المختار في الرد علي النصاري: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المختار في الرد علی النصاری'''، تألیف ابوعثمان عمرو بن بحر مشهور به جاحظ (160-255ق)، اولین رساله‌ای است که به‌طور کامل در موضوع رد عقاید مسیحیت به دست ما رسیده است و از این جهت حائز اهمیت است.

محقق اثر در مقدمه کتاب چنین نوشته است: «رساله مختصری از جاحظ با نام «المختار في الرد علی النصاری» را دیدم، که مورد توجه مستشرقین یوشع فنکل و ریشر و پس از آنها عبدالسلام هارون قرار گرفته و طبع و نشر شده است؛ لیکن هیچ‌یک از ایشان – تا آنجا که می‌دانم - به تحقیق و تحلیل و ارزش‌گذاری آن نپرداخته‌اند؛ بااینکه این کتاب از اولین رساله‌هایی است که در زمینه رد عقاید اهل کتاب، یهود و نصاری به دست ما رسیده است و کتاب دیگری از نویسندگان معاصر جاحظ و پیشینیان بر او به دست نیامده است؛ تنها مطالبی که از نوشته‌های پیش از جاحظ وجود دارد، کتاب مهتدی علی بن ربن طبری، «الدين و الدولة في إثبات نبوة سيدنا محمد» است که از آن هم چیزی معروف و شناخته‌شده نیست، جز پاره‌ای از اشارات که در بعضی از کتب که از آن بهره برده‌اند، محفوظ مانده و یا از خلال نقدهایی که بعضی از نصاری بر مطالب آن نوشته‌اند، معلوم است<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>‏.

اهمیت این رساله، یکی از آن جهت است که کهن‌ترین متنی است که پیرامون مناظره دینی در جامعه اسلامی، علیه یهویان و مسیحیان، به دست ما رسیده و دیگر از آن جهت است که پرده از بزرگی جاحظ در علم و دانش برمی‌دارد و روشن می‌کند که جاحظ تنها ادیب، ناقد و متکلم نیست، بلکه عالم به ادیان و مطلع از کتب و عقاید آنها نیز هست<ref>ر.ک: متن کتاب، ص12</ref>‏.

# مباحث بخش اول، مشتمل بر معرفی رساله، ارزش علمی آن، شیوه جاحظ در این رساله، خطر نصاری در نشر الحاد و بدعت، مسئله انکار تکلم عیسی(ع) در مهد توسط نصاری، انقطاع سند دین مسیحیت و تناقضات کتب ایشان، انتساب فرزندی خداوند به عیسی(ع)، رد بعضی از ادعاهای یهود، زمان ترجمه انجیل به زبان عربی و مباحثی ازاین‌دست و خاتمه است.

جاحظ در بخشی از این رساله اذهان را به مسئله بسیار مهمی توجه می‌دهد، که عبارت از مبهم و نامفهوم بودن کلام و اعتقاد نصاری درباره مسیح(ع) است. تا آنجا که می‌دانیم جاحظ اولین کسی است که در این رابطه بحث کرده است و علمای پس از او که به مقایسه بین ادیان اهتمام کرده‌اند، مانند قاضی عبدالجبار اسدآبادی، ابوولید باجی، قرطبی، خزرجی، ابوحامد غزالی و... از او گرفته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>‏.

از دیگر مسائل مهمی که جاحظ در این رساله مختصر مطرح کرده، خدشه بر روات اناجیل مسیحیت و رسائل ایشان و عدم اتصال به مسیح(ع)، یعنی انقطاع سند نصرانیت است. جاحظ باب جدل موضوعی را بر اساس نقد سند و متن باهم گشوده و با استقراء نصوص و مقارنه آنها و مطالعه سند آنها بحث کرده است. این بدون شک شیوه‌ای روشمند و ابتکاری است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>‏.