۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
أدب الكاتب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى مختصر به قلم محقق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?viewType=html ر.ک: مقدمه تحقیق، ص1]</ref>، آقاى [[ | کتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى مختصر به قلم محقق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?viewType=html ر.ک: مقدمه تحقیق، ص1]</ref>، آقاى [[بلطه، محمد الدالی|محمد الدّالى]]، مقدمه مؤلف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=5&viewType=html ر.ک: مقدمه مؤلف، ص5]</ref> و چهار بخش اصلى با عناوین «کتاب المعرفة<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=21&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ص21]</ref>»، «کتاب تقویم اليد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=213&viewType=html ر.ک: همان، ص213]</ref>»، «کتاب تقویم اللسان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=307&viewType=html ر.ک: همان، ص307]</ref>» و «کتاب الابنية<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=433&viewType=html ر.ک: همان، ص433]</ref>» است و هر بخش، خود، مشتمل بر ابواب متعددى است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مقدمه «ادب الكاتب»، از جهت تصویر يأس‌انگیزى كه [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] از جامعه فرهنگى عهد خویش به دست مى‌دهد، بسيار مفيد و ارزش‌مند است. تقريبا هيچ صنفى از جامعه فرهنگى از قلم تيز او در این مقدمه، مصون نمانده است. وى، در آغاز، از روى‌گردانى و گريز مردم از «ادب» انتقاد مى‌كند ولى وزير ابومحسن؛ يعنى ابن خاقان، را از این رذيله بركنار مى‌داند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=9&viewType=html ر.ک: همان، ص9]</ref> و... | مقدمه «ادب الكاتب»، از جهت تصویر يأس‌انگیزى كه [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] از جامعه فرهنگى عهد خویش به دست مى‌دهد، بسيار مفيد و ارزش‌مند است. تقريبا هيچ صنفى از جامعه فرهنگى از قلم تيز او در این مقدمه، مصون نمانده است. وى، در آغاز، از روى‌گردانى و گريز مردم از «ادب» انتقاد مى‌كند ولى وزير ابومحسن؛ يعنى ابن خاقان، را از این رذيله بركنار مى‌داند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=9&viewType=html ر.ک: همان، ص9]</ref> و... | ||
وى، در ادامه معلومات و فضايل و آن‌گاه صفاتى را برمى‌شمرد كه هر كاتب هوشمند و چيره‌دستى بايد از آنها برخوردار باشد. | وى، در ادامه معلومات و فضايل و آن‌گاه صفاتى را برمى‌شمرد كه هر كاتب هوشمند و چيره‌دستى بايد از آنها برخوردار باشد. | ||
[[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، در مقدمه کتاب، این مقدمات را برای خواننده «ادب الكاتب» لازم مى‌شمرد: | [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، در مقدمه کتاب، این مقدمات را برای خواننده «ادب الكاتب» لازم مى‌شمرد: | ||
# اطلاعات كلى از صرف و نحو؛ | # اطلاعات كلى از صرف و نحو؛ | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۱: | ||
# اخبار و حكايات و شايد اندكى تاريخ<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=14&viewType=html ر.ک: همان، ص14]</ref>؛ | # اخبار و حكايات و شايد اندكى تاريخ<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=14&viewType=html ر.ک: همان، ص14]</ref>؛ | ||
# اخلاق نیک، عقل و قريحه كه زبان شيوا بدون آنها بى‌حاصل است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=14&viewType=html ر.ک: همان]</ref>. | # اخلاق نیک، عقل و قريحه كه زبان شيوا بدون آنها بى‌حاصل است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=14&viewType=html ر.ک: همان]</ref>. | ||
بنا بر اين، وى، آشنايى با دانش رياضى و هندسه، فقه و حديث، اخبار و تاريخ را برای كاتب ضرورى مى‌داند و پيش از آموختن ادبِ زبانى، كسب ادب نفسانى را توصيه مى‌كند و پاک‌دامنى و بردبارى و فروتنى را لازمه تعهد شغل دبيرى مى‌داند. | بنا بر اين، وى، آشنايى با دانش رياضى و هندسه، فقه و حديث، اخبار و تاريخ را برای كاتب ضرورى مى‌داند و پيش از آموختن ادبِ زبانى، كسب ادب نفسانى را توصيه مى‌كند و پاک‌دامنى و بردبارى و فروتنى را لازمه تعهد شغل دبيرى مى‌داند. | ||
ادب الكاتب مشتمل است بر | ادب الكاتب مشتمل است بر | ||
# کتاب المعرفة، در شرح و توضيح كلمات دشوار<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=21&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ص21]</ref>؛ | # کتاب المعرفة، در شرح و توضيح كلمات دشوار<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=21&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ص21]</ref>؛ | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۸: | ||
# کتاب تقویم اللسان، در قرائت و تلفظ صحيح كلمات و تركيبات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=307&viewType=html ر.ک: همان، ص307]</ref>؛ | # کتاب تقویم اللسان، در قرائت و تلفظ صحيح كلمات و تركيبات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=307&viewType=html ر.ک: همان، ص307]</ref>؛ | ||
# کتاب الابنية، در باب اشتقاق فعل و اسم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=433&viewType=html ر.ک: همان، ص433]</ref>. | # کتاب الابنية، در باب اشتقاق فعل و اسم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=433&viewType=html ر.ک: همان، ص433]</ref>. | ||
هر یک از این بخش‌ها به ابوابى تقسيم شده كه مجموع آنها به 209 باب مى‌رسد. | هر یک از این بخش‌ها به ابوابى تقسيم شده كه مجموع آنها به 209 باب مى‌رسد. | ||
برخى عناوین ابواب کتاب المعرفة | |||
«باب معرفة ما يضعه الناس غير موضعه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=21&viewType=html ر.ک: همان، ص21]</ref>»، «باب تأویل ما جاء مثنّى في مستعمل الكلام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=41&viewType=html ر.ک: همان، ص41]</ref>»، «باب ما يستعمل من الدعاء في الكلام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=48&viewType=html ر.ک: همان، ص48]</ref>»، «باب اصول اسماء الناس<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=67&viewType=html ر.ک: همان، ص67]</ref>»، «باب معرفة ما في السماء و النجوم و الازمان و الرياح<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=85&viewType=html ر.ک: همان، ص 85]</ref>»، «باب النبات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=98&viewType=html ر.ک: همان، ص98]</ref>» و... | برخى عناوین ابواب کتاب المعرفة | ||
برخى عناوین ابواب کتاب تقویم اليد | |||
«باب إقامة الهجاء<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=213&viewType=html ر.ک: همان، ص213]</ref>»، «باب الف الوصل في الاسماء<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=215&viewType=html ر.ک: همان، ص215]</ref>»، «باب الالف و اللام للتعريف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=218&viewType=html ر.ک: همان، ص218]</ref>»، «باب الف الفصل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=219&viewType=html ر.ک: همان، ص219]</ref>»، «باب حذف الالفات من الاسماء و اثباتها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=228&viewType=html ر.ک: همان، ص228]</ref>ا»، «باب‌هاء التأنيث<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=244&viewType=pdf ر.ک: همان، ص244]</ref>» و... | «باب معرفة ما يضعه الناس غير موضعه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=21&viewType=html ر.ک: همان، ص21]</ref>»، «باب تأویل ما جاء مثنّى في مستعمل الكلام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=41&viewType=html ر.ک: همان، ص41]</ref>»، «باب ما يستعمل من الدعاء في الكلام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=48&viewType=html ر.ک: همان، ص48]</ref>»، «باب اصول اسماء الناس<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=67&viewType=html ر.ک: همان، ص67]</ref>»، «باب معرفة ما في السماء و النجوم و الازمان و الرياح<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=85&viewType=html ر.ک: همان، ص 85]</ref>»، «باب النبات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=98&viewType=html ر.ک: همان، ص98]</ref>» و... | ||
برخى عناوین ابواب کتاب تقویم اليد | |||
«باب إقامة الهجاء<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=213&viewType=html ر.ک: همان، ص213]</ref>»، «باب الف الوصل في الاسماء<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=215&viewType=html ر.ک: همان، ص215]</ref>»، «باب الالف و اللام للتعريف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=218&viewType=html ر.ک: همان، ص218]</ref>»، «باب الف الفصل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=219&viewType=html ر.ک: همان، ص219]</ref>»، «باب حذف الالفات من الاسماء و اثباتها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=228&viewType=html ر.ک: همان، ص228]</ref>ا»، «باب‌هاء التأنيث<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=244&viewType=pdf ر.ک: همان، ص244]</ref>» و... | |||
برخى عناوین ابواب کتاب تقویم اللسان | برخى عناوین ابواب کتاب تقویم اللسان | ||
«باب الحرفين اللذين يتقاربان في اللفظ و في المعنى و يلتبسان...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=307&viewType=pdf ر.ک: همان، ص 307]</ref>»، «باب الحروف التى تتقارب الفاظها و تختلف معانيها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=322&viewType=pdf ر.ک: همان، ص322]</ref>»، «باب الافعال<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=344&viewType=pdf ر.ک: همان، ص344]</ref>»، «باب ما يهمز من الاسماء و الافعال و العوام تبدل الهمزه فيه او تسقطها <ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=369&viewType=pdf ر.ک: همان، ص369]</ref>و...» و... | پ | ||
«باب الحرفين اللذين يتقاربان في اللفظ و في المعنى و يلتبسان...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=307&viewType=pdf ر.ک: همان، ص 307]</ref>»، «باب الحروف التى تتقارب الفاظها و تختلف معانيها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=322&viewType=pdf ر.ک: همان، ص322]</ref>»، «باب الافعال<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=344&viewType=pdf ر.ک: همان، ص344]</ref>»، «باب ما يهمز من الاسماء و الافعال و العوام تبدل الهمزه فيه او تسقطها <ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=369&viewType=pdf ر.ک: همان، ص369]</ref>و...» و... | |||
کتاب الابنية در دو بخش تنظيم شده است به شرح زير | کتاب الابنية در دو بخش تنظيم شده است به شرح زير | ||
# ابنية الافعال و معانى ابنية الافعال<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=433&viewType=pdf ر.ک: همان، ص 433]</ref>؛ | # ابنية الافعال و معانى ابنية الافعال<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10144?sectionNumber=2&pageNumber=433&viewType=pdf ر.ک: همان، ص 433]</ref>؛ | ||
| خط ۶۷: | خط ۷۸: | ||
# «شرح ادب الكاتب»، جواليقى. | # «شرح ادب الكاتب»، جواليقى. | ||
و... | و... | ||
مختصر این کتاب، توسط طاهر الجزائرى با عنوان «تلخيص ادب الكاتب»، در قاهره (1339ق / 1920م) منتشر شده است. | مختصر این کتاب، توسط طاهر الجزائرى با عنوان «تلخيص ادب الكاتب»، در قاهره (1339ق / 1920م) منتشر شده است. | ||
مقدمه «ادب الكاتب» را، «لوكنت» به فرانسه ترجمه كرده است. | مقدمه «ادب الكاتب» را، «لوكنت» به فرانسه ترجمه كرده است. | ||
نسخه حاضر در برنامه، مشتمل بر پاورقى‌هاى محقق و فهرست‌هاى زير مى‌باشد: | نسخه حاضر در برنامه، مشتمل بر پاورقى‌هاى محقق و فهرست‌هاى زير مى‌باشد: | ||
فهرست ابواب کتاب، آيات قرآن كريم، احاديث نبوى، أمثال، لغات، اعلام، شهرها و جاى‌ها، كلمات معرّب شده عجمى، کتاب‌ها، شواهد شعرى و رجزى و فهرست منابع و مآخذ تحقيق. | فهرست ابواب کتاب، آيات قرآن كريم، احاديث نبوى، أمثال، لغات، اعلام، شهرها و جاى‌ها، كلمات معرّب شده عجمى، کتاب‌ها، شواهد شعرى و رجزى و فهرست منابع و مآخذ تحقيق. | ||