۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام (تحقیق بقال): تفاوت میان نسخه‌ها
شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام (تحقیق بقال) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳۱ اکتبر ۲۰۱۶، ساعت ۲۲:۲۱
، ۳۱ اکتبر ۲۰۱۶جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة'
جز (جایگزینی متن - 'رياض العلماء' به 'رياض العلماء') |
جز (جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة') |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و شروح متعددى همچون «مسالك الأفهام» [[شهيد ثانى]] (م 966 ق)، «مدارك الأحكام» سيد محمد عاملى (م 946 ق)، «جواهر الكلام» شيخ محمد حسن نجفى (م 1261 ق)، «مصباح الفقيه» آقا رضا همدانى (م 1322 ق) بر آن نگاشته شده است. | اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و شروح متعددى همچون «مسالك الأفهام» [[شهيد ثانى]] (م 966 ق)، «مدارك الأحكام» سيد محمد عاملى (م 946 ق)، «جواهر الكلام» شيخ محمد حسن نجفى (م 1261 ق)، «مصباح الفقيه» آقا رضا همدانى (م 1322 ق) بر آن نگاشته شده است. | ||
در الذريعة پس از ذكر نام تعدادى از حواشى كتاب اين گونه مى‌نويسد: هذا ما حضرني من الشروح التي لها عناوين خاصة تذكر في محالها و سيأتي قرب مائة شرح بعنوان شرح الشرائع ليس لها عنوان خاص. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]پس از ذكر نام تعدادى از حواشى كتاب اين گونه مى‌نويسد: هذا ما حضرني من الشروح التي لها عناوين خاصة تذكر في محالها و سيأتي قرب مائة شرح بعنوان شرح الشرائع ليس لها عنوان خاص. | ||
اين كتاب از زمان نگارش در حوزه‌هاى علميه تدريس مى‌شده و بيش از هفتصد و پنجاه سال متن درسى حوزه‌هاى علميۀ شيعه بوده است. | اين كتاب از زمان نگارش در حوزه‌هاى علميه تدريس مى‌شده و بيش از هفتصد و پنجاه سال متن درسى حوزه‌هاى علميۀ شيعه بوده است. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
اگر چه محقق حلى داراى آثار علمى همچون «مختصر النافع»، «النهاية و نكتها» و «المعتبر» مى‌باشد. امّا شرايع الاسلام به دليل نظم و ترتيب كم‌نظير فروعات فقهى و دقت و شيوۀ بى‌نظير در طرح مباحث از جايگاه خاص و رتبۀ والايى برخوردار است. | اگر چه محقق حلى داراى آثار علمى همچون «مختصر النافع»، «النهاية و نكتها» و «المعتبر» مى‌باشد. امّا شرايع الاسلام به دليل نظم و ترتيب كم‌نظير فروعات فقهى و دقت و شيوۀ بى‌نظير در طرح مباحث از جايگاه خاص و رتبۀ والايى برخوردار است. | ||
آقا بزرگ تهرانى در الذريعة دربارۀ اين كتاب مى‌نويسد: و كتابه هذا من أحسن المتون الفقهيّة ترتيبا و أجمعها للفروع. (الذريعة 47/13). | آقا بزرگ تهرانى در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]دربارۀ اين كتاب مى‌نويسد: و كتابه هذا من أحسن المتون الفقهيّة ترتيبا و أجمعها للفروع. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]47/13). | ||
مؤلف بعدها شرايع الاسلام را خلاصه نموده و آن را «النافع في مختصر الشرايع» ناميده است كه به «مختصر النافع» مشهور شده است. بعدها نيز مختصر النافع كه همچون شرايع الاسلام فقه مختصر و فتوايى است بوسيلۀ محقق حلى شرح استدلالى زده شده است و كتاب المعتبر تدوين و تأليف شده است. | مؤلف بعدها شرايع الاسلام را خلاصه نموده و آن را «النافع في مختصر الشرايع» ناميده است كه به «مختصر النافع» مشهور شده است. بعدها نيز مختصر النافع كه همچون شرايع الاسلام فقه مختصر و فتوايى است بوسيلۀ محقق حلى شرح استدلالى زده شده است و كتاب المعتبر تدوين و تأليف شده است. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
از تاريخ دقيق تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست اما بنا به تاريخ اتمام نسخۀ جلد اوّل كه به خط شيخ محمد بن اسماعيل بن حسين هرقلى كه مربوط به سال 670 ق است، تاريخ اتمام شرائع الاسلام قبل از سال 670 ق يعنى هفت سال قبل از وفات مؤلف مى‌باشد. (الذريعة 48/13، مقدمه‌اى بر فقه شيعه). | از تاريخ دقيق تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست اما بنا به تاريخ اتمام نسخۀ جلد اوّل كه به خط شيخ محمد بن اسماعيل بن حسين هرقلى كه مربوط به سال 670 ق است، تاريخ اتمام شرائع الاسلام قبل از سال 670 ق يعنى هفت سال قبل از وفات مؤلف مى‌باشد. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]48/13، مقدمه‌اى بر فقه شيعه). | ||
به دليل اهميت كتاب نسخه‌هاى متعدد خطى از اين كتاب چاپ شده است. از اولين چاپ‌هاى اين كتاب، نسخه‌اى است كه مربوط به سال 1377 ق است و در چاپخانۀ خورشيد بوسيلۀ مكتبة علمية اسلامية چاپ شده است كه از مصادر مقابله و تصحيح كتاب موجود مى‌باشد. | به دليل اهميت كتاب نسخه‌هاى متعدد خطى از اين كتاب چاپ شده است. از اولين چاپ‌هاى اين كتاب، نسخه‌اى است كه مربوط به سال 1377 ق است و در چاپخانۀ خورشيد بوسيلۀ مكتبة علمية اسلامية چاپ شده است كه از مصادر مقابله و تصحيح كتاب موجود مى‌باشد. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
در الذريعة به سه نسخه اشاره شده كه عبارتند از: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به سه نسخه اشاره شده كه عبارتند از: | ||
1 - نسخۀ كتابخانۀ شيخ محمد سماوى به خط شيخ محمد بن اسماعيل بن حسين هرقلى كه جراحت او را امام زمان (عج) به نحوه‌اى كه در كتاب كشف الغمّة ذكر شده شفا داده است. جلد اوّل آن در سال 670 ق و جلد دوّم آن در سال 703 ق پايان يافته است. | 1 - نسخۀ كتابخانۀ شيخ محمد سماوى به خط شيخ محمد بن اسماعيل بن حسين هرقلى كه جراحت او را امام زمان (عج) به نحوه‌اى كه در كتاب كشف الغمّة ذكر شده شفا داده است. جلد اوّل آن در سال 670 ق و جلد دوّم آن در سال 703 ق پايان يافته است. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
كتاب شرايع الاسلام با توجه به ويژگى‌هاى خاصى كه دارد در طول قرن‌هاى متمادى مورد توجه بزرگان از فقها قرار گرفته است عبارت‌هاى واضح، دقت در رساندن معانى، ايجاز در بكار گرفتن الفاظ، شيوۀ بى‌نظير در طرح مباحث، امانت‌دارى در بيان افكار و نظريات اين كتاب را از ساير كتاب‌هاى فقهى متمايز نموده است. | كتاب شرايع الاسلام با توجه به ويژگى‌هاى خاصى كه دارد در طول قرن‌هاى متمادى مورد توجه بزرگان از فقها قرار گرفته است عبارت‌هاى واضح، دقت در رساندن معانى، ايجاز در بكار گرفتن الفاظ، شيوۀ بى‌نظير در طرح مباحث، امانت‌دارى در بيان افكار و نظريات اين كتاب را از ساير كتاب‌هاى فقهى متمايز نموده است. | ||
در الذريعة دربارۀ كتاب اين گونه آمده است: و كتابه هذا من أحسن المتون الفقهيّة ترتيبا و أجمعها للفروع. (الذريعة ج 13 ص 47). | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]دربارۀ كتاب اين گونه آمده است: و كتابه هذا من أحسن المتون الفقهيّة ترتيبا و أجمعها للفروع. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 13 ص 47). | ||
از ويژگى‌هاى مهم كتاب اين است كه هم داراى شروح متعدد و هم تعليقه‌ها و يا حواشى زيادى مى‌باشد و علماى متأخر از مؤلف از راه‌هاى مختلف به كتاب توجه داشته و در حدود صد شرح و حاشيه در كتاب أعيان الشيعة و الذريعة ذكر شده است. | از ويژگى‌هاى مهم كتاب اين است كه هم داراى شروح متعدد و هم تعليقه‌ها و يا حواشى زيادى مى‌باشد و علماى متأخر از مؤلف از راه‌هاى مختلف به كتاب توجه داشته و در حدود صد شرح و حاشيه در كتاب أعيان الشيعة و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ذكر شده است. | ||
در الذريعة دربارۀ شروح كتاب اين گونه گفته شده: و للعلماء عليه حواشي كثيرة بل و إن معظم الموسوعات الفقهية الضخمة التي ألفت بعد عصر المحقق شروح له. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]دربارۀ شروح كتاب اين گونه گفته شده: و للعلماء عليه حواشي كثيرة بل و إن معظم الموسوعات الفقهية الضخمة التي ألفت بعد عصر المحقق شروح له. | ||
و همين‌طور: سيأتي قرب مائة شرح بعنوان شرح الشرايع ليس لها عنوان خاص. (الذريعة ج 13 ص 47)، و همين‌طور در صفحات 316 تا 332 از شمارۀ 1167 تا 1218 حدود 50 شرح را نام برده است. (الذريعة ج 13 ص 316 332). | و همين‌طور: سيأتي قرب مائة شرح بعنوان شرح الشرايع ليس لها عنوان خاص. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 13 ص 47)، و همين‌طور در صفحات 316 تا 332 از شمارۀ 1167 تا 1218 حدود 50 شرح را نام برده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 13 ص 316 332). | ||
در أعيان الشيعة اين گونه آمده است، و كل من أراد الكتابة في الفقه الاستدلالي يكتب شرحا عليه كمسالك الأفهام، مدارك الأحكام، جواهر الكلام، هداية الأنام، مصباح الفقيه و غيره. و صنف بعض العلماء شرحا لتودداته خاصة. (أعيان الشيعة ج 4 ص 90). | در أعيان الشيعة اين گونه آمده است، و كل من أراد الكتابة في الفقه الاستدلالي يكتب شرحا عليه كمسالك الأفهام، مدارك الأحكام، جواهر الكلام، هداية الأنام، مصباح الفقيه و غيره. و صنف بعض العلماء شرحا لتودداته خاصة. (أعيان الشيعة ج 4 ص 90). | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۶: | ||
16 - شوارع الأعلام في شرح شرائع الإسلام، تأليف سيد محمد حسين بن محمد على شهرستانى (م 1315 ق). | 16 - شوارع الأعلام في شرح شرائع الإسلام، تأليف سيد محمد حسين بن محمد على شهرستانى (م 1315 ق). | ||
حواشى و تعليقه‌هاى شرايع نيز زياد است كه در الذريعة جلد 6 صفحات 106 تا صفحۀ 109 و همين‌طور در جلد 13 از صفحۀ 316 تا 332 54 شرح شرايع كه به مهم‌ترين آنان ذكر شده است اشاره مى‌شود. | حواشى و تعليقه‌هاى شرايع نيز زياد است كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]جلد 6 صفحات 106 تا صفحۀ 109 و همين‌طور در جلد 13 از صفحۀ 316 تا 332 54 شرح شرايع كه به مهم‌ترين آنان ذكر شده است اشاره مى‌شود. | ||
1 - حاشيه بر شرايع، تأليف محقق كركى، شيخ على بن حسين بن عبد العالى (م 940 ق). | 1 - حاشيه بر شرايع، تأليف محقق كركى، شيخ على بن حسين بن عبد العالى (م 940 ق). | ||
| خط ۱۸۹: | خط ۱۸۹: | ||
و در جاى ديگر اين‌طور آمده است: قد رزق في مؤلفاته خطأ عظيما فكتابه المعروف بشرائع الإسلام هو عنوان دروس المدرسين في الفقه الاستدلالي في جميع الأعصار. (أعيان الشيعة ج 4 ص 90). | و در جاى ديگر اين‌طور آمده است: قد رزق في مؤلفاته خطأ عظيما فكتابه المعروف بشرائع الإسلام هو عنوان دروس المدرسين في الفقه الاستدلالي في جميع الأعصار. (أعيان الشيعة ج 4 ص 90). | ||
در الذريعة نيز اين‌طور نوشته شده است: و لا يزال من الكتب الدراسية في عواصهم الشيعة و قد اعتمد عليه الفقهاء خلال هذه القرون العديدة فجعلوا أبحاثهم و تدريساتهم فيه. (الذريعة ج 13 ص 47). | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]نيز اين‌طور نوشته شده است: و لا يزال من الكتب الدراسية في عواصهم الشيعة و قد اعتمد عليه الفقهاء خلال هذه القرون العديدة فجعلوا أبحاثهم و تدريساتهم فيه. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 13 ص 47). | ||
==نوآورى‌ها== | ==نوآورى‌ها== | ||
| خط ۲۶۷: | خط ۲۶۷: | ||
تعليقۀ علامۀ كبير سيد محمد صادق بحر العلوم بر لؤلؤ البحرين: و مصنفاته القيّمة - لا سيّما (شرائع الإسلام) ما زالت مرجعا للفقهاء، و قد شرح (الشرائع) شروحا عديدة، و أوسعها (جواهر الكلام) للعلامة المحقق الفقيه الشيخ محمد حسن ابن الشيخ محمد باقر النجفي - فقد طبع طبعات عديدة. (لؤلؤ البحرين 227 و 228). | تعليقۀ علامۀ كبير سيد محمد صادق بحر العلوم بر لؤلؤ البحرين: و مصنفاته القيّمة - لا سيّما (شرائع الإسلام) ما زالت مرجعا للفقهاء، و قد شرح (الشرائع) شروحا عديدة، و أوسعها (جواهر الكلام) للعلامة المحقق الفقيه الشيخ محمد حسن ابن الشيخ محمد باقر النجفي - فقد طبع طبعات عديدة. (لؤلؤ البحرين 227 و 228). | ||
الذريعة: و كتابه هذا من أحسن المتون الفقهية ترتيبا و أجمعها للفروع. (الذريعة ج 47/13). | الذريعة: و كتابه هذا من أحسن المتون الفقهية ترتيبا و أجمعها للفروع. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 47/13). | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
- الذريعة 47/13 و 48 | - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]47/13 و 48 | ||
- أعيان الشيعة 160/9، 90/4 | - أعيان الشيعة 160/9، 90/4 | ||