کشف الظنون عن أسامي الکتب و الفنون (حاجی خلیفه): تفاوت میان نسخه‌ها

'''كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون'''، تألیف [[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|مصطفی بن عبدالله ایکنجی]] (متوفی1067ق)، ملقب به کاتب چلپی و معروف به حاجی خلیفه، تاریخ‌نگار، زندگی‌نامه‌نویس و کتاب‌شناس سرشناس ترک سده 11ق/17م است. موضوع این اثر کتاب‌شناسی و معرفی فنون و علوم است. محقق اثر محمد عبدالقادر عطا است.  

كشف الظنون، با مقدمه‌ای در اهمیت طبقه‌بندی علوم، مشتمل بر معرفی 14500 عنوان به‌ترتیب الفبایی است. حاجی خلیفه نخستین کسی بود که در این کتاب فهرستی از آثار عربی، فارسی و ترکی را به‌ترتیب الفبایی گرد آورد و با شیوه‌ای منظم و منطقی، به وصف آن آثار پرداخت. آنگاه اسماعیل پاشا بغدادی کار او را ادامه داد و «إيضاح المكنون في الذيل علی كشف الظنون» را به‌عنوان ذیل و تکمله آن اثر پدید آورد؛ البته روش او با روش حاجی خلیفه متفاوت بود. به‌جز کتاب بغدادی ذیل‌های فراوانی بر این کتاب نگاشته شده است. آنتوان گالان فرانسوی نخستین مترجم اروپایی این کتاب در 1682م بود و گوستاو فلو گل آلمانی، پس از او آن را به زبان لاتینی ترجمه و در هفت جلد چاپ کرده است<ref>ر.ک: بیگ‌باباپور، یوسف، ج19، ص543</ref>‏.  

آن گونه که ناشر در مقدمه کتاب نوشته، «إيضاح المكنون» را در جلدهای چهارم و پنجم و «هدية العارفين في أسماء المؤلفين و المصنفين من كشف الظنون» اثر دیگر اسماعیل پاشا را در جلدهای ششم و هفتم اثر حاضر ارائه کرده است<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، ج1، ص4</ref>‏.  

سبک و ساختار کلی این کتاب دو بعدی است: از یک جهت بسیار نزدیک به فهرست ابن ندیم است؛ زیرا عنوان‌های سرفصل‌های علوم، مبنای تقسیم‌بندی اولیه کتاب است و ذیل آنها به معرفی آثار مربوط به آن علم پرداخته است. البته، حاجی خلیفه علوم را توسعه داده و تکثیر نموده است. از سوی دیگر شبیه الذریعه است؛ چون بر اساس الفبای عناوین تنظیم شده است<ref>ر.ک: نوری، محمد، ص86</ref>‏.  

متن اصلی کتاب در مصر (1274ق) و استانبول (1311ق) منتشر شده و شرف‌الدین بالتقایا و کلیسلی رفعت بیلگه در دو جلد آن را به چاپ رسانده‌اند. سپس همین اثر یک بار در قم با مقدمه شهاب‌الدین مرعشی نجفی (1386ق) و بار دیگر در بیروت (1403ق) به چاپ افست رسیده است<ref>ر.ک: بیگ‌باباپور، یوسف، ج19، ص543</ref>‏. نسخه حاضر طبع دیگری (1429ق) از نسخه قم است.