پرش به محتوا

أحوال النفس: تفاوت میان نسخه‌ها

۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳
جز
جایگزینی متن - 'ابن‌س' به 'ابن‌ س'
جز (جایگزینی متن - '↵↵↵' به ' ')
جز (جایگزینی متن - 'ابن‌س' به 'ابن‌ س')
خط ۱۲: خط ۱۲:
[[اهوانی، احمد فواد]] (محقق)
[[اهوانی، احمد فواد]] (محقق)


[[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله]] (نویسنده)
[[ابن‌ سینا، حسین بن عبدالله]] (نویسنده)
| زبان =عربی
| زبان =عربی
| کد کنگره =‏BBR‎‏ ‎‏361‎‏ ‎‏1386
| کد کنگره =‏BBR‎‏ ‎‏361‎‏ ‎‏1386
خط ۳۴: خط ۳۴:
}}
}}


'''أحوال النفس''' (رسالة في النفس و بقائها و معادها و يليها ثلاث رسائل في النفس)، از تأليفات [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|شيخ‌الرئيس بوعلى سينا]] و به زبان عربى مى‌باشد. موضوع کتاب را خود مؤلف، در مقدمه، به این صورت بيان مى‌نمايد: «إنّ الرّسالة تشتمل على مخ ما تؤدي إليه البراهین من حال النفس الإنسانية و لباب ما أوقف عليه البحث الشافي من أمر بقائها و إن انتقض المزاج و فسد البدن و الاطلاع على النشئة الثانية و الحالة المتأدية إليها في العاقبة» و از آنجايى كه خود بوعلى اسمى را برای این رساله معين نكرده است، نسّاخ با توجه به همین جمله بوعلى، اسم‌هایى را برای این رساله تعيين كرده‌اند كه از آن جمله است: «أحوال النفس»، «رسالة في علم النفس»، «رسالة في النفس و بقائها و معادها» و «رسالة في حقيقة النفس الإنسانية و معرفتها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=11&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص11]</ref>».
'''أحوال النفس''' (رسالة في النفس و بقائها و معادها و يليها ثلاث رسائل في النفس)، از تأليفات [[ابن‌ سینا، حسین بن عبدالله|شيخ‌الرئيس بوعلى سينا]] و به زبان عربى مى‌باشد. موضوع کتاب را خود مؤلف، در مقدمه، به این صورت بيان مى‌نمايد: «إنّ الرّسالة تشتمل على مخ ما تؤدي إليه البراهین من حال النفس الإنسانية و لباب ما أوقف عليه البحث الشافي من أمر بقائها و إن انتقض المزاج و فسد البدن و الاطلاع على النشئة الثانية و الحالة المتأدية إليها في العاقبة» و از آنجايى كه خود بوعلى اسمى را برای این رساله معين نكرده است، نسّاخ با توجه به همین جمله بوعلى، اسم‌هایى را برای این رساله تعيين كرده‌اند كه از آن جمله است: «أحوال النفس»، «رسالة في علم النفس»، «رسالة في النفس و بقائها و معادها» و «رسالة في حقيقة النفس الإنسانية و معرفتها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=11&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص11]</ref>».


شيخ‌الرئيس، درباره نفس، در آثار مهمى چون «شفا» و «نجات» كه تقريباً خلاصه «شفا» مى‌باشد، مفصل سخن گفته است؛ به همین دليل، بعضى، خيال كرده‌اند كه رساله حاضر، مستقلاً توسط وى نوشته نشده، بلكه همان مبحث نفس کتاب «نجات» است كه با افزودن فصولى به اول و آخر آن توسط شاگردانش، به‌صورت رساله‌اى مستقل درآمده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=6&viewType=html ر.ک: همان، ص6]</ref>.
شيخ‌الرئيس، درباره نفس، در آثار مهمى چون «شفا» و «نجات» كه تقريباً خلاصه «شفا» مى‌باشد، مفصل سخن گفته است؛ به همین دليل، بعضى، خيال كرده‌اند كه رساله حاضر، مستقلاً توسط وى نوشته نشده، بلكه همان مبحث نفس کتاب «نجات» است كه با افزودن فصولى به اول و آخر آن توسط شاگردانش، به‌صورت رساله‌اى مستقل درآمده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=6&viewType=html ر.ک: همان، ص6]</ref>.
خط ۹۸: خط ۹۸:
فصل بعدى، به‌طور خاص مبيّن حواس خمسه بوده و کیفیت ادراك هركدام، در آن، مشخص گرديده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=161&viewType=html ر.ک: همان، ص161]</ref>؛ برای مثال، چگونگى ديدن را كه با رسيدن انوارى از جسم مريى به چشم، حاصل مى‌شود، به‌طور خلاصه و مفيد توضيح داده است.
فصل بعدى، به‌طور خاص مبيّن حواس خمسه بوده و کیفیت ادراك هركدام، در آن، مشخص گرديده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=161&viewType=html ر.ک: همان، ص161]</ref>؛ برای مثال، چگونگى ديدن را كه با رسيدن انوارى از جسم مريى به چشم، حاصل مى‌شود، به‌طور خلاصه و مفيد توضيح داده است.


حواس باطنه، در فصل هفتم، مورد بررسى واقع شده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=166&viewType=html ر.ک: همان، ص166]</ref>. مثال همیشگى [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]]، كه در آثار مختلف خود، برای حس مشترك بيان مى‌كند، در اينجا نيز آمده است و آن این است كه انسان با ديدن رنگ عسل، پى به شيرينى آن مى‌برد و اين، عملكرد حس باطنى مشترك است.
حواس باطنه، در فصل هفتم، مورد بررسى واقع شده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=166&viewType=html ر.ک: همان، ص166]</ref>. مثال همیشگى [[ابن‌ سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]]، كه در آثار مختلف خود، برای حس مشترك بيان مى‌كند، در اينجا نيز آمده است و آن این است كه انسان با ديدن رنگ عسل، پى به شيرينى آن مى‌برد و اين، عملكرد حس باطنى مشترك است.


جايگاه خيال، وهم و حواس ظاهرى، با استناد به سخن ارسطاطاليس كه مى‌گوید: متصوره، در قسمت جلوى مغز و خيال، در قسمت میانى مغز قرار گرفته و متذكره، در قسمت پشت مغز قرار دارد، نيز از جمله مطالب این فصل، مى‌باشد. ارسطاطاليس، جايگاه وهم را كل مغز مى‌داند.
جايگاه خيال، وهم و حواس ظاهرى، با استناد به سخن ارسطاطاليس كه مى‌گوید: متصوره، در قسمت جلوى مغز و خيال، در قسمت میانى مغز قرار گرفته و متذكره، در قسمت پشت مغز قرار دارد، نيز از جمله مطالب این فصل، مى‌باشد. ارسطاطاليس، جايگاه وهم را كل مغز مى‌داند.
خط ۱۱۸: خط ۱۱۸:
مؤلف، در خاتمه رساله، به تشريح عوالم سه‌گانه نفس، عقل و جسم پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=189&viewType=pdf ر.ک: همان، ص189]</ref>.
مؤلف، در خاتمه رساله، به تشريح عوالم سه‌گانه نفس، عقل و جسم پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=189&viewType=pdf ر.ک: همان، ص189]</ref>.


سومین رساله «رسالة في الكلام على النفس الناطقة» است كه [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]] آن را به زبان عربى تأليف نموده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=193&viewType=pdf ر.ک: همان، ص193]</ref>. مؤلف، در خطبه رساله، قوه‌ى دراكه معقولات را وجه تمايز انسان از ساير حيوانات مى‌داند و اسم‌هایى مانند: نفس ناطقه، نفس مطمئنه، نفس قدسيه، روح روحانیه، روح امرى، كلمه طيبه، كلمه جامعه فاصله، سرّ الهى، نور مدبر، قلب حقيقى، لبّ، نهى و حجى را بدان منتسب نموده است.
سومین رساله «رسالة في الكلام على النفس الناطقة» است كه [[ابن‌ سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]] آن را به زبان عربى تأليف نموده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1871?pageNumber=193&viewType=pdf ر.ک: همان، ص193]</ref>. مؤلف، در خطبه رساله، قوه‌ى دراكه معقولات را وجه تمايز انسان از ساير حيوانات مى‌داند و اسم‌هایى مانند: نفس ناطقه، نفس مطمئنه، نفس قدسيه، روح روحانیه، روح امرى، كلمه طيبه، كلمه جامعه فاصله، سرّ الهى، نور مدبر، قلب حقيقى، لبّ، نهى و حجى را بدان منتسب نموده است.


وى، این نفس را در كوچك و بزرگ، عاقل و مجنون، موجود مى‌داند كه در بدو وجود عارى از هرگونه صور معقوله‌اى بوده، در ادامه به كمالاتى رسيده است. قائم به نفس بودن، نفس ناطقه و عدم اتكاى آن به بدن و يا اجسام ديگر، از ویژگى‌هایى است كه بوعلى در این رساله بدان پرداخته است. سعادت این نفس، همانا با تزكيه و متخلق شدن به اخلاق حسنه، حاصل مى‌شود.
وى، این نفس را در كوچك و بزرگ، عاقل و مجنون، موجود مى‌داند كه در بدو وجود عارى از هرگونه صور معقوله‌اى بوده، در ادامه به كمالاتى رسيده است. قائم به نفس بودن، نفس ناطقه و عدم اتكاى آن به بدن و يا اجسام ديگر، از ویژگى‌هایى است كه بوعلى در این رساله بدان پرداخته است. سعادت این نفس، همانا با تزكيه و متخلق شدن به اخلاق حسنه، حاصل مى‌شود.