۱۱۱٬۸۸۵
ویرایش
فرهنگ شیرازی، ابوالقاسم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی' به 'دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
}} | }} | ||
''' ابوالقاسم فرهنگ ''' (1242-1309ق/1827-18922م)، ادیب، فرهنگ‌نویس، شاعر، خوشنویس و نگارگر. | ''' ابوالقاسم فرهنگ ''' (1242-1309ق/1827-18922م)، ادیب، فرهنگ‌نویس، شاعر، خوشنویس و نگارگر. | ||
==زندگی== | |||
ابوالقاسم چهارمین فرزند ذکور [[وصال شیرازی]] سخن سرای معروف است، که گویا وصال به اشاره میرزا ابوالقاسم صامت معروف به میرزای سکوت، وی را ابوالقاسم نامیده است. | |||
ابوالقاسم فرهنگ را میتوان یکی از آخرین نمونه‌های تربیت‌یافتگان علمی و ادبی قدیم ایران به‌شمار آورد، زیرا چنانکه در شرح حالش نوشته‌اند، گذشته از پایگاه والایی که در خوشنویسی داشت، با علوم ادبی، ریاضی، جفر و رمل هم آشنایی داشت و به تشویق [[قاآنی، حبیب‌الله بن محمدعلی|قاآنی]] ([[قاآنی، حبیب‌الله بن محمدعلی|میرزا حبیب‌الله شیرازی]]) زبان فرانسه را نیز تا حدی فرا گرفته بود. | |||
در این میان شاعری او به لحاظی درخور توجه بیشتری است، زیرا شعر او با داشتن ویژگی‌های ادبی آن روزگار در حقیقت تبلوری از واکنش‌های عاطفی شاعر در برابر محیط محسوب می‌شود. | در این میان شاعری او به لحاظی درخور توجه بیشتری است، زیرا شعر او با داشتن ویژگی‌های ادبی آن روزگار در حقیقت تبلوری از واکنش‌های عاطفی شاعر در برابر محیط محسوب می‌شود. | ||
وی در 1304ق برای معالجه، سفری به فرانسه کرد. او چکامه مفصلی در این سفر سروده است که شاید بتوان آن را نخستین واکنش یک شاعر ایرانی درباره «فرنگستان» دانست. این قصیده حاوی وصف شهر پاریس و ملاحظاتی راجع به طرز حکومت در نظام جمهوری و آمیخته به واژه‌های فرانسوی از باب تفنن است. | وی در 1304ق برای معالجه، سفری به فرانسه کرد. او چکامه مفصلی در این سفر سروده است که شاید بتوان آن را نخستین واکنش یک شاعر ایرانی درباره «فرنگستان» دانست. این قصیده حاوی وصف شهر پاریس و ملاحظاتی راجع به طرز حکومت در نظام جمهوری و آمیخته به واژه‌های فرانسوی از باب تفنن است. | ||
==آثار== | |||
1-دیوان، | |||
از دیوان ابوالقاسم فرهنگ که بالغ بر 10000 و به قولی حدود 20000 بیت فارسی و عربی است، نسخه‌هایی دردست است. | از دیوان ابوالقاسم فرهنگ که بالغ بر 10000 و به قولی حدود 20000 بیت فارسی و عربی است، نسخه‌هایی دردست است. | ||
قصیده‌ها، قطعه‌ها و نمونه‌هایی از شعر او را منابع مختلف نقل کرده‌اند. | قصیده‌ها، قطعه‌ها و نمونه‌هایی از شعر او را منابع مختلف نقل کرده‌اند. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
وی گذشته از دیوان شعر، آثار ادبی دیگری نیز دارد، مانند: | وی گذشته از دیوان شعر، آثار ادبی دیگری نیز دارد، مانند: | ||
2- ذخرالسفاهه علی طب‌البلاهه، یا ذخرالسفه علی طب البله، | 2-ذخرالسفاهه علی طب‌البلاهه، یا ذخرالسفه علی طب البله، | ||
به نثر که چون بیتی درباره سکنجبین داشته، به نام سکنجبینیه شهرت یافته و چند بار به طبع رسیده است. این کتاب یا رساله که به اشتباه به نام محمد هاشم بن شیخ مفید در مجله ارمغان به چاپ رسیده، هر چند رساله‌ای است فکاهی و آمیخته به طنز، اما اشارتی به مسائل گوناگونی چون فقه، حدیث، موسیقی، هندسه، عروض و جفر در آن وجود دارد. | به نثر که چون بیتی درباره سکنجبین داشته، به نام سکنجبینیه شهرت یافته و چند بار به طبع رسیده است. این کتاب یا رساله که به اشتباه به نام محمد هاشم بن شیخ مفید در مجله ارمغان به چاپ رسیده، هر چند رساله‌ای است فکاهی و آمیخته به طنز، اما اشارتی به مسائل گوناگونی چون فقه، حدیث، موسیقی، هندسه، عروض و جفر در آن وجود دارد. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
از آثار دیگر ابوالقاسم فرهنگ: | از آثار دیگر ابوالقاسم فرهنگ: | ||
4- شرح حدائق‌السحر رشیدالدین وطواط، | 4-شرح حدائق‌السحر رشیدالدین وطواط، | ||
به شیوه چهارمقاله نظامی عروضی است؛ | به شیوه چهارمقاله نظامی عروضی است؛ | ||
5- ترجمه البارع فی احکام النجوم ابوالحسن علی بن ابی الرجال شیبانی قیروانی، | 5-ترجمه البارع فی احکام النجوم ابوالحسن علی بن ابی الرجال شیبانی قیروانی، | ||
که به تشویق معتمدالدوله والی فارس آغاز شده و چون ناتمام مانده بوده، پس از درگذشت ابوالقاسم فرهنگ به وسیله میرزا محمد امین موسوی خراسانی کامل شده است. | که به تشویق معتمدالدوله والی فارس آغاز شده و چون ناتمام مانده بوده، پس از درگذشت ابوالقاسم فرهنگ به وسیله میرزا محمد امین موسوی خراسانی کامل شده است. | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
همچنین: | همچنین: | ||
6- رساله‌ای درباره خاندان وصال، | 6-رساله‌ای درباره خاندان وصال، | ||
به درخواست فسایی مؤلف فارسنامه ناصری تألیف کرده بوده است که طبعاً به مصداق اهل البیت بودن، میتوان مستند و سودمند باشد. | به درخواست فسایی مؤلف فارسنامه ناصری تألیف کرده بوده است که طبعاً به مصداق اهل البیت بودن، میتوان مستند و سودمند باشد. | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۶: | ||
5. نسخه اصلی رساله ذخر السفاهه نیز مصور بوده است. | 5. نسخه اصلی رساله ذخر السفاهه نیز مصور بوده است. | ||
بررسی آثار خطی موجود و معرفی شده ابوالقاسم فرهنگ نشان می‌دهد که وی از قطعه‌نویسی پرهیز داشته و بیشتر به کتابت تألیفات خود می‌پرداخته و در کتابت اقلام گوناگون ازجمله قلم نستعلیق کتابت توانا بوده است. | بررسی آثار خطی موجود و معرفی شده ابوالقاسم فرهنگ نشان می‌دهد که وی از قطعه‌نویسی پرهیز داشته و بیشتر به کتابت تألیفات خود می‌پرداخته و در کتابت اقلام گوناگون ازجمله قلم نستعلیق کتابت توانا بوده است. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
او برخلاف آنچه فرصت شیرازی نوشته، نه در 1308ق، بلکه به دلیل ماده تاریخی که نعمت فسایی در رثای او سروده: «شافع فرهنگ راد ای دل ابوالقاسم بود» در 1309ق درگذشته و در حرم سید میرمحمدبن موسی کاظم(ع) (برادر شاه چراغ) مدفون است. | او برخلاف آنچه فرصت شیرازی نوشته، نه در 1308ق، بلکه به دلیل ماده تاریخی که نعمت فسایی در رثای او سروده: «شافع فرهنگ راد ای دل ابوالقاسم بود» در 1309ق درگذشته و در حرم سید میرمحمدبن موسی کاظم(ع) (برادر شاه چراغ) مدفون است.<ref>سمسار، محمد حسن، ج6، ص169-166</ref>. | ||
<ref>سمسار، محمد حسن، ج6، ص169-166</ref>. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||