پرش به محتوا

شکوه شمس، سیری در آثار و افکار مولانا: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۴: خط ۳۴:
در بخش زمینۀ تاریخی، پیشینۀ تصوف، سرگذشت مولانا از تولد تا وفات، سنت شعری و الهام‌گیری او از شاعران و عارفان بزرگ، به اختصار مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد.
در بخش زمینۀ تاریخی، پیشینۀ تصوف، سرگذشت مولانا از تولد تا وفات، سنت شعری و الهام‌گیری او از شاعران و عارفان بزرگ، به اختصار مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد.


در بخش دوم، به بررسی موضوع خیال‌بندی یا صور خیال مولوی می‌پردازد. مؤلف، برای رسیدن به نظم فکری مولانا و منظم سازی حدود شصت هزار بیت مثنوی و دیوان کبیر، می‌نویسد: «از آنجا که مولانا پیش از هر چیز شاعری عارف است، تفسیر کردن زوایای مختلف شعر او که نخستین آن زبان شعری و بعد از آن، اندیشه عارفانه او باشد، روش منطقی به نظر می‌آید. این دو تصویر که با هم تلفیق شود می‌تواند دست کم بخشی از شخصیت و آثار شعری پایان ناپذیر او را آشکار سازد». بنابر این وی کوشیده است، مسأله خیال‌بندی مولانا را از آیات قرآن که منبع هر دو بُعد به حساب می‌آید، استنباط کند؛ خصوصا آیه        
در بخش دوم، به بررسی موضوع خیال‌بندی یا صور خیال مولوی می‌پردازد. مؤلف، برای رسیدن به نظم فکری مولانا و منظم سازی حدود شصت هزار بیت مثنوی و دیوان کبیر، می‌نویسد: «از آنجا که مولانا پیش از هر چیز شاعری عارف است، تفسیر کردن زوایای مختلف شعر او که نخستین آن زبان شعری و بعد از آن، اندیشه عارفانه او باشد، روش منطقی به نظر می‌آید. این دو تصویر که با هم تلفیق شود می‌تواند دست کم بخشی از شخصیت و آثار شعری پایان ناپذیر او را آشکار سازد». بنابر این وی کوشیده است، مسأله خیال‌بندی مولانا را از آیات قرآن که منبع هر دو بُعد به حساب می‌آید، استنباط کند؛ خصوصا آیه «سَنُرِيهِمۡ ءَايَٰتِنَا فِي ٱلۡأٓفَاقِ وَفِيٓ أَنفُسِهِمۡ .....» (فصلت:53) که به گفته مؤلف؛ به مولانا و دیگران امکانات بی‌پایان بخشید تا قدرت خلاقه آفریدگار را در یکایک وجوه و ظواهر زندگی مشاهده کنند، قدرتی که خود را در جماد، رنگین کمان، در گل، مرغ، در آدمی و فرشته آشکار می‌سازد. خانم پرفسور شیمل، بر اساس این تحلیل می‌گوید  مولانا برای بیان معانی و مفاهیم والای عرفانی به زبان و هنر شعری از خیال‌بندی یا صورخیال، مثل تشبیه، تمثیل، استعاره در زمینه‌های گوناگون، به طور بسیار زیبا و شگفت انگیز بهره گرفته است.
 
او در این بخش، موضوع خیال‌بندی در اشعار مولانا را به طور گسترده، عمیق و عالمانه مورد مطالعه و تحقیق قرار داده و نتیجه کارش را در ذیل این عناوین، تنظیم و ترتیب داده است:
 
خیال بندی خورشید؛ خیال بندی آب؛ صور خیال باغ؛ خیال بندی از حیوانات؛ کودکان در خیال بندی مولوی؛ خیال بندی از زندگی روزمره؛ خیال بندی خوراکی‌ها در اشعار مولوی؛ خیال بندی با امراض؛ خیال بندی قرآنی؛ خیال بندی گرفته شده از تاریخ و جغرافیا؛ خیال بندی از تاریخ تصوف ؛ خیال بندی از رقص و موسیقی.
 
روش کار وی، در این بخش به این ترتیب است که هر بخش با آیه‌ای از قرآن که متناسب با  موضوع بحث است، آغاز می‌شود و بعد با ذکر نمونه‌ها و مثال‌هایی از آثار مولانا، دلیل و مناسبت کاربرد خیال بندی را تحلیل و بررسی می‌کند.
 
بخش سوم، به الهیات مولوی اختصاص دارد؛ مؤلف می‌گوید در باب کلام یا الهیات عرفانی مولانا، تقریبا غیرممکن است که تصویر خلاصه شده‌ای ترسیم کند؛ زیرا سخنان مولانا دربارۀ این موضوع در مواقع مختلف بسیار متفاوت است. اما او، در عین حال ، موضوعاتی مانند خدا شناسی؛ مقام آدمی؛ نبوت؛ عشق؛ و دعا را از دیدگاه مولانا به طور بسیار فشرده و به دقت مورد تحقیق و بررسی قرار می‌دهد. در بحث خدا شناسی؛ با استفاده از آیات قرآنی و گفتار مولانا این مسأله بررسی می‌شود که خداشناسی مولانا، گفت و شنود مدام با خداوندی است که اوصافش به خوبی در آیةالکرسی بیان شده و او دنیا را آفرید و در هر لحظه چیزی نو از کتم عدم به وجود می‌آورد  و منظور خداوند از آفرینش آن است که مخلوقات، او را عبادت و پرستش کنند       
<ref> ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص11-12</ref>
<ref> ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص11-12</ref>