پرش به محتوا

نهادگرائی و جهاد سازندگی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'مى‏' به 'مى‌‏'
جز (جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ')
جز (جایگزینی متن - 'مى‏' به 'مى‌‏')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۴: خط ۳۴:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
نویسنده در پیشگفتار کتاب با اشاره به این‌که بعد از گذشت بیست سال از عمر نهادهای انقلابی برای اکثر صاحب‌نظران و مجریان کشور ماهیت اعجازآفرین آن‌ها غیرقابل‌انکار است، جهاد سازندگی را از جمله مصادیق مثال‌زدنی این عرصه دانسته است. سپس متذکر شده که اگرچه پیش‏فرض‌هاى اولیه این پژوهش برمبناى نظریات موجود نهادگرایى بنا نهاده شد اما در این مطالعه به تفاوت‌هاى اساسى و بنیادى بین‏ آنچه در نظریات رایج نهادى غربى مطرح است و نتایج حاصل از این پژوهش پی بردیم که در فصل پایانى به آن‌ها اشاره مى‏‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/1/7 ر.ک: پیشگفتار، ص7]</ref>. ‌
نویسنده در پیشگفتار کتاب با اشاره به این‌که بعد از گذشت بیست سال از عمر نهادهای انقلابی برای اکثر صاحب‌نظران و مجریان کشور ماهیت اعجازآفرین آن‌ها غیرقابل‌انکار است، جهاد سازندگی را از جمله مصادیق مثال‌زدنی این عرصه دانسته است. سپس متذکر شده که اگرچه پیش‏فرض‌هاى اولیه این پژوهش برمبناى نظریات موجود نهادگرایى بنا نهاده شد اما در این مطالعه به تفاوت‌هاى اساسى و بنیادى بین‏ آنچه در نظریات رایج نهادى غربى مطرح است و نتایج حاصل از این پژوهش پی بردیم که در فصل پایانى به آن‌ها اشاره مى‌‏‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/1/7 ر.ک: پیشگفتار، ص7]</ref>. ‌


در فصل اول کتاب مباحثی چون ضرورت انجام پژوهش، اهداف پژوهش و ساختار کلی کتاب تحت عنوان کلیات مطرح شده است. در این فصل در ذیل عنوان نگرشی به نهادگرایی چنین می‌خوانیم: «در تحقیق حاضر به دنبال تبیین میزان نهادگرایى در جهاد سازندگی هستیم تا ضمن توجه به نتایج سایر تحقیقاتى که راجع به ویژگی‌هاى نهادى انجام شده است، اولاً تعاریف عملیاتى و متناسب با جامعه اسلامى از ویژگی‌هاى نهاد ارائه شود، ثانیاً ویژگی‌هاى خاص نهاد در جامعه اسلامى شناسایی شود و ثالثاً مابه‏ازاى خارجى براى ویژگی‌هاى نهاد را جستجو کنیم»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/3 ر.ک: متن کتاب، ص3]</ref>. ‌
در فصل اول کتاب مباحثی چون ضرورت انجام پژوهش، اهداف پژوهش و ساختار کلی کتاب تحت عنوان کلیات مطرح شده است. در این فصل در ذیل عنوان نگرشی به نهادگرایی چنین می‌خوانیم: «در تحقیق حاضر به دنبال تبیین میزان نهادگرایى در جهاد سازندگی هستیم تا ضمن توجه به نتایج سایر تحقیقاتى که راجع به ویژگی‌هاى نهادى انجام شده است، اولاً تعاریف عملیاتى و متناسب با جامعه اسلامى از ویژگی‌هاى نهاد ارائه شود، ثانیاً ویژگی‌هاى خاص نهاد در جامعه اسلامى شناسایی شود و ثالثاً مابه‏ازاى خارجى براى ویژگی‌هاى نهاد را جستجو کنیم»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/3 ر.ک: متن کتاب، ص3]</ref>. ‌
خط ۴۰: خط ۴۰:
نویسنده در بخش دیگری از این فصل با اشاره به برخی آثار خارجی مرتبط با موضوع، بر این نکته تأکید می‌کند که در داخل کشور، تحقیقات و مطالعات مستقیمى در این موضوع انجام نگرفته است؛ لیکن در نزدیکى با موضوع می‌توان از «مدیریت بسیجى» و «سنجش‌ گرایش روستائیان به جهاد سازندگی» پژوهش پروفسور رفیع‌‌پور، «مطالعه و بررسى فرهنگ سازمانى وزارت جهاد سازندگی» پژوهش مهدى مرتضوى و مجموعه مقالات و سخنرانی‌هاى اولین کنگره بزرگ نهادگرهاى انقلاب اسلامى نام برد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/5 ر.ک: همان، ص5]</ref>. ‌
نویسنده در بخش دیگری از این فصل با اشاره به برخی آثار خارجی مرتبط با موضوع، بر این نکته تأکید می‌کند که در داخل کشور، تحقیقات و مطالعات مستقیمى در این موضوع انجام نگرفته است؛ لیکن در نزدیکى با موضوع می‌توان از «مدیریت بسیجى» و «سنجش‌ گرایش روستائیان به جهاد سازندگی» پژوهش پروفسور رفیع‌‌پور، «مطالعه و بررسى فرهنگ سازمانى وزارت جهاد سازندگی» پژوهش مهدى مرتضوى و مجموعه مقالات و سخنرانی‌هاى اولین کنگره بزرگ نهادگرهاى انقلاب اسلامى نام برد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/5 ر.ک: همان، ص5]</ref>. ‌


در فصل دوم کتاب، مبانى تئوریک نهاد مورد بحث و بررسى قرار گرفت. در ابتداى فصل به دلیل ابهامات و استفاده‏‌هاى مختلفى که از واژه نهاد مى‏‌شود، مفهوم واژه و تعریف نهاد از دیدگاه فرهنگ لغت‌هاى فارسى و انگلیسى و نیز رویکردهاى گوناگون‏ رشته‏‌هاى مختلف علمى مورد بحث و بررسى دقیق و مفصل قرار گرفته که می‌تواند پشتوانه مناسبى براى مطالعات بعدى باشد.
در فصل دوم کتاب، مبانى تئوریک نهاد مورد بحث و بررسى قرار گرفت. در ابتداى فصل به دلیل ابهامات و استفاده‏‌هاى مختلفى که از واژه نهاد مى‌‏‌شود، مفهوم واژه و تعریف نهاد از دیدگاه فرهنگ لغت‌هاى فارسى و انگلیسى و نیز رویکردهاى گوناگون‏ رشته‏‌هاى مختلف علمى مورد بحث و بررسى دقیق و مفصل قرار گرفته که می‌تواند پشتوانه مناسبى براى مطالعات بعدى باشد.


در انتهاى فصل دوم نظریات نهادى به لحاظ تاریخى و نوع نگرش حاکم مورد بررسى قرار گرفته است. نتیجه کلى این است که نظریه نهادى از دهه هفتاد رونق بیشترى در مدیریت پیدا کرده و در دهه اخیر به‌عنوان یکى از نظریات مطرح در عرصه سازمان و مدیریت مورد توجه صاحب‏نظران قرار گرفته و پیش‏بینى می‌شود با توجه به اهمیتى که براى محیط و به‌خصوص محیط ارزشى قائل است، در آینده نیز همچنان جایگاه رفیعى در مدیریت داشته باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/9 ر.ک: همان، ص10-9]</ref>. ‌
در انتهاى فصل دوم نظریات نهادى به لحاظ تاریخى و نوع نگرش حاکم مورد بررسى قرار گرفته است. نتیجه کلى این است که نظریه نهادى از دهه هفتاد رونق بیشترى در مدیریت پیدا کرده و در دهه اخیر به‌عنوان یکى از نظریات مطرح در عرصه سازمان و مدیریت مورد توجه صاحب‏نظران قرار گرفته و پیش‏بینى می‌شود با توجه به اهمیتى که براى محیط و به‌خصوص محیط ارزشى قائل است، در آینده نیز همچنان جایگاه رفیعى در مدیریت داشته باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/9 ر.ک: همان، ص10-9]</ref>. ‌
خط ۴۶: خط ۴۶:
در فصل سوم با اعتقاد به اینکه فرمان [[خمینی، سید روح‌الله|حضرت امام خمینى(ره)]] مبنى بر تشکیل جهاد سازندگی مبتنى بر آگاهى ایشان به نیازها و کاستی‌هاى جامعه به‌خصوص جامعه روستایى بود، ضمن بررسى بستر تاریخى اقتصاد ایران با تکیه بر اقتصاد کشاورزى و روستایی به بررسى عوامل ضرورى و حتمى اجتماعى و اقتصادى تشکیل جهاد سازندگی از دیدگاه توسعه پرداخته شده و سپس جایگاه بالقوه نهاد با توجه به ضرورت‌هاى اجتناب‏ناپذیر توسعه اقتصادى و توسعه اقتصاد عشایر مطرح شده است و نهایتاً در دیدگاه ملى جایگاه جهاد در نظام برنامه‏ریزى کشور مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
در فصل سوم با اعتقاد به اینکه فرمان [[خمینی، سید روح‌الله|حضرت امام خمینى(ره)]] مبنى بر تشکیل جهاد سازندگی مبتنى بر آگاهى ایشان به نیازها و کاستی‌هاى جامعه به‌خصوص جامعه روستایى بود، ضمن بررسى بستر تاریخى اقتصاد ایران با تکیه بر اقتصاد کشاورزى و روستایی به بررسى عوامل ضرورى و حتمى اجتماعى و اقتصادى تشکیل جهاد سازندگی از دیدگاه توسعه پرداخته شده و سپس جایگاه بالقوه نهاد با توجه به ضرورت‌هاى اجتناب‏ناپذیر توسعه اقتصادى و توسعه اقتصاد عشایر مطرح شده است و نهایتاً در دیدگاه ملى جایگاه جهاد در نظام برنامه‏ریزى کشور مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.


در ادامه این فصل تاریخچه تحولات وظایف و تشکیلات جهاد سازندگی به‌طور مفصل بررسى مى‏‌شود. به‌منظور تسهیل این شناخت، دوران تحول تشکیلاتى به شش دوره تقسیم و وضعیت هر دوره توصیف شده است. در انتها فعالیت‏هاى جهاد سازندگی نیز به اعتبار تحول تاریخى، به اعتبار تأثیر و به اعتبار ماهیت تقسیم‌‏بندى و تشریح گردیده است. نگاه تاریخى، جهاد را به جهاد درو، جهاد دفاع مقدس، جهاد خدمات زیربنایى و جهاد فعالیت‌هاى تولیدى تقسیم مى‌‏کند و به اعتبار مأموریت‌هاى جهاد به فعالیت‌هاى اقتصادى و فعالیت‌هاى اجتماعى فرهنگى تقسیم شده است. از نظر ماهیت، فعالیت‌هاى جهاد به فعالیت‌هاى پایه‏‌اى ملى، زیربنایى، تولیدى، جبرانى، ترویجى و سایر فعالیت‌ها طبقه‏بندى شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/10 ر.ک: همان، ص10]</ref>. ‌
در ادامه این فصل تاریخچه تحولات وظایف و تشکیلات جهاد سازندگی به‌طور مفصل بررسى مى‌‏‌شود. به‌منظور تسهیل این شناخت، دوران تحول تشکیلاتى به شش دوره تقسیم و وضعیت هر دوره توصیف شده است. در انتها فعالیت‏هاى جهاد سازندگی نیز به اعتبار تحول تاریخى، به اعتبار تأثیر و به اعتبار ماهیت تقسیم‌‏بندى و تشریح گردیده است. نگاه تاریخى، جهاد را به جهاد درو، جهاد دفاع مقدس، جهاد خدمات زیربنایى و جهاد فعالیت‌هاى تولیدى تقسیم مى‌‏کند و به اعتبار مأموریت‌هاى جهاد به فعالیت‌هاى اقتصادى و فعالیت‌هاى اجتماعى فرهنگى تقسیم شده است. از نظر ماهیت، فعالیت‌هاى جهاد به فعالیت‌هاى پایه‏‌اى ملى، زیربنایى، تولیدى، جبرانى، ترویجى و سایر فعالیت‌ها طبقه‏بندى شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34134/3/10 ر.ک: همان، ص10]</ref>. ‌


در فصل چهارم، منطق و روش‏شناسى پژوهش به‌طور تفصیلى مورد بحث قرار گرفته‏ است. به‌طورکلی دو فرایند خاص در این تحقیق دنبال شده است که اولین فرایند آن شناسایی و تبیین شاخص‌هاى نهادى جهاد سازندگی و معرف‌هاى هر یک از شاخص‏ها است. در ابتداى فصل چهارم اقدامات انجام شده از جمله مصاحبه ساختار یافته با تعدادى از رهبران و پیشکسوتان جهاد، استادان دانشگاهى مطلع و تحلیل محتوى نظرات آنان در این رابطه تشریح شده است. در فرایند بعدى، شاخص‌ها و ویژگی‌هاى شناسایى شده به دو روش مطالعه موردى و مطالعه میدانى مورد بررسى قرار گرفته است.
در فصل چهارم، منطق و روش‏شناسى پژوهش به‌طور تفصیلى مورد بحث قرار گرفته‏ است. به‌طورکلی دو فرایند خاص در این تحقیق دنبال شده است که اولین فرایند آن شناسایی و تبیین شاخص‌هاى نهادى جهاد سازندگی و معرف‌هاى هر یک از شاخص‏ها است. در ابتداى فصل چهارم اقدامات انجام شده از جمله مصاحبه ساختار یافته با تعدادى از رهبران و پیشکسوتان جهاد، استادان دانشگاهى مطلع و تحلیل محتوى نظرات آنان در این رابطه تشریح شده است. در فرایند بعدى، شاخص‌ها و ویژگی‌هاى شناسایى شده به دو روش مطالعه موردى و مطالعه میدانى مورد بررسى قرار گرفته است.