جواهر الاسرار و زواهر الانوار: شرح مثنوی مولوی: تفاوت میان نسخه‌ها

جواهر الاسرار و زواهر الانوار: شرح مثنوی مولوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۴۳

۶٬۱۷۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

Hbaghizadeh

دیوان‌سالاران، مدیران

۱۰۷٬۰۹۴

ویرایش

@@ خط ۳۴: / خط ۳۴: @@
 }}
-'''جواهر الأسرار و زواهر الأنوار،''' اثر [[کمال خوارزمی، حسین بن حسن|کمال‌الدین حسین بن حسن خوارزمی]]، شرحی است فارسی بر مثنوی معنوی مولوی که با مقدمه، تصحیح و تحشیه [[شریعت، محمدجواد|محمدجواد شریعت]] به چاپ رسیده است.
+'''جواهر الأسرار و زواهر الأنوار،''' اثر [[کمال خوارزمی، حسین بن حسن|کمال‌الدین حسین بن حسن خوارزمی]]، شرحی است فارسی و عرفانی بر مثنوی معنوی مولوی که با مقدمه، تصحیح و تحشیه [[شریعت، محمدجواد|محمدجواد شریعت]] به چاپ رسیده است.
+شارح از عالمان بزرگ عصر خود بوده و به مولانا و آثارش خصوصاً مثنوی معنوی عشق می‌ورزیده و دایم به تدریس و حل مشکلات آن می‌پرداخته است. در سال‌های پایانی عمر به
+تشویق استادش، خواجه ابوالوفای خوارزمی از سلسلۀ کبرویه؛ به شرح و تفسیرکامل مثنوی اقدام می کند.1
 کتاب حاضر، اولین شرح [[مثنوی معنوی|مثنوی مولوی]] است که تقریبا یک قرن پس از تدوین مثنوی، نوشته شده است و به شرح سه دفتر از دفترهای شش‌گانه [[مثنوی معنوی|مثنوی مولوی]] اختصاص دارد و مؤلف توفیق شرح سه دفتر دیگر را نیافته است. وی مقدمه‌ای مفصل، بر این شرح نگاشته و در آن، اصول عرفان اسلامی را بیان کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، صفحه نه</ref>.
-اساس نوشته‌های خوارزمی، بر سجع و ترصیح و تجنیس و این قبیل صنایع بدیعی است و بنابراین می‌توان آن را نثری مصنوع دانست. نثر کتاب، مرصع و مسجع و بسیار زیبا و دل‌انگیز است و گاهی انسان احساس نمی‌کند که این کلمات با دقت انتخاب شده است و این موضوع نه‌تنها در مقدمه، بلکه در سراسر کتاب، حاکم است<ref>ر.ک: همان، صفحه چهارده</ref>.
+خوارزمی به جنبه‌های عرفانی ابیات توجه ویژه مبذول داشته و در نوشتارش از اندیشه‌های ابن عربی تأثیر فراوان پذیرفته است. ولی امروزه، این اثر، بیشتر از نگاه ادبی و نثر مسجع؛ زیبا و دل انگیزی که دارد و همچنین به خاطر مطالب و موضوعاتی که در مقالات ده گانه جلد اول کتاب آمده؛ مورد علاقۀ اهل ادب و تحقیق قرار می‌گیرد.
+اساس نوشته‌های خوارزمی، بر سجع و ترصیح و تجنیس و این قبیل صنایع بدیعی است و بنابراین می‌توان آن را نثری مصنوع دانست.<ref>ر.ک: همان، صفحه چهارده</ref>.
+این شرح در چهار مجلد به چاپ رسیده، جلد اول شامل یک مقدمه و ده مقاله است و جلد دوم شرح دفتر اول و جلد سوم شرح دفتر دوم و جلد چهارم شرح دفتر سوم است. عناوین
+مقالات ده گانه که به زبان عربی نگاشته شده و موضوعات آن‌ها عبارت است از:
+مقالۀ اول، با عنوان «فی ذکر بعض مشایخ هذه الطریقه و ایراد مانطقوا به من الحقیقه» که بزرگ‌ترین مقاله این مجموعه است؛ به شرح حال بعضی از مشایخ و بزرگان صوفیه، از حضرت علی(ع) (که صوفیان سند خرقه را به او منتهی می‌کنند) تا مولانا پرداخته و عباراتی از کلام آن‌ها را نقل نموده است. مقاله دوم، درباره شرح و تفسیر الفاظ و اصطلاحات رایج در میان صوفیه نگارش یافته و فروزانفر این مقاله را برای شناسایی مقامات رجال صوفیان و فهم مصطلحات آن‌ها یکی از منابع سرشار و دارای اهمیت فراوان دانسته است. مقاله سوم، که دربارۀ «تباین مشارب ارباب الحال و تباعد مراتب اصحاب الکمال» است وارد برخی از
+بحث‌های نظری عرفان شده است. مقاله چهارم، در بیان حضرات ذاتیه و بعضی مراتب کلیه است. مقاله پنجم در اسماء و صفات الهی و مقاله ششم در عوالم و حضرات خمسه الهیه و مقاله هفتم در مبدأ و معاد است. در مقاله هشتم، خوارزمی به بیان حقیقت روح و فرق میان ظهورات و مراتب آن در عالم کبیر و عالم صغیر پرداخته است. در مقاله نهم، بحث خود را با تجلّی حق آغاز می‌کند و روح را مظهر و محل تجّلی می‌داند که در پرتو آن راه فنا و نیستی را طی می‌کند و اصول ده گانه آن را شرح می‌دهد. مقاله دهم، در بیان حقیقت محبّت و اقسام آن نوشته شده است.
+خوارزمی پس از مقدمه، شروع به شرح مثنوی می کند. روش کار او چنین است که ابتدا متن یک يا چند بیتی که نیازمند شرح دیده ذکر می کند و بعد مفهوم عرفانی آن را شرح و بسط می‌دهد. در ضمن شرح، آیات و روایاتی که با معنی ابیات مورد نظر متناسب است نقل می‌کند و نیز در توضیح ابیات از کلمات بزرگان و حکایات صوفیان و اشعار و امثال بهره می‌گیرد. همچنین در بسط مطالب از اشعاری که ظاهراً سرودۀ خود شارح است استفاده می‌کند. خوارزمی در نوشتار خود از آرایه‌های ادبی، مانند سجع و جناس و استعاره نیز کمک می‌گیرد که گاه سخنش پُر تکلّف و خسته کننده می‌شود. اما آنچه در تألیف جواهر الاسرار بیشتر مورد توجه خوارزمی بوده کوشش در تزکیه نفس و تهذیب اخلاق و رسیدن به درجات عالی انسانی است؛ همان چیزی که مولانا در مثنوی دنبال می‌کند.
+اقدامات مصحح در این اثر، شامل نگارش پیش گفتار، تصحیح و تحشیه متن می‌شود. وی در پیش‌گفتار به معرفی کتاب و نسخه‌های خطی آن می‌پردازد و نسخه‌هایی را که پیش رو داشته نام می‌برد: ۱. نسخه دانشگاه تهران، تاریخ کتابت۸۴۱ هجری؛ ۲. نسخه کتابخانه ملی، تاریخ کتابت ۸۸۹ هجری؛ ۳. نسخه کتابخانه آستان مقدس رضوی تاریخ کتابت ۱۰۳۹ هجری؛ ۴ نسخه لکنهو کتابت شده در سال ۱۳۱۲هجری. در تصحیح این کتاب، نسخه دانشگاه تهران،
+به سبب قدمتش، اساس قرار گرفته و تفاوت‌های همه نسخه‌ها را در پاورقی نشان داده شده است. مصحح متن را به خوبی ویرایش نموده و عبارت‌های عربی و واژگان دشوار را نیز اعراب‌گذاری کرده است.
+در بخش تعلیقات، منابع آیات، احادیث، اشعار و عبارات عربی را مشخص نموده و تعییرات و اصطلاحات و کتاب‌هایی را که در متن آمده با استفاده از منابع معتبر خصوصاً رساله قشیریه و دایرةالمعارف مصاحب به حد وافی تشریح و توصیف نموده است.
+در پایان هر مجلد، فهرست‌های آیات، احادیث و اخبار جملات عربی، اشعار عربی، مصاریع عربی، اشعار فارسی، مصراع‌های فارسی، مثل‌های فارسی، اشخاص،مکان‌ها، اقوام و قبایل و کتاب‌ها با دقت و مهارت تنظیم و درج شده است.
 ==پانویس ==