آداب السفره: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات کتاب

[[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] (شارح و مصحح)

| زبان =فارسی

| کد کنگره =‏ 4آ8ع/252 BP

| مکان نشر =ایران ـ کرج

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE0000AUTOMATIONCODE

| چاپ =1

| کتابخانۀ دیجیتال نور =0000

| کتابخوان همراه نور =

| پس از =

| پیش از =

}}  

به هر جهت باز بودن خانقاه مشایخ از دیرباز با باز بودن سفره‌ی آنان همراه و عجین بوده است. محل و ملجأ درویشان، فقیران، بینوایان، مسافران و درماندگان بوده است، از این رو دری باز و سفره‌ای باز از محاسن طریقت و اهل طریقت بوده است، گر چه امروزه این ادب و آداب برچیده شده است و کسی به این امر اهتمامی‌ندارد، با این حال وجود این رساله این چراغ را حتّی شده در معنا و مفهوم روشن نگاه می‌دارد. با ادب و آدابی که سالکان طریقت در هر امری دارند تردیدی نیست که در این مورد نیز برای خود قوانین و قواعدی خاص دارند که ربطی به نوع سلوک و معرفتشان دارد. خاصّه در مکتب عرفانی کبرویه که [[علاءالدوله سمنانی]] یکی از آن افراد است به خوبی می‌داند که آن ادب و آداب چگونه است، نوشتن همین کتاب نشان از آن دارد که از زمان نجم کبری تا دوره‌ی [[علاءالدوله سمنانی]] این روش ادامه داشته است، چنانکه خود او نیز در خانقاه استاد و مرشدش شیخ [[اسفراینی، عبدالرحمن بن محمد|نورالدین اسفراینی]] همین آداب را رسماً می‌دیده و دیده‌های خود را با آنچه که در مشایخ پیشین در این مکتب وجود داشته را مکتوب کرده و برای نسلهای بعدی در این طریقت باقی گذاشته است.

کتاب آداب السّفره چنانکه بیان شد اثری بسیار کوتاه و مختصر از شیخ کامل [[علاءالدوله سمنانی]] است که از ادب و آداب سفره‌ی اهل سلوک در عرفان و به ویژه در مکتب کبرویه سخن می‌گوید. این کتاب با تصحیح، مقدّمه و شرحی عرفانی ـ فلسفی از سوی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در 68 صفحه توسّط انتشارات نجم کبری منتشر شده است. کتاب با آنکه در صفحه‌ی 4 چیزی به نام فهرست مطالب هم دارد ولی در واقع تنها شامل مقدّمه و و متن آداب السّفره است که در دل متن شرح و تفسیری عرفانی چاشنی شده است، و در انتهای اثر هم گزیده منابع و مآخذ و همینطور نمایه وجود دارد.

شارح کتاب در صفحه‌ی 6 به استناد چند آیه از خورد و خوراک سخن می‌گوید و از دید قرآن نیز آدابی را در خورد و خوراک بیان می‌کند که قابل توجّه است. اینکه باید از طیّبات و پاکیزه‌ها تناول نمود<ref>سوره بقره، آیه 57</ref>. این که باید به یاد داشت که رازق خداوند است و ما در حال خوردن رزقی هستیم که او فرستاده است<ref>سوره بقره، آیه 60</ref>. اینکه از شیطان در خورد و خوراک تبعیت نکنند و تنها رزق حلال را مایل باشند<ref>سوره بقره، آیه 168</ref>. و اینکه در خوردن و نوشیدن به اسراف متمایل نباشند<ref>سوره اعراف، آیه 31</ref>. گزینش این آیات به منزله‌ی آن است که از نظر شارح، در دین نیز ادب و آدابی معنوی برای خوردن وجود دارد، هر چند که این آیات به صورت ناظر نیست ولی بدان معنا نیست که توجّه به صورت در سنّت وجود نداشته باشد. ضمن این که آیاتی چند در قرآن وجود دارد که از ضیافت و مضیف بودن حضرت ابراهیم سخن می‌گوید، که اهل فتوّت و سلوک نیز به آن تأسّی کرده‌اند و سفره داری را در مرام خود قرار داده‌اند.

شارح محترم در مقدّمه‌ی این اثر می‌نویسد: در این رساله که بدون شرح و تفسیر بیان شده آنچه که در آثار مکتب و طریقت کبرویه بوده تقریباً در اینجا جمع شده، و البتّه که در دیگر سلاسل نیز از لحاظ عملی چیزی شبیه و یا نزدیک به این وجود داشته و بدان عمل می‌نمودند. در این رساله تقریباً بیش از نود درصد آنچه که در کمّیّت و کیفیّت خوردن و نشستن در سفره وجود دارد بحث و بیان کرده است. از گستردن سفره و ترتیب قرار دادن مایتعلّق سفره به مانند: نان و نمک و آب و غیره سخن به میان آمده تا آنچه که مربوط به آداب شخصی در خورد و خوراک است که باید تمیز و پاکیزه باشد و در دیگران تأثیر بد نگذارد. به هر حال با آنکه حدود هفتصد سال از زمان شیخ گذشته هنوز هم بسیاری از آنچه که وی در این متن اشارت نموده قابلیّت اجرایی داشته و جزو آداب و ادب حضور و نشستن و خوردن به حساب می‌آید که باید آموخت و به دیگران نیز برای بهینه زیستن یاد داد. امید است که مورد توجّه اهلش قرار بگیرد، خاصّه برای مریدان مکتب کبرویّه که ادامه دهندگان راه آن عزیزند و همینطور برای سایر سالکان طریقت که میلی به بهینه زیستن دارند<ref>مقدّمه، صص 8-7</ref>.

نویسنده در ادامه به نیاز بشر و مخوقات به خورد و خوراک اشاره کرده و بیان می‌دارد: امّا بعد، چون حق تعالی بنیه‌ی بشریّت را محتاج به لقمه ـ که قیام او بدو باشد ـ گردانید تا بعید را قریب گرداند و به قوّه‌ی جذب روح انسانی مرکّب گردد، تا از مقام خود ترقّی یابد، و به عالم حق واصل گردد، واجب آمد بیان کردن آدابی که هرکه محافظت آن آداب کند این لقمه‌ی سفلی ظلمانی ممدّ قوای روح علوی نورانی گردد که منشأ اخلاق حمیده و آداب مرضیّه می‌تواند شد، که قَد أفلَحَ مَن زکّیها [91/9] اشارت بدان است و بر ترک آن آداب، غذای قوای حیوانی ـ که مثمر اخلاق ذمیمه و منتجّ احوال کریهه است ـ می‌گردد که قَد خابَ مَن دسّیها [91/9] عبارت از آن است ـ نعوذُ باللهِ مِن ذلک ـ تا طلاّب حقّ به محافظت آن قیام نمایند و به مراعات آن به سرچشمه‌ی زندگانی ـ که مثمر حیات جاودانی است ـ رسند، إن شاءالله تعالی<ref>متن، صص 10-9</ref>.

شارح کتاب ادب و آدابی را که شیخ [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاءالدّوله سمنانی]] در این رساله مقرّر داشته را تحت شماره در آورده و از شماره اوّل تا هشتاد را ترتیب نموده است. اوّلین ادب آن است که لقمه حلال باشد<ref>متن، ص 10</ref>. آنگاه شارح برای همین یک عبارت مختصر شرحی مبسوط در کار می‌کند و به دیگر اسناد نیز ارجاع می‌دهد تا مطلب به طور جامع بیان شده باشد. در خوص آداب طریقت کبرویه اشاره‌ای هم به کتاب [[أوراد الأحباب و فصوص الآداب|اوراد الأحباب]] شده که وی نیز در تداوم سلوک کبرویه آدابی از این سفره را چنین بیان می‌کند که در سفره باید دوازده شرط را رعایت کرد که از این دوازده شرط چهارتای آن فرض است، چهارتای دوّم سنّت است و چهارتای دیگر از ادب و آداب. چهارتای فریضه چنین است: خوردن حلال، پاک و طیّب بودن، وقوف یافتن به این که رازق خداست نه صاحب سفره، و نهایتاً شکر خدای را به خاطر نعمت و رزق گزاردن<ref>اوراد الاحباب، ص 134</ref>.

{{وابسته‌ها}}

[[آشنایی با مکتب کبرویه]]

[[نجم کبری]]

[[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]]

[[مکتوبات علاء‌الدّوله سمنانی]]

[[نجم‌الدّین کبری پیر ولی تراش]]

[[سعدالدّین حموی (زندگی، سلوک و اندیشه)]]

[[فوائح الجمال]]

[[تأویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]