۱۰۶٬۳۳۱
ویرایش
تمیمی، محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
از زندگانی وی آگاهی اندکی در دست است. کهن‌ترین گزارش دربارۀ وی از آنِ جمال‌الدین قفطی در اخبار العلماء باخبار الحکماء است که خلاصۀ آن، البته با چند خطا، در روایت مختصر این کتاب با عنوان تاریخ الحکماء، گردآوردۀ ابوعبدالله حسین بن احمد زوزنی آمده است. ابن | از زندگانی وی آگاهی اندکی در دست است. کهن‌ترین گزارش دربارۀ وی از آنِ [[قفطی، علی بن یوسف|جمال‌الدین قفطی]] در [[تاریخ الحکماء قفطی|اخبار العلماء باخبار الحکماء]] است که خلاصۀ آن، البته با چند خطا، در روایت مختصر این کتاب با عنوان تاریخ الحکماء، گردآوردۀ [[ابوعبدالله حسین بن احمد زوزنی]] آمده است. [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابی‌اصیبعه]] افزون بر نقل همه یا دست‌کم بخش عمدۀ گزارش اصلی قفطی، ظاهراً نکاتی را نیز از مآخذ دیگر افزوده است. صفدی تنها به نقل خلاصۀ گزارش قفطی اکتفا کرده و ابن فضل‌الله عمری نیز تنها سخنان [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابی‌اصیبعه]] را (که گزارش قفطی را نیز دربر دارد)، تکرار کرده است. البته در گزیدۀ زوزنی خطاهایی راه یافته که خوشبختانه می‌توان آنها را با مراجعه به 3 مأخذ دیگر اصلاح کرد. | ||
به گفتۀ قفطی، سعید ــ نیای تمیمـی ــ پزشک و هم‌نشین احمد بن اسحاق یعقوبی(مؤلف کتاب مشهور تاریخ یعقوبی) و در نتیجه ساکن بغداد بود. تمیمی در ماده البقاء، ترکیب داروهای بسیاری را مستقیماً یا به واسطۀ نیای خود، از احمد بن اسحاق یعقوبی نقل کرده است. | به گفتۀ قفطی، سعید ــ نیای تمیمـی ــ پزشک و هم‌نشین احمد بن اسحاق یعقوبی(مؤلف کتاب مشهور تاریخ یعقوبی) و در نتیجه ساکن بغداد بود. تمیمی در ماده البقاء، ترکیب داروهای بسیاری را مستقیماً یا به واسطۀ نیای خود، از احمد بن اسحاق یعقوبی نقل کرده است. | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
گفتنی است که در یکی از نسخه‌های خطی کتابخانۀ اسکوریال از شخصی به نام محمد تمیمی یاد شده است که سارتن بی‌هیچ دلیلی گمان کرده که شاید این شخص همان محمد بن احمد تمیمی باشد. میخائیل کاسیری، فهرست‌نگار این کتابخانه، در یک بررسی سطحی این نسخه را پرسشنامه‌ای برای آزمودن صلاحیت داوطلبان عنوان پزشکی(یعنی در شمار آثاری چون محنه الاطباء و امتحان الاطباء)، و مؤلف آن را ابوجعفر احمد بن عیسى حَسینی دانسته است. اما لوسین لکلر پس از بررسی این دست‌نویس، نادرستی برداشت کاسیری را یادآور شده است. بنا بر تحقیقات لکلر این نسخه حاوی پنجاه‌واندی گزارش کامل یا ناقص از «نشستهای مشورتی پزشکی» میان استاد و شاگردش احمد بن عیسى هاشمی(و نه حَسینی)، برای تشخیص و درمان بیماری مراجعان است. این شاگرد در خلال گزارشها استاد را ــ کـه ظاهراً پدر یا عموی اوست ــ محمد تمیمی خطاب کرده است. به هر حال در اینکه این رساله در اندلس نوشته شده است، تردیدی نیست و در نتیجه بر خلاف نظر سارتن به هیچ‌وجه نمی‌توان محمد تمیمی یادشده در این رساله را همان محمد بن احمد تمیمی دانست. | گفتنی است که در یکی از نسخه‌های خطی کتابخانۀ اسکوریال از شخصی به نام محمد تمیمی یاد شده است که سارتن بی‌هیچ دلیلی گمان کرده که شاید این شخص همان محمد بن احمد تمیمی باشد. میخائیل کاسیری، فهرست‌نگار این کتابخانه، در یک بررسی سطحی این نسخه را پرسشنامه‌ای برای آزمودن صلاحیت داوطلبان عنوان پزشکی(یعنی در شمار آثاری چون محنه الاطباء و امتحان الاطباء)، و مؤلف آن را ابوجعفر احمد بن عیسى حَسینی دانسته است. اما لوسین لکلر پس از بررسی این دست‌نویس، نادرستی برداشت کاسیری را یادآور شده است. بنا بر تحقیقات لکلر این نسخه حاوی پنجاه‌واندی گزارش کامل یا ناقص از «نشستهای مشورتی پزشکی» میان استاد و شاگردش احمد بن عیسى هاشمی(و نه حَسینی)، برای تشخیص و درمان بیماری مراجعان است. این شاگرد در خلال گزارشها استاد را ــ کـه ظاهراً پدر یا عموی اوست ــ محمد تمیمی خطاب کرده است. به هر حال در اینکه این رساله در اندلس نوشته شده است، تردیدی نیست و در نتیجه بر خلاف نظر سارتن به هیچ‌وجه نمی‌توان محمد تمیمی یادشده در این رساله را همان محمد بن احمد تمیمی دانست. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
1. ماده البقاء باصلاح فساد الهواء و التحرز من ضرر الاوباء در 10 مقاله. تمیمی در این کتاب که برای یعقوب بن کلّس نوشته شده، از نقش شرایط اقلیمی و تعفن هوا در انتشار بیماریهای همه‌گیر(به‌ویژه وبا) و چگونگی پیشگیری و درمان آنها سخن گفته است. تمیمی در مقدمۀ این کتاب تأکید کرده که پیش از او تنها بقراط با نگارش دو کتاب الاهویه و المیاه و البلدان و افیذیمیا، به این مسائل توجه داشته است. عبداللطیف بغدادی نیز مختصری از این کتاب فراهم آورده است. | 1. ماده البقاء باصلاح فساد الهواء و التحرز من ضرر الاوباء در 10 مقاله. تمیمی در این کتاب که برای یعقوب بن کلّس نوشته شده، از نقش شرایط اقلیمی و تعفن هوا در انتشار بیماریهای همه‌گیر(به‌ویژه وبا) و چگونگی پیشگیری و درمان آنها سخن گفته است. تمیمی در مقدمۀ این کتاب تأکید کرده که پیش از او تنها بقراط با نگارش دو کتاب الاهویه و المیاه و البلدان و افیذیمیا، به این مسائل توجه داشته است. عبداللطیف بغدادی نیز مختصری از این کتاب فراهم آورده است. | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۶: | ||
بیشتر این مطالب، به‌ویژه آنچه به بیت‌المقدس و نیز شام مربوط می‌شود، حاصل پژوهشهای شخصی تمیمی است؛ زیرا آنچه ابن بیطار دربارۀ محل رویش و نامهای محلی برخی گیاهان دارویی در نواحی مختلف شام و به‌ویژه بیت‌المقدس از تمیمی نقل کرده، بسیار دقیق است. تمیمی در المرشد بیش از همه به جالینوس استناد کرده است. اما از آنجا که وی غالباً در وصف مشخصات ظاهری گیاه ـ داروها به تجربیات شخصی خود تکیه داشته، استناد وی به دیوسکوریدس به مراتب کمتر از ارجاعاتش به جالینوس است. وی به کناش پائولوس آیگینایی(بولس اجانیطی)، کتاب ابدال الادویه المفرده بدیغورس(که روایت عربی آن در اواخر سدۀ 3ق به یک‌باره رواج یافت) و آثار ابن جزار(کتاب الاحجار و احتمالاً الاعتماد فی الادویه المفرده) و اسحاق بن سلیمان اسرائیلی(احتمالاً کتاب الاغذیه و الادویه) استناد کرده است. دربارۀ برخی از داروها، از جمله «حجر عراقی» نیز مأخذ تمیمی، کتاب الاحجار منسوب به هرمس بوده است. | بیشتر این مطالب، به‌ویژه آنچه به بیت‌المقدس و نیز شام مربوط می‌شود، حاصل پژوهشهای شخصی تمیمی است؛ زیرا آنچه ابن بیطار دربارۀ محل رویش و نامهای محلی برخی گیاهان دارویی در نواحی مختلف شام و به‌ویژه بیت‌المقدس از تمیمی نقل کرده، بسیار دقیق است. تمیمی در المرشد بیش از همه به جالینوس استناد کرده است. اما از آنجا که وی غالباً در وصف مشخصات ظاهری گیاه ـ داروها به تجربیات شخصی خود تکیه داشته، استناد وی به دیوسکوریدس به مراتب کمتر از ارجاعاتش به جالینوس است. وی به کناش پائولوس آیگینایی(بولس اجانیطی)، کتاب ابدال الادویه المفرده بدیغورس(که روایت عربی آن در اواخر سدۀ 3ق به یک‌باره رواج یافت) و آثار ابن جزار(کتاب الاحجار و احتمالاً الاعتماد فی الادویه المفرده) و اسحاق بن سلیمان اسرائیلی(احتمالاً کتاب الاغذیه و الادویه) استناد کرده است. دربارۀ برخی از داروها، از جمله «حجر عراقی» نیز مأخذ تمیمی، کتاب الاحجار منسوب به هرمس بوده است. | ||
3. منافع (یا خواص) القرآن، که نسخه‌های متعددی از آن در کتابخانه‌های مختلف استانبول و نیز ظاهریه، رباط، برلین، موزۀ بریتانیا و جز آنها موجود است. | |||
آثار دیگر: ابن ابی اصیبعه این آثار را نیز به تمیمی نسبت داده، و قفطی تنها به طور ضمنی به آثار تمیمی دربارۀ تریاق اشاره کرده است: 1. رساله فی صنعه التریاق الفاروق و التنبیه على ما یغلط فیه من ادویته...، که خطاب به فرزند مؤلف نوشته شده است و نامی بس طولانی دارد. موضوع آن ــ چنان کـه از نامش برمی‌آید ــ چگونگی ساخت تریاق فاروق، تذکر خطاهایی که در یادکرد ترکیب این تریاق راه یافته، وصف گیاهان به کار رفته در این دارو، هنگام گردآوری این داروها و چگونگی آمیختن آنها به یکدیگر و یادکرد سودمندیها و چگونگی به کار بردن آن است. 2. کتاب فی التریاق، که با رسالۀ پیشین فرق دارد. تمیمی در این کتاب بحث پیشین خود دربارۀ تریاق ]فاروق[ را کامل کرده، و منافع دیگر آن را نیز آورده است. 3. کتاب مختصر فی التریاق. | آثار دیگر: ابن ابی اصیبعه این آثار را نیز به تمیمی نسبت داده، و قفطی تنها به طور ضمنی به آثار تمیمی دربارۀ تریاق اشاره کرده است: 1. رساله فی صنعه التریاق الفاروق و التنبیه على ما یغلط فیه من ادویته...، که خطاب به فرزند مؤلف نوشته شده است و نامی بس طولانی دارد. موضوع آن ــ چنان کـه از نامش برمی‌آید ــ چگونگی ساخت تریاق فاروق، تذکر خطاهایی که در یادکرد ترکیب این تریاق راه یافته، وصف گیاهان به کار رفته در این دارو، هنگام گردآوری این داروها و چگونگی آمیختن آنها به یکدیگر و یادکرد سودمندیها و چگونگی به کار بردن آن است. 2. کتاب فی التریاق، که با رسالۀ پیشین فرق دارد. تمیمی در این کتاب بحث پیشین خود دربارۀ تریاق ]فاروق[ را کامل کرده، و منافع دیگر آن را نیز آورده است. 3. کتاب مختصر فی التریاق. | ||