۱۰۶٬۲۷۵
ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'می دهند' به 'میدهند') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ه ی ' به 'هی ') |
||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
مقدمّهی کتاب شرحی مختصر ولی جامع از | مقدمّهی کتاب شرحی مختصر ولی جامع از انگیزهی نگارش کتاب را برای خواننده به دست میدهد و هدف و مقصود را به خوبی مشخّص میکند. نویسنده در بخشی از مقدّمه نوشته است: این راقم نهایت سعی را مبذول این نکته کرده که چیزی از زندگیِ او از قلم نیفتد، با این حال، از میگویند و گفتهاند فاصله گرفته با معیاری درون طریقتی و درون صوفیانه او را بررسی خواهد کرد تا آنچه از او صادر شده را به مجک سنّت طریقت و سلوک بسپارد و صحّت و سقم امر را از آن طریق جویا شود. <ref>مقدمه، ص 23</ref>. | ||
بخش «نگاهی گذرا» خواننده را با کلّیّت زندگی، اندیشه، سلوک و آثار او آشنا میکند. در این بخش صرفاً نگاهی گذرا را مدّ نظر قرار داده و قراری بر نقد ندارد و تنها گزارش تاریخی و یا صوفیانه را از تمامیّت زندگی او ارائه میکند. | بخش «نگاهی گذرا» خواننده را با کلّیّت زندگی، اندیشه، سلوک و آثار او آشنا میکند. در این بخش صرفاً نگاهی گذرا را مدّ نظر قرار داده و قراری بر نقد ندارد و تنها گزارش تاریخی و یا صوفیانه را از تمامیّت زندگی او ارائه میکند. | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
بخش مربوط به «تتبّعات قدیم و جدید» خواننده را با تمام آثاری که یادی از [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] در آن بوده را مورد نظر قرار داده است و چنین به نظر میرسد که به شفاف سازی پژوهش مدد میرساند و خواننده را با پیشینهی آن آشنا میسازد. این تتبّعات قدیم و جدید از اشخاص مهمّی چون [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]]، [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|محمّد بن جریر طبری]]، [[تنوخی، محسن بن علی|قاضی تنوخی]]، [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانی]]، [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مکی]]، [[کلاباذی، ابوبکر محمد|کلاباذی]]، [[ابونصر سراج، عبدالله بن علی|سراج طوسی]]، [[سلمی، محمد بن حسین|ابوعبدالرحمن سلمی]]، [[مسکویه، احمد بن محمد|ابوعلی مسکویه]]، [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]]، تا شخصیتهای امروزی به مانند [[ماسینیون، لویی|لوئی ماسینیون]]، [[شیمل، آنه ماری|آن ماری شیمل]]، هربرت میسُن، آدام متز، ترنس استیس، [[کربن، هانری|هانری کربن]]، [[یاشار نوری]]، [[غنی، قاسم|قاسم غنی]]، استاد [[فروزانفر، بدیعالزمان|فروزانفر]] و [[زرینکوب، عبدالحسین|عبدالحسین زرینکوب]] و دیگران را شامل میشود. | بخش مربوط به «تتبّعات قدیم و جدید» خواننده را با تمام آثاری که یادی از [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] در آن بوده را مورد نظر قرار داده است و چنین به نظر میرسد که به شفاف سازی پژوهش مدد میرساند و خواننده را با پیشینهی آن آشنا میسازد. این تتبّعات قدیم و جدید از اشخاص مهمّی چون [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]]، [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|محمّد بن جریر طبری]]، [[تنوخی، محسن بن علی|قاضی تنوخی]]، [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانی]]، [[ابوطالب مکی، محمد بن علی|ابوطالب مکی]]، [[کلاباذی، ابوبکر محمد|کلاباذی]]، [[ابونصر سراج، عبدالله بن علی|سراج طوسی]]، [[سلمی، محمد بن حسین|ابوعبدالرحمن سلمی]]، [[مسکویه، احمد بن محمد|ابوعلی مسکویه]]، [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]]، تا شخصیتهای امروزی به مانند [[ماسینیون، لویی|لوئی ماسینیون]]، [[شیمل، آنه ماری|آن ماری شیمل]]، هربرت میسُن، آدام متز، ترنس استیس، [[کربن، هانری|هانری کربن]]، [[یاشار نوری]]، [[غنی، قاسم|قاسم غنی]]، استاد [[فروزانفر، بدیعالزمان|فروزانفر]] و [[زرینکوب، عبدالحسین|عبدالحسین زرینکوب]] و دیگران را شامل میشود. | ||
بخش مفصّل کتاب که بیشترین صفحات کتاب را به خود اختصاص داده است مربوط به گزارش تاذیخی آن است با عنوان «گزارش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]]». اعتبار این دانشمند و کتاب [[تاریخ بغداد]] منبعی مهم برای بیان و نقد این موضوع است، زیرا او هم به مانند طبری از لحاظ زمانی به زندگی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] بسیار نزدیکاند و راوییان موثّقی برای زندگی، سلوک و | بخش مفصّل کتاب که بیشترین صفحات کتاب را به خود اختصاص داده است مربوط به گزارش تاذیخی آن است با عنوان «گزارش [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]]». اعتبار این دانشمند و کتاب [[تاریخ بغداد]] منبعی مهم برای بیان و نقد این موضوع است، زیرا او هم به مانند طبری از لحاظ زمانی به زندگی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] بسیار نزدیکاند و راوییان موثّقی برای زندگی، سلوک و اندشهی او به حساب می آیند، هر چند که متن این دانشمند نیز با دیگر متون یا تأیید و یا مورد انتقاد واقع شده است. | ||
بخش مذکور همانطور که اشاره شد خود دارای 66 باب است که تقریباً تمام دقاق زندگی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] را در آن مطرح کرده و مورد انتقاد قرار داده است، برخی از عناوین این فهرست چنین است: معرّفی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، القاب حلاج، جمع و تفرقه، دوری از حلال، شپش در مرقّعه، مستجاب الدّعوه، سفر به هند، ادعاهای گزاف، معارضه با قرآن، فریب دادن مردم، حلاج و ابوسهل نوبخت، زندقه و فریب مردم، کتابهای [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، ناسوت و لاهوت، آخرین کلام [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، بهترین سخن [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، افشاء سرّ، بر علیه [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، دستگیری و محاکمهی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، اجرای حکم، توهّم تشابه. | بخش مذکور همانطور که اشاره شد خود دارای 66 باب است که تقریباً تمام دقاق زندگی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] را در آن مطرح کرده و مورد انتقاد قرار داده است، برخی از عناوین این فهرست چنین است: معرّفی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، القاب حلاج، جمع و تفرقه، دوری از حلال، شپش در مرقّعه، مستجاب الدّعوه، سفر به هند، ادعاهای گزاف، معارضه با قرآن، فریب دادن مردم، حلاج و ابوسهل نوبخت، زندقه و فریب مردم، کتابهای [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، ناسوت و لاهوت، آخرین کلام [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، بهترین سخن [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، افشاء سرّ، بر علیه [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، دستگیری و محاکمهی [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]]، اجرای حکم، توهّم تشابه. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
گزارشهای سلمی، هجویری، خواجه عبدالله انصاری و عطار بخش صوفیانهی مورد نظر است که هر یک از [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] سخنی صوفیانه دارند و در این بخش نه تنها سخنان ایشان از بابت راست و دروغ بودن مورد تحلیل قرار گرفته بلکه خود منابع نیز نقدی خاص شده است. | گزارشهای سلمی، هجویری، خواجه عبدالله انصاری و عطار بخش صوفیانهی مورد نظر است که هر یک از [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] سخنی صوفیانه دارند و در این بخش نه تنها سخنان ایشان از بابت راست و دروغ بودن مورد تحلیل قرار گرفته بلکه خود منابع نیز نقدی خاص شده است. | ||
مسئلهی حلول و اتّحاد که بسیاری در آن باره سرگردانند و بخشی از این سرگردانی و ابهام از سخنان کسانی به مانند [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] پدید آمده در اینجا مورد نقد قرار گرفته و خطای آن و دلایل آن یکایک بر شمرده شده است. و نیز همین گونه است نگاه و نظر [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] و کسانی که وی را در تصوّف باور داشتند در | مسئلهی حلول و اتّحاد که بسیاری در آن باره سرگردانند و بخشی از این سرگردانی و ابهام از سخنان کسانی به مانند [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] پدید آمده در اینجا مورد نقد قرار گرفته و خطای آن و دلایل آن یکایک بر شمرده شده است. و نیز همین گونه است نگاه و نظر [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] و کسانی که وی را در تصوّف باور داشتند در بارهی ابلیس و فرعون که لحن قول ایشان تداعی دفاع از آنان را دارد و این هر دو را از موحّدان و عاشقان قلمداد میکنند و نویسنده کتاب [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در اینجا نیز به نقد [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] و انتقاد تند و صریحِ [[شبلی]]، احمد غزالی، [[عینالقضات همدانی، عبدالله بن محمد|عینالقضات همدانی]]، [[میبدی، ابوالفضل رشیدالدین|رشیدالدین میبدی]]، [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] و [[مولوی، جلالالدین محمد|مولوی]] پرداخته است. | ||
==ویژگیها== | ==ویژگیها== | ||
در نگاهی کلّی به کتاب حلاج در ترازوی نقد میتوان به نکتههایی خاص نظر داشت که عبارتند از: | در نگاهی کلّی به کتاب حلاج در ترازوی نقد میتوان به نکتههایی خاص نظر داشت که عبارتند از: | ||
# نخستین مطلب نام کتاب است که نشان از نقد و تحلیل دارد و در واقع | # نخستین مطلب نام کتاب است که نشان از نقد و تحلیل دارد و در واقع جنبهی انتقادی آن غالب است. | ||
# دیگر نکته ای که بسیار مهم به نظر میرسد تتبّع و بررسی همه جانبه در خصوص این صوفی نامور است. | # دیگر نکته ای که بسیار مهم به نظر میرسد تتبّع و بررسی همه جانبه در خصوص این صوفی نامور است. | ||
# از نکات مهم در این بررسی نقد [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] در دو بستر منابع تاریخی و صوفیانه است، در واقع این شخصیت هم از لحاظ تاریخی مورد بررسی قرار گرفته و هم از منظر صوفیانه. مسلّماً بخش اخیر بسیار کمیاب است، کمیاب بودن آن از این جهت است که ناقدان تصوّف از بیرون حلقه به وی ناظر بوده و بسیاری چیزها را مورد مداقّه قرار نمیتوانستند داد و حال آنکه نویسندهی کتابِ حاضر خود در «مکتب عرفانی کبرویه» صاحب خلافت و سجاده است. | # از نکات مهم در این بررسی نقد [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] در دو بستر منابع تاریخی و صوفیانه است، در واقع این شخصیت هم از لحاظ تاریخی مورد بررسی قرار گرفته و هم از منظر صوفیانه. مسلّماً بخش اخیر بسیار کمیاب است، کمیاب بودن آن از این جهت است که ناقدان تصوّف از بیرون حلقه به وی ناظر بوده و بسیاری چیزها را مورد مداقّه قرار نمیتوانستند داد و حال آنکه نویسندهی کتابِ حاضر خود در «مکتب عرفانی کبرویه» صاحب خلافت و سجاده است. |