اساس دستورالعمل کتابچه دیوانی 1290ق: تفاوت میان نسخه‌ها

اسناد تاریخی یکی از مهم‌ترین منابع پژوهشی های تاریخی به شمار می‌روند. این اسناد از دوران فتحعلی شاه به صورت آرشیو در اداره‌ی بیوتات دربار نگهداری می‌شد. در زمان ناصرالدین شاه علاوه بر اسناد تاریخی، اسناد وزارت امور خارجه و مالی نیز در آرشیو دولت اضافه گردید. یکی از این منابع «کتابچه‌های دستورالعمل ولایات» در دوره‌ی قاجار هستند. بازخوانی و پژوهش در این کتابچه‌ها می‌تواند راهگشای مسیری تازه برای شناخت هرچه بهتر تحولات اقتصادی و اجتماعی در دوره‌ی قاجار باشد. مستوفیان، مسئول تهیه این کتابچه بودند و باید تا قبل از عید نوروز تنظیم و در اختیار صدراعظم و پادشاه قرار می‌دادند. اهمیت این کتابچه‌ها از نظر دیوانی، رجالی، نظامی، محلی و مکانی (جغرافیایی) است و کمک شایانی به تاریخ ایران می‌کند. کتابچه‌ی پیش رو «کتابچه‌ی دستورالعمل مازندران» است که در سربرگ کل صفحات آن، سنه تحانوی ئیل (سال 1290.ق) و حدالمرز مازندران تکرار شده و محاسب آن «میرزا محمد ولی»مستوفی مازندرانی است. این کتابچه به خط سیاق و در 49 فرد تنظیم و از سازمان کتابخانه ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تهیه گردیده است که پس از بازخوانی، مطالب اولیه‌ی آن در ابتدای کتاب توضیح داده شده تا مطالب سیاق برای خوانندگان قابل فهم باشد. <ref> [https://historylib.com/books/2730 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>