۱۱۲٬۳۴۳
ویرایش
ابن قطاع، علی بن جعفر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
==حاشیه بر صحاح جوهری== | ==حاشیه بر صحاح جوهری== | ||
پرآوازه‌ترين درس ابن قطاع، روايت صحاح جوهری بود. | پرآوازه‌ترين درس ابن قطاع، روايت [[الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية|صحاح جوهری]] بود. | ||
اما به گفته قفطى سلسله روايت وی ساختگى بود، چه در آغاز ورود او به قاهره، مردم درباره صحاح از وی پرسش کردند، اما او اظهار بى‌اطلاعى کرد. سپس چون رغبت طلاب علم را به اين کتاب مشاهده کرد، سلسله سندی بر ساخت و حاشيه‌ای نيز بر کتاب مذکور نوشت، اما اهل فضل آن را نپذيرفتند و او را به تساهل در روايت متهم ساختند. | اما به گفته [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]] سلسله روايت وی ساختگى بود، چه در آغاز ورود او به قاهره، مردم درباره صحاح از وی پرسش کردند، اما او اظهار بى‌اطلاعى کرد. سپس چون رغبت طلاب علم را به اين کتاب مشاهده کرد، سلسله سندی بر ساخت و حاشيه‌ای نيز بر کتاب مذکور نوشت، اما اهل فضل آن را نپذيرفتند و او را به تساهل در روايت متهم ساختند. | ||
فيروزآبادی نيز اين مطلب را تأييد کرده است. با اين‌همه ريتسيتانو که تحقيقات جامعى درباره ابن قطاع دارد و عباس از مکتب ويژه‌ای در نحو و لغت در مصر ياد مى‌کنند که تحت تأثير آراء ابن قطاع شکل گرفت. | |||
[[فیروزآبادی، محمد بن یعقوب|فيروزآبادی]] نيز اين مطلب را تأييد کرده است. با اين‌همه ريتسيتانو که تحقيقات جامعى درباره ابن قطاع دارد و عباس از مکتب ويژه‌ای در نحو و لغت در مصر ياد مى‌کنند که تحت تأثير آراء ابن قطاع شکل گرفت. | |||
==شاگردان، راویان== | ==شاگردان، راویان== | ||
مشهورترين شاگرد او، ابن برّی نحوی مصری است که کار حاشيه ابن قطاع را بر صحاح ادامه داد و در حاشيه‌ای که خود نوشت، از حواشى استاد بهره فراوان برد. | مشهورترين شاگرد او، [[ابن بری، بری بن عبدالجبار|ابن برّی]] نحوی مصری است که کار حاشيه ابن قطاع را بر صحاح ادامه داد و در حاشيه‌ای که خود نوشت، از حواشى استاد بهره فراوان برد. | ||
پسر ابن قطاع، ابوعلى محمد نيز در زمره شاگردان پدر بود و سلفى شعری به روايت او از ابن قطاع نقل کرده است. ابوالحسين هبه‌الله کاتب فرضى و على بن عبدالجبار ابن سلامه هذلى نيز از ابن قطاع روايت کرده‌اند. اجازه‌ای نيز از او به ابوطاهر ابراهيم بن حسين عسقلانى به تاريخ 508ق در دست است. | پسر ابن قطاع، ابوعلى محمد نيز در زمره شاگردان پدر بود و سلفى شعری به روايت او از ابن قطاع نقل کرده است. ابوالحسين هبه‌الله کاتب فرضى و على بن عبدالجبار ابن سلامه هذلى نيز از ابن قطاع روايت کرده‌اند. اجازه‌ای نيز از او به ابوطاهر ابراهيم بن حسين عسقلانى به تاريخ 508ق در دست است. | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۲: | ||
===آثار چاپى=== | ===آثار چاپى=== | ||
1. الافعال، اين کتاب از نخستين فرهنگ‌هايى است که اختصاصاً درباره افعال تأليف شده است. | 1.الافعال، اين کتاب از نخستين فرهنگ‌هايى است که اختصاصاً درباره افعال تأليف شده است. | ||
2. مجموع من شعر المتنبى و غوامضه، در مآخذ کهن از اين اثر ياد نشده است. | 2.مجموع من شعر المتنبى و غوامضه، در مآخذ کهن از اين اثر ياد نشده است. | ||
به عقيده غياض مراد قفطى از «مجموع ادبى»، احتمالاً همين کتاب است، اما دليلى بر تأييد نظر او وجود ندارد. | به عقيده غياض مراد قفطى از «مجموع ادبى»، احتمالاً همين کتاب است، اما دليلى بر تأييد نظر او وجود ندارد. | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۹: | ||
غياض شرح 67 بيت ديگر را نيز که در اثر عکبری پراکنده است، به عنوان بخش دوم و ملحق مجموع فراهم کرده و به چاپ رسانده است. | غياض شرح 67 بيت ديگر را نيز که در اثر عکبری پراکنده است، به عنوان بخش دوم و ملحق مجموع فراهم کرده و به چاپ رسانده است. | ||
3. منتخبات، پراکنده‌ای از آثار ابن قطاع را گريفينى در «متن‌‌های تازه يافته عربى» که درباره تاريخ مسلمانان سيسيل است، به نقل از مخطوطات کتابخانه‌های تونس و ميلان گردآورده و در پالرمو (1910م) به چاپ رسانيده است. | 3.منتخبات، پراکنده‌ای از آثار ابن قطاع را گريفينى در «متن‌‌های تازه يافته عربى» که درباره تاريخ مسلمانان سيسيل است، به نقل از مخطوطات کتابخانه‌های تونس و ميلان گردآورده و در پالرمو (1910م) به چاپ رسانيده است. | ||
===آثار خطى=== | ===آثار خطى=== | ||
1. ابنيه اسماء(به زیور چاپ آراسته شده است)، اين اثر که پيش از الافعال نوشته، درباره اسم و مصدرهای عربى و اوزان آن‌هاست که در 122 لوحه يا جدول تنظيم شده است و دو نسخه از آن در دارالکتب و يک نسخه در کتابخانه باغ خيری پاشا نگهداری مى‌شود. | 1.ابنيه اسماء(به زیور چاپ آراسته شده است)، اين اثر که پيش از الافعال نوشته، درباره اسم و مصدرهای عربى و اوزان آن‌هاست که در 122 لوحه يا جدول تنظيم شده است و دو نسخه از آن در دارالکتب و يک نسخه در کتابخانه باغ خيری پاشا نگهداری مى‌شود. | ||
ابن خلکان اين اثر را نشانه وسعت دانش ابن قطاع دانسته است و ياقوت از آن با عنوان الاسماء فى اللغه ياد کرده و در معجم البلدان موارد بسياری از آن نقل کرده است؛ | ابن خلکان اين اثر را نشانه وسعت دانش ابن قطاع دانسته است و ياقوت از آن با عنوان الاسماء فى اللغه ياد کرده و در معجم البلدان موارد بسياری از آن نقل کرده است؛ | ||
2. ابيات المعاياه، اثری در عروض که در آن 54 بيت با وزن‌های نادر تحليل شده‌اند. نسخه‌ای از آن در دارالکتب موجود است؛ | 2.ابيات المعاياه، اثری در عروض که در آن 54 بيت با وزن‌های نادر تحليل شده‌اند. نسخه‌ای از آن در دارالکتب موجود است؛ | ||
3. باب اختصار الزحاف، نسخه‌ای از آن در دارالکتب نگهداری مى‌شود؛ | 3.باب اختصار الزحاف، نسخه‌ای از آن در دارالکتب نگهداری مى‌شود؛ | ||
4. تکمله‌ای بر کتاب الحياه و الموت ابن درستويه، که تنها تعليق و تکمله برجای‌مانده ازابن‌قطاع‌است؛ | 4.تکمله‌ای بر کتاب الحياه و الموت ابن درستويه، که تنها تعليق و تکمله برجای‌مانده ازابن‌قطاع‌است؛ | ||
5. العروض‌البارع، از اين اثر نسخه‌های متعددی وجود دارد، اما نام آن در همه نسخه‌ها يکسان نيست. | 5.العروض‌البارع، از اين اثر نسخه‌های متعددی وجود دارد، اما نام آن در همه نسخه‌ها يکسان نيست. | ||
از تعدد نسخه‌های اين اثر پيداست که در طول سده‌ها، خوانندگان بسيار داشته و بارها تدريس شده است. | از تعدد نسخه‌های اين اثر پيداست که در طول سده‌ها، خوانندگان بسيار داشته و بارها تدريس شده است. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۸: | ||
نسخه‌هايى از آن در دارالکتب، آمبروزيانا، صنعا، اسکوريال، ليدن موجود است؛ | نسخه‌هايى از آن در دارالکتب، آمبروزيانا، صنعا، اسکوريال، ليدن موجود است؛ | ||
6. المختصر الشافى فى علم القوافى، بروکلمان آن را مختصر العروض البارع دانسته است. | 6.المختصر الشافى فى علم القوافى، بروکلمان آن را مختصر العروض البارع دانسته است. | ||
نسخه‌ای از آن در دارالکتب به همراه العروض البارع موجود است. نسخه ديگری در ليدن وجود دارد که بروکلمان احتمال داده است مختصر دومى از العروض البارع و بنابراين همانند المختصر الشافى باشد؛ | نسخه‌ای از آن در دارالکتب به همراه العروض البارع موجود است. نسخه ديگری در ليدن وجود دارد که بروکلمان احتمال داده است مختصر دومى از العروض البارع و بنابراين همانند المختصر الشافى باشد؛ | ||
7. مختصر فى مهمات الدوائر التى اهملتها العرب، درباره دواير عروضى که ديگران به آن توجه نکرده‌اند. | 7.مختصر فى مهمات الدوائر التى اهملتها العرب، درباره دواير عروضى که ديگران به آن توجه نکرده‌اند. | ||
نسخه‌ای از آن در دارالکتب وجود دارد. در موزه بريتانيا، نسخه‌ای از يکى از آثار ابن قطاع وجود دارد که عنوان آن کتاب العروض فى معرفه اوزان اشعار العرب است. | نسخه‌ای از آن در دارالکتب وجود دارد. در موزه بريتانيا، نسخه‌ای از يکى از آثار ابن قطاع وجود دارد که عنوان آن کتاب العروض فى معرفه اوزان اشعار العرب است. | ||
| خط ۱۲۶: | خط ۱۲۸: | ||
===آثار يافت نشده=== | ===آثار يافت نشده=== | ||
1. الدرّه (الجوهره) الخطيره من شعراء الجزيره(به زیور چاپ آراسته شده است)، از آثار معروف ابن قطاع است که وی در آن 20 هزار بيت از 170 شاعر صقلّى را جمع‌آوری کرده بوده است. | 1.الدرّه (الجوهره) الخطيره من شعراء الجزيره(به زیور چاپ آراسته شده است)، از آثار معروف ابن قطاع است که وی در آن 20 هزار بيت از 170 شاعر صقلّى را جمع‌آوری کرده بوده است. | ||
عمادالدين کاتب برای معرفى 44 تن از شاعران صقليه، از اين کتاب بهره برده است؛ ابن اغلب نيز منتخبى از الدره شامل 67 شاعر فراهم کرد که عکس نسخه‌ای از آن با عنوان مختصر من الکتاب المنتخل من الدره الخطيره در دارالکتب موجود است؛ | عمادالدين کاتب برای معرفى 44 تن از شاعران صقليه، از اين کتاب بهره برده است؛ ابن اغلب نيز منتخبى از الدره شامل 67 شاعر فراهم کرد که عکس نسخه‌ای از آن با عنوان مختصر من الکتاب المنتخل من الدره الخطيره در دارالکتب موجود است؛ | ||
2. | 2.لُمَح المُلَح، گلچينى ادبى از شعر شاعران اندلس که ابن فضل‌الله عمری در مسالک الابصار از آن استفاده کرده است؛ | ||
3. الملح العصريه، بخش‌هايى از اين اثر نيز در مسالک الابصار نقل شده است؛ | 3.الملح العصريه، بخش‌هايى از اين اثر نيز در مسالک الابصار نقل شده است؛ | ||
4. حواشى او بر صحاح؛ | 4. حواشى او بر صحاح؛ | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۲: | ||
6. حاشيه بر کتاب الاحجار صاحب بن عباد؛ | 6. حاشيه بر کتاب الاحجار صاحب بن عباد؛ | ||
7. کتاب السيف (فى اسمائه و صفاته)؛ | 7.کتاب السيف (فى اسمائه و صفاته)؛ | ||
8. شرح الامثله؛ | 8.شرح الامثله؛ | ||
9. | 9.الطوال و اسمائهم و صفاتهم؛ | ||
10. القصار و اسمائهم و صفاتهم؛ | 10. القصار و اسمائهم و صفاتهم؛ | ||
11. فوائد الشذور و قلائد النحور، که ظاهراً گلچينى از اشعار بوده است؛ | 11.فوائد الشذور و قلائد النحور، که ظاهراً گلچينى از اشعار بوده است؛ | ||
12. المجموع الادبى؛ | 12. المجموع الادبى؛ | ||