الأدب و المروءة (اب‍ن‌ ج‍ن‍اح‌، م‍روان‌ ب‍ن‌ ج‍ن‍اح‌): تفاوت میان نسخه‌ها

'''«الأدب و المروءة» و «تحقیق در فرازوفرود فتوت و جوانمردی»'''، دو کتاب جدا از هم‌اند که می‌توان «تحقیق در فراز و فرود فتوت و جوانمردی» نوشتۀ سید محمد دامادی را درآمدی بر «الأدب و المروءة» نوشتۀ صالح بن جناح لخمی، شاعر و حکیم قرن دوم یا سوم هجری قمری برشمرد.

'''تحقیق در فرازوفرود فتوت و جوانمردی'''، نوشته سید محمد دامادی است. او در مقدمه کتاب خود می‌گوید که «بر آن سراست که بخصوص، اصول عقاید قدمای صوفیه را در بارۀ این دسته [جوانمردان] -که نقش آنان در تاریخ سیاسی، اجتماعی و اعتقادی ایرانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است- باز نماید.»<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص16</ref>جوانمردان (فِتیان، اهل اخوت، اهل فتوت) طبقه‌ای خاص از عامه در ایران و سایر بلاد اسلامی بوده‌اند که بخشندگی، کارسازی و دستگیری از مردم را شعار خویش کرده و با آداب‌ورسوم خاصی این آیین فتوت و جوانمردی را به کار می‌بسته‌اند.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 27</ref>

اساس کار دامادی، بیشتر بر شیوۀ «جستجو در تعاریف» -که به سقراط منسوب است- نهاده شده است؛<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص 24</ref>دامادی مفهوم جوانمردی را در گسترۀ تاریخی فرهنگ دینی از صدر اسلام تا کنون بررسی کرده است؛ او به سخنان پیشوایان دینی همچون پیامبر اسلام(ص) و امیرمؤمنان(ع) و سپس، به آثار اندیشمندان اسلامی همچون امام محمد غزالی در احیاءالعلوم، ابن عربی در فتوحات مکیه، ابوسعید ابوالخیر در اسرارالتوحید و برخی دیگر از صاحب‌نظران نگاهی افکنده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 36و38و52و54و95</ref>البته او از بزرگمهر(وزیر ساسانی) و ابن مقفع نیز سخن نقل کرده است.‏<ref>ر.ک: همان، ص 42-38</ref>او جلوه‌های جوانمردی را در حکایت‌های اسلامی آورده‏.<ref>ر.ک: همان، ص118-108</ref>و موضوع جوانمردی را در آثار سفرنامه‌نویسان مسلمان به نام‌های ابن جبیر و ابن بطوطه و غیرمسلمانان به نام‌های پولاک، اورسل و بلوشر دنبال کرده است‏.<ref>ر.ک: همان، ص226-200</ref>

کار دیگر دامادی بررسی واژه‌های به‌کاررفته در باب جوانمردی در متون ادب فارسی است‏<ref>ر.ک: همان، ص 183</ref>او همچنین، جایگاه و ارزش جوانمردی را نزد حاکمان و صاحبان قدرت و در قلمرو سیروسلوک عرفانی بررسی نموده است.‏<ref>ر.ک: همان، ص242-222</ref>دامادی نشانی صفحه‌های کتاب‌هایی را که از آن‌ها نقل‌قول کرده است، در خود متن آورده است.<ref>ر.ک: همان، ص62،61</ref>

'''الأدب و المروءة'''، نوشتۀ صالح بن جناح لخمی از شاعران و حکیمان قرن دوم یا سوم هجری قمری است.<ref>ر.ک: ابن‌عساکر، علی بن حسن، ص ۳۲۵</ref>ابن جناح در این اثر، مبانی اخلاقی فتوت را برجسته می‌کند و راهکارهایی را در چارچوب پند و اندرز ارائه می‌دهد. الأدب و المروءه، از روی نسخه‌ای که در سال 1086 هجری قمری نوشته شده، فراهم آمده است و سید محمد دامادی آن را پژوهش و تصحیح نموده و به فارسی ترجمه کرده و بر آن پاورقی زده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 322</ref>

ابن جناح در «الأدب و المروءة» گفته‌های خود را با واژه «قال» آغاز کرده<ref>ر.ک: همان، ص 262</ref>و راهکارها و اندرزهایش را در 45 بند ارائه داده است<ref>ر.ک: همان، ص 321</ref>دامادی این بندها را فهرست نکرده است و می‌توان آن‌ها را این‌گونه نمایه زد: «نیکو نام‌بردن دیگران، کشتزار بودن دل برای بذرهای زبان، دورویی، آدم بی‌خبر، داوری نمودن درباره ثروت دیگران، عشق، حالات مردم در تنگدستی و بی‌نیازی، سنجش توانایی در مواجهه با مشکلات، دخالت بی‌جای نادان در کارها، سرزنش‌کردن مردمان، شناختن یاران، اهانت به رادمردان، مدارا، تدبیر کار با کمترین هزینه، آماده‌سازی طعام، وصف دوست و دشمن، خرد و ادب، ستیزه‌جویی، حکمت، آداب سخن، خوش‌رویی و نیک‌خویی، دروغ، سنجش یاران، نادانی، داوری در باره مردم، پرهیز از ظاهربینی، بازداشتن از زشتی، وصف برادری، دگرگونی‌های دنیا، مدارا، پرهیز از درآویختن با قوی‌تر، رویارویی با سختی‌ و آسانی‌ روزگار، مهرورزی، مکانت آدمیان، تفاوت‌های مردمان، توجه به سیرۀ پرهیزگاران و عاقبت‌اندیشی در کار دنیا، خرسندی و بی‌نیازی، نظرخواهی و رایزنی، دوری گزیدن از هواپرستان، سخن‌چینی، فرازوفرود سخن، تأدیب نفس و رشک‌بردن» او در بسیاری از اندرزها، نثر کتاب را با شعر خود تزیین کرده است. <ref>ر.ک: همان، ص304-301</ref>

دامادی در مقدمه‌ای که بر الأدب و المروءة نوشته، ابن لخمی را از نگاه عالمان و عارفان شناسانده و نمونه‌ای از ترجمه اشعار او را آورده است. او گفتاری را در باره نیکویی حُسن خُلق، سداد سیرت و خصلت‌های نیکوی دیگر آورده و ابن لخمی شاعر را از کسانی برمی‌شمرد که در باب این خصلت‌ها نوشته‌ای دارند. دامادی او را از زبان جاحظ، مرزبانی و ذکر برخی نصایح او می‌ستاید. سپس، ادب درس یا «ادب اکتسابی» و ادب نفس یا «ادب طبعی» را از زبان برخی از نامداران تصوف و عرفان معنا می‌کند.<ref>ر.ک: پیشگفتار محقق، ص260-247</ref>

دامادی در پژوهش خود، نخست متنِ پیراسته از حرکات و علامات را اعراب‌گذاری نموده، سپس، آن را با تحفّظی که بر متن داشته و با رجوع به فرهنگ لغات، ترجمه کرده است. او برای آشکارشدن منظور نویسنده، از مضامین مشترک و مشابه در زبان فارسی و عربی بهره گرفته است.<ref>ر.ک: همان، ص261-260</ref>همچنین، برای روانی متن، برخی واژه‌ها و عبارت‌ها را به آن افزوده و آن‌ها را در [کروشه] نهاده است. <ref>ر.ک: متن کتاب، ص 292</ref>

 

دامادی برای فهم بهتر متن، استدراک‌هایی را به کتاب افزوده است.‏<ref>ر.ک: همان، ص 367-345</ref>همچنین، او از کتاب قاموس برای معانی واژه‌ها بهره برده است.‏<ref>ر.ک: همان، ص 331-323</ref>