اسکندرانی، تئون: تفاوت میان نسخه‌ها

== ولادت و مرگ ==

==جایگاه علمی==  

بر‌خلاف بطلمیوس ـ که در مجسطی مبدأ تاریخ را از بخت‌نصر گرفته ـ تئون در «قانون» خود مبدأ تاریخ را از مرگ اسکندر فرض کرده است؛ به همین سبب، تاریخ او را «تاریخ اسکندر» گفته‌اند. با این حال، چون این تاریخ را تاریخ فلیبس یا فیلفس(فیلیپوس) نیز می‌نامیده‌اند، برخی از مورخان و منجمان دوران اسلامی گمان برده‌اند که مبدأ این تاریخ آغاز سلطنت اسکندر و یا مرگ فیلیپ پدر او ست. مثلاً مسعودی آورده است که ثاون صاحب کتاب «قانون» مبدأ تاریخ را از «مملکت اسکندر بن فلیبس المقدونی» گرفته؛ هاشمی نیز این تاریخ را «سنی فیلبس ابوالاسکندر‌الاول» خوانده است. این اشتباه در زمان بیرونی به‌حدی رایج بوده است که به نوشتۀ او، «جمهور» گمان می‌کرده‌اند که تاریخ اسکندر نیز، مانند تاریخ یزدگردی، از ابتدای به تخت نشستن او آغاز می‌شود. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] در [[القانون المسعودي|قانون مسعودی]]، علت این اشتباه را بی‌توجهی به تاریخ اهل مغرب و اخبار یونانیان ـ که جز اندکی از آن به عربی ترجمه نشده بوده است ـ ذکر می‌کند و می‌گوید: آن فیلیپ که این تاریخ به نام اوست، برادر اسکندر است که بعد از مرگ او حکمران مقدونیه و اطراف آن شد. از این‌رو، این تاریخ را، به این دلیل که از مرگ اسکندر آغاز می‌شود، تاریخ اسکندر، و به این دلیل که از به تخت نشستن فیلیپ برادر او آغاز می‌شود، تاریخ فیلیپ‌ نامیده‌اند؛ و این دو تاریخ یکی است. با این همه، او در [[الآثار الباقية عن القرون الخالية|آثار الباقیه]] همان خطای «جمهور» را تکرار می‌کند و فیلفس را پدر اسکندر می‌داند، و شگفت اینکه می‌نویسد: فیلفس پس از اسکندر به تخت نشست. معلوم نیست که باید این تناقض را در اثر خطای ناسخان [[الآثار الباقية عن القرون الخالية|آثار الباقیه]] دانست و یا باید گفت که بیرونی هنگام تألیف [[الآثار الباقية عن القرون الخالية|آثار الباقیه]] مانند دیگران می‌اندیشیده، و بعدها هنگام نوشتن [[القانون المسعودي|قانون مسعودی]] به این خطا پی برده، و آن را تصحیح کرده است.

کلامروت که نخستین بار این بخش از کتاب یعقوبی را به آلمانی ترجمه کرد، دریافت که کتابی که یعقوبی دربارۀ اسطرلاب به بطلمیوس نسبت داده، در واقع از تئون است. بعدها نویگباور این نظر را تأیید کرد و نشان داد که این اثر رساله‌ای است از تئون اسکندرانی؛ و از راه مقایسۀ مطالب یعقوبی و رساله‌هایی که از یحیى نحوی(فیلوپونُس) فیلسوف اسکندرانی(قرن 6م) و سوروس سبخت در بارۀ اسطرلاب باقی مانده است، ثابت کرد که هر 3 اثر در واقع یک منبع دارند که همان رسالۀ تئون در بارۀ اسطرلاب است. اهمیت این رساله ـ که شامل بحثی نظام‌مند دربارۀ نظریۀ اسطرلاب و کاربرد آن است ـ در این است که نشان می‌دهد یونانیان اسطرلاب را می‌شناخته‌اند و ابداع این آلت نجومی از شرقیان نیست.