تحفة الأبرار بنكت الأذكار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تحفة الأبرار بنكت الأذكار'''، نوشته جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی شافعی (849-911ق) است. او دیدگاه‌های ابن حجر عسقلانی را بر کتاب اذکار نووی می‌آورد و آن‌ها را نقد و بررسی می‌کند. محیی‌الدین مستو، پژوهش این کتاب را انجام داده است.

مستو می‌گوید: تحفة الأبرار، در شمار آثاری است که به انگیزه اهتمام و اعتنا به کتاب «الأذكار» یحیى بن شرف نووى (631-676ق) فقیه، محدث، لغوی و از سرآمدان فقه شافعی تصنیف شده ‌است. سیوطی در این کتاب، هشتادودو «فایده» را عرضه می‌کند که در واقع، چکیده‌ای از امالی ابن حجر عسقلانی است که در آن‌ها اذکار نووی را بررسی کرده است. سیوطی با تصحیحات لغوی و مناقشه‌های حدیثی که از مجرای جرح و تعدیل می‌گذرد و با بیان درجه حدیث‌ها به اثرش غنا بخشیده است. او سخنان و دیدگاه‌های عالمان و نویسندگانی را در تحفة الأبرار می‌آورد که آثارشان به دست ما نرسیده است و در این کتاب، خود را همچون محدثی زبردست می‌نمایاند. این برجستگی علمی را می‌توان در باب‌های «الصلاة علی رسول‌الله(ص)»، «أذكار صلاة الاستخارة» و «أذكار صلاة التسبيح» دید<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6-5</ref>‏.

سیوطی در آغاز هر فایده‌ای، سخن نووی را می‌آورد، سپس گفتار ابن حجر را نقل می‌کند و پس از نقل آرای عالمان دیگر، دیدگاه خود را عرضه می‌نماید<ref>ر.ک: متن کتاب، ص27-26</ref>. او در این اثر، کارهای عبادی یک بنده مسلمان را در شبانه‌روز با استناد به روایات برمی‌شمرد که عبارتند از: یاد خداوند، اذکاری که بنده هنگام برخاستن از خواب می‌گوید، استحباب انجام کارها با دست راست، اذکار بنده هنگام ورود به خانه و بیرون‌ شدن از آن، هنگام تخلی، هنگام وضو، هنگام رفتن و ورود به مسجد، هنگام اذان، هنگام نافله صبح و هنگام ایستادن برای نماز<ref>ر.ک: همان، ص51-26</ref>. ‏سیوطی مورد اخیر را با رساله‌ای از ابن حجر عسقلانی که درباره حدیث «ام‌رافع» است، همراه می‌کند. این رساله، خود، از سه فصل (مقدمه، نتیجه و خاتمه) شکل یافته است<ref>ر.ک: همان، ص63-52</ref>‏. او پس از نقل کلام ابن حجر، گفتارش را با این عنوان‌ها پی‌ می‌گیرد: دعاهای بنده هنگام اقامه نماز، پس از استعاذه به خداوند و هنگام رکوع و سجود و تسلیم نماز<ref>ر.ک: همان، ص71-64</ref>‏.

سیوطی بحث اذکار را در امور دیگر نیز، ادامه می‌دهد که عبارتند از: اذکار بنده به هنگام صبح و شام، هنگام خواندن قرآن، هنگام نام‌ بردن از پیامبر(ص)، هنگام استخاره ‌گرفتن، هنگام بیماری، هنگام نماز بر میت، هنگام خواندن نماز تسبیح، هنگام روزه‌ گرفتن، هنگام حج و جهاد و هنگام سفر<ref>ر.ک: همان، ص104-64</ref>‏.

مستو (محقق) برای پژوهش خود از دو نسخه خطی «کتابخانه ظاهریه عامره» دمشق بهره برده است. او برای آسانی کار خوانندگان، هر فایده‌ای را عنوان داده است. او همچنین، به تخریج حدیث‌ها، معنا نمودن واژه‌ها و شرح حال برخی از عالمانی که نامشان در متن آمده، پرداخته است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص7</ref>‏.