پرش به محتوا

ابونصر عراق، منصور بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (جایگزینی متن - 'دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی' به 'دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی')
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۴۲: خط ۴۲:
| کد مؤلف = AUTHORCODE71723AUTHORCODE
| کد مؤلف = AUTHORCODE71723AUTHORCODE
}}
}}
''' اَبونَصْرْ مَنْصورِ بْنِ عِراق '''، ریاضی‌دان و منجم نامدار ایرانی سدۀ ۴ و ۵ ق / ۱۰ و ۱۱ م، از آل عراق یا خوارزمشاهیان قدیم.
''' اَبونَصْرْ مَنْصورِ بْنِ عِراق'''، ریاضی‌دان و منجم نامدار ایرانی سدۀ ۴ و ۵ ق / ۱۰ و ۱۱ م، از آل عراق یا خوارزمشاهیان قدیم.


به رغم شهرتی که ابونصر در روزگار خود و پس از آن داشته، نویسندگان تراجم احوال و مورخان از او یاد نکرده‌اند. همین اطلاعات اندکی که از او در دست است، مبتنی بر اخبار پراکنده و گاه متناقضی است که [[نظامی عروضی سمرقندی|نظامی عروضی]] و [[سبکی، عبدالوهاب بن علی|سبکی]] و نیز [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]] دربارۀ او و آثارش به دست داده‌اند.
به رغم شهرتی که ابونصر در روزگار خود و پس از آن داشته، نویسندگان تراجم احوال و مورخان از او یاد نکرده‌اند. همین اطلاعات اندکی که از او در دست است، مبتنی بر اخبار پراکنده و گاه متناقضی است که [[نظامی عروضی سمرقندی|نظامی عروضی]] و [[سبکی، عبدالوهاب بن علی|سبکی]] و نیز [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]] دربارۀ او و آثارش به دست داده‌اند.
خط ۶۱: خط ۶۱:
به هرحال اطلاعات دربارۀ فعالیت علمی ابونصر بیشتر مربوط به روزگار حکومت علی بن مأمون و برادرش ابوالعباس مأمون خوارزمشاه است که پدر آنان، آل عراق را منقرض کرد و سلسلۀ مأمونیان خوارزمشاهی را بنیاد نهاد.
به هرحال اطلاعات دربارۀ فعالیت علمی ابونصر بیشتر مربوط به روزگار حکومت علی بن مأمون و برادرش ابوالعباس مأمون خوارزمشاه است که پدر آنان، آل عراق را منقرض کرد و سلسلۀ مأمونیان خوارزمشاهی را بنیاد نهاد.


با اینهمه، ابونصر در دربار آل مأمون ماند و نزد آنان به حرمت می‌زیست، تا به روزگار مأمون، به روایت نظامی، سلطان محمود غزنوی دانشمندان خوارزم را به غزنین خواند و ابونصر و [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] بدانجا رفتند. همو اشاره کرده است که ابونصر در غزنین به دستور سلطان «صورت ابوعلی بر کاغذ نگاشت» تا مأمورانی که در جست و جویش بودند، او را باز شناسند. دربارۀ نادرستی این روایت نظامی سخن‌ها می‌توان گفت، ازجمله آنکه بیرونی به تصریح خود در اواخر ایام ابوالعباس مأمون ــ لااقل تا پیش از شورش خوارزمیان ــ در خوارزم بوده و ۷ سال ابوالعباس را خدمت کرده بوده است.
با اینهمه، ابونصر در دربار آل مأمون ماند و نزد آنان به حرمت می‌زیست، تا به روزگار مأمون، به روایت نظامی، سلطان محمود غزنوی دانشمندان خوارزم را به غزنین خواند و ابونصر و [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] بدانجا رفتند. همو اشاره کرده است که ابونصر در غزنین به دستور سلطان «صورت ابوعلی بر کاغذ نگاشت» تا مأمورانی که در جست و جویش بودند، او را باز شناسند. دربارۀ نادرستی این روایت نظامی سخن‌ها می‌توان گفت، ازجمله آنکه بیرونی به تصریح خود در اواخر ایام ابوالعباس مأمون ـ لااقل تا پیش از شورش خوارزمیان ـ در خوارزم بوده و ۷ سال ابوالعباس را خدمت کرده بوده است.


از این روی به نظر می‌رسد که ابونصر نیز ــ اگر تا آن روزگار زنده بوده ــ در خوارزم زیسته است. [[سبکی، عبدالوهاب بن علی|سبکی]] به نقل از تاریخ خوارزم ظهیرالدین، از ثروت و نفوذ ابونصر یاد کرده و آورده است که سلطان محمود چون به جرجانیه آمد، او را به بهانۀ آنکه در املاکش مسجدی بنا نکرده، به بد اعتقادی متهم کرد و کشت (۴۰۸ ق / ۱۰۱۷ م)، اما این روایت نیز، از آن رو که [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] هیچ اشاره‌ای بدان نکرده، اطمینان بخش نیست.
از این روی به نظر می‌رسد که ابونصر نیز ـ اگر تا آن روزگار زنده بوده ـ در خوارزم زیسته است. [[سبکی، عبدالوهاب بن علی|سبکی]] به نقل از تاریخ خوارزم ظهیرالدین، از ثروت و نفوذ ابونصر یاد کرده و آورده است که سلطان محمود چون به جرجانیه آمد، او را به بهانۀ آنکه در املاکش مسجدی بنا نکرده، به بد اعتقادی متهم کرد و کشت (۴۰۸ ق / ۱۰۱۷ م)، اما این روایت نیز، از آن رو که [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] هیچ اشاره‌ای بدان نکرده، اطمینان بخش نیست.


==وفات==
==وفات==
خط ۱۴۵: خط ۱۴۵:
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
{{وابسته‌ها}}
[[رسائل أبي‌نصر منصور بن علي بن عراق إلی البيروني]]


[[إصلاح کتاب مانلاوس في الأشکال الکریة]]
[[إصلاح کتاب مانلاوس في الأشکال الکریة]]
[[رسائل أبي نصر منصور بن علي بن عراق إلی البیروني]]


[[رسالة تصحيح زيج الصفايح]]
[[رسالة تصحيح زيج الصفايح]]