تحرير الأسفار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تحرير الأسفار'''، بازنويسى‏ و تلخيص‏ «[[الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة (ارشاد)|الحكمة المتعالية في‏ الأسفار الأربعة]]» [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدراى‏ شيرازى]]‏ است‏ كه‏ توسط [[شیروانی، علی|على‏ شيروانى‏]] صورت‏ گرفته‏ است. در واقع، اسفار يك‏ دائرةالمعارف‏ فلسفى‏ است‏ كه‏ نويسنده‏ در آن‏ كوشيده، با مراجعه‏ به‏ مهم‏ترين‏ آثار پيشينيان‏ و حتى‏ معاصران‏ خود، ميراث‏ انديشه‏ فلسفى‏ بشرى‏ را، تا آن‏ اندازه‏ كه‏ به‏ جهان‏ اسلام‏ راه‏ يافته‏ است، به‏ شيوه‌‏اى‏ نقادانه‏ در نظامى‏ فلسفى، به‏ نام‏ «حكمت‏ متعاليه»، عرضه‏ كرده‏ و طرحى‏ نو دراندازد.

[[شیروانی، علی|شيروانى]]‏ در تبيين‏ ضرورت‏ تحرير اسفار در مقدمه‏‌اش‏ بر كتاب‏ به‏ كلام‏ [[جوادی آملی، عبدالله|آيت‏‌الله‏ جوادى‏ آملى]]‏ - كه‏ از بزرگ‏ترين‏ شارحان‏ و مدرسان‏ حكمت‏ متعاليه، به‏ ويژه‏ كتاب‏ اسفار است‏ - اشاره‏ مى‏‌كند: «اسفار يك‏ متن‏ تدريسى‏ نيست، بلكه‏ كتاب‏ مرجع‏ است‏ و اساساً به ‏عنوان‏ متن‏ درسى‏ نوشته‏ نشده‏ است» <ref>مقدمه، ص41 </ref>.

همچنين‏ به‏ سخن‏ استاد [[مطهری، مرتضی|مطهرى]]، [[طباطبایی، سید محمدحسین|علامه‏ طباطبايى]]، [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌‏زاده‏ آملى‏]] و [[مصباح یزدی، محمدتقی|مصباح‏ يزدى]]‏ در موافقت‏ و تشويق‏ به‏ تلخيص‏ اين‏ اثر اشاره‏ كرده‏ و ادامه‏ مى‏دهد: «اين‏ امور موجب‏ گشت‏ كه‏ با جديت‏ و اشتياق‏ تمام، به‏ تحرير اسفار بپردازم. ابتدا شيوه‌‏نامه‏‌اى‏ فراهم‏ آورده‏ و اصول‏ و چهارچوب‏ كلى‏ كار را ترسيم‏ كردم. سپس‏ با مشورت‏ تنى‏ چند از استادان‏ بزرگوار فلسفه، كاستى‏‌هاى‏ آن‏ را زدوده‏ و پس‏ از تكميل‏ شيوه‌‏نامه، با همراهى‏ چند تن‏ از پژوهشگران‏ حكمت، كار تحرير اسفار را آغاز كردم» <ref>همان، ص61</ref>.

#مشكل‏ اساسى‏ در اين‏ راه، حجم‏ فراوان‏ اسفار است. كتاب‏ اسفار كه‏ در گذشته‏ در چهار جلد رحلى‏ و اينك‏ در نه‏ جلد منتشر شده‏ است، داراى‏ حجمى‏ حدود سه‏ هزار و ششصد صفحه‏ در قطع‏ وزيرى‏ است‏ <ref>ر.ك: همان</ref>.

#[[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، در بسيارى‏ از موارد، براى‏ تأييد آراى‏ خويش‏ و فراهم‏ ساختن‏ بستر پذيرش‏ آن‏ در فضاى‏ انكارآلود آن‏ روزگار، به‏ نقل‏ عبارت‏هايى‏ از پيشينيان‏ مى‏‌پردازد. اين‏ نقل‏ قول‏ها در بسيارى‏ از موارد فقط جنبه‏ تأييد دارد و نه‏ تنها اصل‏ مطلب‏ را روشنى‏ نمى‏‌بخشد، بلكه‏ گاهى‏ دشوارى‏‌هاى‏ متن‏ نقل‏ شده، موجب‏ تشويش‏ ذهن‏ دانش‏‌پژوه‏ و دور شدن‏ او از نكته‏ اصلى‏ بحث‏ مى‏‌شود <ref>همان</ref>.

#نكته‏ ديگر، مربوط به‏ ارزيابى‏‌هاى‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] درباره‏ آراى‏ ديگران، به‏ ويژه‏ فخر رازى‏ است. اين‏ كار هرچند در جاى‏ خود مفيد و ارزشمند است، اما گستردگى‏ و زياده‌‏روى‏ در آن‏ در يك‏ متن‏ درسى، غير ضرورى‏ است‏ و گاه‏ موجب‏ اخلال‏ در آموزش‏ مى‏‌گردد <ref>همان</ref>.

#برخى‏ از فصل‏هاى‏ اسفار دربردارنده‏ مطلبى‏ كه‏ امروزه‏ مهم‏ و درخور توجه‏ باشد نيست؛ براى‏ نمونه، استاد [[مطهری، مرتضی|مطهرى‏]] درباره‏ فصل‏ بيست‏‌ونه‏ از مرحله‏ هفتم‏ اسفار مى‌‏نويسد: «اين‏ فصل، فصل‏ مهمى‏ نيست، بلكه‏ فصل‏ لازمى‏ هم‏ نيست» <ref>همان</ref>.

سپس‏ ويژگى‏هاى‏ تحرير اسفار را اين‏گونه‏ بيان‏ مى‏كند:

#تغيير تبويب‏ اسفار: [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] درصدد آن‏ بوده‏ كه‏ مطالب‏ كتاب‏ خود را، متناظر با اسفار اربعه‌‏اى‏ كه‏ در سلوك‏ عرفانى‏ برمى‏‌شمارند، در چهار بخش‏ ارائه‏ كند <ref>همان</ref>.

#تعيين‏ جايگاه‏ مطالب‏ كتاب‏ در متن‏ اصلى: اگر تحرير اسفار، متنى‏ درسى‏ براى‏ آموختن‏ فلسفه‏ - در سطح‏ عالى‏ - محسوب‏ شود، خود اسفار همراه‏ با همه‏ شروح‏ و تعليقات‏ آن، از مهم‏ترين‏ منابع‏ اين‏ درس‏ خواهد بود؛ ازاين‌‏رو، براى‏ آنكه‏ خواننده‏ تحرير اسفار بتواند به‌‏آسانى‏ به‏ اسفار و شرح‏ها و تعليقه‌‏هاى‏ آن‏ مراجعه‏ كند، جايگاه‏ مطالب‏ تحرير اسفار، در اسفار نشان‏ داده‏ شده‏ است؛ به‌‏گونه‏‌اى‏ كه‏ خواننده‏ با گشودن‏ هر صفحه‏ از تحرير اسفار، در نگاه‏ اول‏ مى‏‌تواند محل‏ آن‏ صفحه‏ را در متن‏ اصلى‏ اسفار بيابد و با صرف‏ كمترين‏ وقت‏ بدان‏ مراجعه‏ كند <ref>همان</ref>.