تصوف و ادبيات تصوف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تصوف و ادبیات تصوف'''، نوشته خاورشناس روسی، [[یوگنى ادواردویچ برتلس]] (لنینگراد 1890- 1957م)، ترجمه روان‌پزشک و مترجم، [[سیروس ایزدى]] (یزد 1316-1389ش. تهران)، مجموعه پژوهش‌هایی درباره پیدایش و تاریخ صوفیگری، اصطلاحات و شناسایی آثار برخی از صوفیان مشهور است. به گفته مترجم، این کتاب شامل همه آثار برتلس در زمینه تصوف‌پژوهی نیست<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، صفحه ‌دوازده</ref>.

برتلس در این اثر، شکاکانه و بلکه با دیدگاهی الحادی نسبت به خدا و اسلام، به پژوهش پرداخته است. او به‌عنوان مثال در بحث حوریان بهشتی، پیش‌فرضش این است که قرآن، منشأ الهی ندارد و به همین جهت، به جستجوی سرچشمه این اقتباس پرداخته است. او نوشته است: از اطلاعاتی که درباره دین پیش از اسلام تازیان در دست داریم، آشکار است که اعراب بت‌پرست از مفهوم حوری خبری نداشته‌اند؛ ازاین‌رو، حوری باید یا مستقلا ابداع شده و یا منشأ آن در دینی دیگر باشد. گمان نخست به‌هیچ‌وجه واقعیت ندارد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص111</ref>. او بعد از توضیحات و بررسی‌هایی، سرانجام اظهار تردید کرده و افزوده است: یا حوریان از دین زرتشت اقتباس شده‌اند یا تصوف متأخر در زیر تأثیر شدید دین زرتشت قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص126</ref>.

# اصطلاحات تصوف: نویسنده، با توضیحی در مورد برخی اصطلاحات شعری صوفیه ایران (مانند زلف و یار) و نسخه‌های خطی بعضی اصطلاح‌نامه‌ها، معانی تعدادی از این اصطلاحات را به‌ترتیب الفبایی از رساله [[مرآت عشّاق]] نقل کرده است: از «آب حیوان» تا «یوم الجمعه»<ref>ر.ک: همان، ص165-238</ref>.

# آثار مربوط به برخی از مؤلفان تصوف: برتلس در این بخش، مطالبی پراکنده (سخنان برخی از صوفیان مانند ابراهیم بن ادهم، زندگی‌نامه فضیل بن عیاض و ابوالحسن خرقانی، غزل‌های باباکوهی شیرازی و...) آورده است. او تأکید دارد که [[ملامحسن فیض کاشانی]] چکامه‌سرایی است پُراستعداد و بی‌همتا<ref>ر.ک: همان، ص681</ref>.