مقدمة في النحو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مقدمة فی النحو''' تألیف خلف بن حیان احمر (متوفی 180ق)، لغت‌شناس و راوی معروف ایرانی‌تبار،<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت الله، ص529</ref>‏ کتابی کمیاب در عصر خود<ref>ر.ک: محمد الطاهر ابن عاشور، ص576</ref>‏ و از جمله اولین متون منثور نحوی به شمار می‌آید. این اثر با مقدمه و تحقیق عزالدین تنوخی منتشر شده است.  

این کتاب تنها اثری است که از خلف احمر به دست ما رسیده است؛<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت الله، ص532</ref> البته او آثاری دیگری چون دیوان شعر و کتاب جیال العرب نیز داشته که چه‌بسا در گنجینه‌های کتابخانه‌ها مدفون هستند‏.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص28</ref>‏    نویسنده، مفصل‌نویسی نحویون و غفلت آنها نسبت به مختصر نویسی و نیاز مبتدیان را سبب نگارش این مقدمه دانسته است. به نظر می‌رسد تعریض او در این کلامش به الکتاب سیبویه بوده است.<ref>ر.ک: محمد الطاهر ابن عاشور، ص583</ref>‏   

تراجم‌نویسانی چون ابو البرکات انباری و ابن ندیم و یاقوت که شرح حال خلف احمر را نوشته‌اند، از این مقدمه نام نبرده‌اند. شاید به جهت کمی رواج آن به آن دست نیافته‌اند یا اینکه در آموزش با وجود آثار دیگری چون مقدمه مبرد، عوامل جرجانی و انموذج زمخشری، مدرس‌ها از آن بی‌نیاز بوده‌اند.<ref>ر.ک: همان، ص577</ref>‏   

علاوه بر خلف احمر، شخصیت دیگری نیز با لقب احمر و نام علی بن مبارک در آن روزگار می‌زیسته که از شاگردان کسایی و از هواداران مکتب کوفه بوده است، و گاه منابع کهن میان آن دو خلط کرده‌اند و ابوطیب لغوی در مراتب النحویین به این موضوع اشاره دارد. عزالدین تنوخی نیز در مقدمه کتاب نمونه‌هایی از این خلط را از جمله در شرح ابن هشام بر الفیه ابن مالک ارائه کرده است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت الله، ص532؛ مقدمه محقق، ص 12</ref>‏