۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
رسائل الشهيد الثاني (طبع قدیم): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة'
جز (جایگزینی متن - 'شهيد ثانى ' به 'شهيد ثانى ') |
جز (جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة') |
||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
و همينطور به نقل از رياض العلماء از مولى محمد محسن كاشانى نيز موافقت با اين فتوا را نقل كرده است. | و همينطور به نقل از رياض العلماء از مولى محمد محسن كاشانى نيز موافقت با اين فتوا را نقل كرده است. | ||
در الذريعة در سه جا 126/11، 234/15، 65/24 از اين كتاب نام برده‌است | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]در سه جا 126/11، 234/15، 65/24 از اين كتاب نام برده‌است | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
در الذريعة ج 126/11 تاريخ پايان آن را 950 ق ذكر نموده و در ج 234/15 تاريخ پايان آن را 959 ق دانسته است نسخه‌ها: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 126/11 تاريخ پايان آن را 950 ق ذكر نموده و در ج 234/15 تاريخ پايان آن را 959 ق دانسته است نسخه‌ها: | ||
در الذريعة 234/15 به نسخه‌اى متعلّق به آستان قدس رضوى، به خط شيخ حسن بن حسين نجفى مربوط به 980 ق و نسخه ديگرى از كتابخانه مدرسه آية الله شيرازى بزرگ در سامراء اشاره شده است در الذريعة 65/24 به نسخه كتابخانه شيخ الشريعة اصفهانى به خط محمد صالح بن حسين على اصفهانى مربوط به سال 1001 اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]234/15 به نسخه‌اى متعلّق به آستان قدس رضوى، به خط شيخ حسن بن حسين نجفى مربوط به 980 ق و نسخه ديگرى از كتابخانه مدرسه آية الله شيرازى بزرگ در سامراء اشاره شده است در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]65/24 به نسخه كتابخانه شيخ الشريعة اصفهانى به خط محمد صالح بن حسين على اصفهانى مربوط به سال 1001 اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 195 در ضمن مجموعه الافادات ذكر شده كه در صفحه 196 به نسخه‌هاى خطى متعددى از مجلس شوراى اسلامى، آستان قدس رضوى، دانشگاه تهران، ملك در تهران، آية الله مرعشى آية الله گلپايگانى و غير آن اشاره شده است. | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 195 در ضمن مجموعه الافادات ذكر شده كه در صفحه 196 به نسخه‌هاى خطى متعددى از مجلس شوراى اسلامى، آستان قدس رضوى، دانشگاه تهران، ملك در تهران، آية الله مرعشى آية الله گلپايگانى و غير آن اشاره شده است. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
در الذريعة 159/11 به نسخه آستان قدس رضوى به خط شيخ حسن بن حسين نجفى مربوط به 980 ق در ضمن مجموعه‌اى از رسائلش اشاره شده است. (ذ234/15/) | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]159/11 به نسخه آستان قدس رضوى به خط شيخ حسن بن حسين نجفى مربوط به 980 ق در ضمن مجموعه‌اى از رسائلش اشاره شده است. (ذ234/15/) | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى متعدد خطى اشاره شده است و اين كتاب در ضمن مجموعه الافادات در سال 1313 ق چاپ شده است. | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى متعدد خطى اشاره شده است و اين كتاب در ضمن مجموعه الافادات در سال 1313 ق چاپ شده است. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
در الذريعة 170/11 به نسخه آستان قدس رضوى به خط شيخ حسن بن حسين نجفى مربوط به 980 ق در ضمن مجموعه‌اى از رسائلش اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]170/11 به نسخه آستان قدس رضوى به خط شيخ حسن بن حسين نجفى مربوط به 980 ق در ضمن مجموعه‌اى از رسائلش اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى منتخب متعدد خطى اشاره شده‌است. | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى منتخب متعدد خطى اشاره شده‌است. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۱: | ||
در اين كتاب مسئله وجوب نماز جمعة در زمان غيبت امام معصوم ع بررسى شده است و مؤلف در نهايت قول به وجوب عينى آن را به طور مطلق مى‌پذيرد. | در اين كتاب مسئله وجوب نماز جمعة در زمان غيبت امام معصوم ع بررسى شده است و مؤلف در نهايت قول به وجوب عينى آن را به طور مطلق مى‌پذيرد. | ||
وى در ابتدا اتفاق علماء اسلام فى الجملة در تمام زمانها و مكانها را بر وجوب نماز جمعة ذكر مى‌كند و اينكه اصحاب امامية در زمان حضور امام و نائب خاص وى، اتفاق بر وجوب عينى آن دارند امّا در زمان غيبت يا افرادى كه اذن عام داشته باشند در بين آنان در بعضى از شرايط اختلاف وجود دارد.اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده است و در آثار فقهاى بعد از وى به آن استناد شده است.در الذريعة صفحه 62 از جلد 15 تا صفحه 79 حدود يكصد كتاب در موضوع نماز جمعة ذكر شده است.شيخ محمد حر عاملى (م 1104 ق) در رسالة فى صلاة الجمعة نظريات وى را تأييد و نظريات مخالفين را رد نموده است و شيخ جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى در ابتداى كتابش اجماعهايى بر عدم وجوب عينى تا زمان [[شهيد ثانى]] نوشته است (ذ79/15/) | وى در ابتدا اتفاق علماء اسلام فى الجملة در تمام زمانها و مكانها را بر وجوب نماز جمعة ذكر مى‌كند و اينكه اصحاب امامية در زمان حضور امام و نائب خاص وى، اتفاق بر وجوب عينى آن دارند امّا در زمان غيبت يا افرادى كه اذن عام داشته باشند در بين آنان در بعضى از شرايط اختلاف وجود دارد.اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده است و در آثار فقهاى بعد از وى به آن استناد شده است.در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]صفحه 62 از جلد 15 تا صفحه 79 حدود يكصد كتاب در موضوع نماز جمعة ذكر شده است.شيخ محمد حر عاملى (م 1104 ق) در رسالة فى صلاة الجمعة نظريات وى را تأييد و نظريات مخالفين را رد نموده است و شيخ جمال الدين محمد بن حسين خوانسارى در ابتداى كتابش اجماعهايى بر عدم وجوب عينى تا زمان [[شهيد ثانى]] نوشته است (ذ79/15/) | ||
مؤلف علاوه بر اين كتاب، كتاب ديگرى بنام (الحث على صلاة الجمعة) تأليف نموده است كه در الذريعة 248/6، و اعيان الشيعه 155/7 به آن اشاره شده است و در هر دوى آنها تصريح شده كه اين دو كتاب با هم فرق دارند ولى در الذريعة آمده است طبعت مع رسالته فى وجوب الجمعة علت تأليف | مؤلف علاوه بر اين كتاب، كتاب ديگرى بنام (الحث على صلاة الجمعة) تأليف نموده است كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]248/6، و اعيان الشيعه 155/7 به آن اشاره شده است و در هر دوى آنها تصريح شده كه اين دو كتاب با هم فرق دارند ولى در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]آمده است طبعت مع رسالته فى وجوب الجمعة علت تأليف | ||
[[شهيد ثانى]] در خطبه كتاب درباره شرايط زمانى و علت تأليف كتاب براى رفع تهاجم به اسلام مى‌نويسد: فهذه جملة تشتمل على بيان حكم صلاة الجمعة فى هذه الزمان الذى قد منى فيه بالبليّة اهل الايمان و خذلهم ببغية و حسده الشيطان حتى هدموا اعظم قواعد الدين بالشبهة لا بالبرهان و ها انا محقق لموضع الخلاف فيها و مرشد الى ما هو الحق من وجوبها يومئذ بالدليل الواضح و البرهان | [[شهيد ثانى]] در خطبه كتاب درباره شرايط زمانى و علت تأليف كتاب براى رفع تهاجم به اسلام مى‌نويسد: فهذه جملة تشتمل على بيان حكم صلاة الجمعة فى هذه الزمان الذى قد منى فيه بالبليّة اهل الايمان و خذلهم ببغية و حسده الشيطان حتى هدموا اعظم قواعد الدين بالشبهة لا بالبرهان و ها انا محقق لموضع الخلاف فيها و مرشد الى ما هو الحق من وجوبها يومئذ بالدليل الواضح و البرهان | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
در الذريعة (71/15، 72) به نسخه‌اى اشاره شده كه تاريخ پايان يافتن كتاب در آن 972 ذكر شده است و بنابر اين عده‌اى اين كتاب را از تأليفات [[شهيد ثانى]] ندانسته‌اند كه در كشف الحجب اينگونه ذكر شده است ولى صاحب الذريعة به نسخه‌اى به خط مؤلف در كتابخانه خوانسارى اشاره نموده كه به طور قطع مربوط به [[شهيد ثانى]] مى‌باشد و بنابر اين وى اين اشتباه را نتيجه اشتباه ناسخ دانسته است كه كلمه سبعين را به جاى ستين نوشته است و همينطور به نسخۀ تصحيح شده ديگرى اشاره مى‌كند كه تاريخ پايان كتاب را 962 ق، يعنى چهار سال قبل از وفات وى ذكر نموده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](71/15، 72) به نسخه‌اى اشاره شده كه تاريخ پايان يافتن كتاب در آن 972 ذكر شده است و بنابر اين عده‌اى اين كتاب را از تأليفات [[شهيد ثانى]] ندانسته‌اند كه در كشف الحجب اينگونه ذكر شده است ولى صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به نسخه‌اى به خط مؤلف در كتابخانه خوانسارى اشاره نموده كه به طور قطع مربوط به [[شهيد ثانى]] مى‌باشد و بنابر اين وى اين اشتباه را نتيجه اشتباه ناسخ دانسته است كه كلمه سبعين را به جاى ستين نوشته است و همينطور به نسخۀ تصحيح شده ديگرى اشاره مى‌كند كه تاريخ پايان كتاب را 962 ق، يعنى چهار سال قبل از وفات وى ذكر نموده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة 71/15 به نسخه‌اى به خط [[شهيد ثانى]] در كتابخانه خوانسارى و نسخه تصحيح شده ديگرى اشاره شده است همينطور در الذريعة 72/15 به نسخه كتابخانه ميرزاى شيرازى بزرگ در سامراء، مربوط به سال 1010 اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]71/15 به نسخه‌اى به خط [[شهيد ثانى]] در كتابخانه خوانسارى و نسخه تصحيح شده ديگرى اشاره شده است همينطور در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]72/15 به نسخه كتابخانه ميرزاى شيرازى بزرگ در سامراء، مربوط به سال 1010 اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 195 و 196 به نسخه‌هاى منتخب متعدد خطى اشاره شده و اين كتاب در ضمن مجموعة الافادات در سال 1313 ق چاپ شده است. | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 195 و 196 به نسخه‌هاى منتخب متعدد خطى اشاره شده و اين كتاب در ضمن مجموعة الافادات در سال 1313 ق چاپ شده است. | ||
| خط ۱۷۳: | خط ۱۷۳: | ||
فشاركتهم فى مثوبته مجمع اطرافه و مبانيه و تهذيب ترتيبه و تقريب معانيه | فشاركتهم فى مثوبته مجمع اطرافه و مبانيه و تهذيب ترتيبه و تقريب معانيه | ||
كتابهاى متعدد ديگرى به همين نام تأليف شده است كه نام بعضى از آنها در جلد 2 الذريعة صفحات 47 تا 51 ذكر شده‌اند. | كتابهاى متعدد ديگرى به همين نام تأليف شده است كه نام بعضى از آنها در جلد 2 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]صفحات 47 تا 51 ذكر شده‌اند. | ||
[[شهيد ثانى]] در مقدمه كتاب در معرفى آن مى‌نويسد: قد ذكرنا هذه الرسالة نبذة من اسرارها و زبدة من آدابها و اكثرها قد وردت به النصوص عن اهل الخصوص عليهم افضل الصلوة و اكمل التحيات و بمراعاتها يرتقى القابل من مدارجها الى معارج الاسرار و التجليات علاوه بر اين كتاب، [[شهيد ثانى]] داراى آثار ديگر اخلاقى بنام اسرار الزكاة، الصوم، الحج و غير آنان مى‌باشد. (ذ45/2/) | [[شهيد ثانى]] در مقدمه كتاب در معرفى آن مى‌نويسد: قد ذكرنا هذه الرسالة نبذة من اسرارها و زبدة من آدابها و اكثرها قد وردت به النصوص عن اهل الخصوص عليهم افضل الصلوة و اكمل التحيات و بمراعاتها يرتقى القابل من مدارجها الى معارج الاسرار و التجليات علاوه بر اين كتاب، [[شهيد ثانى]] داراى آثار ديگر اخلاقى بنام اسرار الزكاة، الصوم، الحج و غير آنان مى‌باشد. (ذ45/2/) | ||
| خط ۱۸۰: | خط ۱۸۰: | ||
[[شهيد ثانى]] داراى 4 اثر گرانبها در زمينه نماز مى‌باشد.اولين آنها كتاب الالفية است كه در بيان واجبات نماز تأليف شده است.دومين كتاب النفلية است كه در مستحبات نماز مى‌باشد.سومين آنها التنبيهات العليّة است كه در اسرار و وظائف قلبى نماز نوشته شده است.آقا بزرگ تهرانى در الذريعة ج 452/4 درباره آن مى‌نويسد، جعله ثالث الرسالتين الالفية فى واجبات الفرائض اليوميّة و النفلية فى مستحباتها و التنبيهات هذا فى اسرارها اثر ديگرى از [[شهيد ثانى]] بنام آداب الصلاة وجود دارد كه در الذريعة 22/1 به آن اشاره شده است.آقا بزرگ تهرانى در معرفى آن مى‌نويسد: هو غير اسرار الصلاة له بل هو مختصر فيه بعض الآداب و الادعية و التعقيبات رائيه فى النجف ضمن مجموعة من رسائل الشهيد عند آقا محمد بن المولى محمد على الخوانسارى | [[شهيد ثانى]] داراى 4 اثر گرانبها در زمينه نماز مى‌باشد.اولين آنها كتاب الالفية است كه در بيان واجبات نماز تأليف شده است.دومين كتاب النفلية است كه در مستحبات نماز مى‌باشد.سومين آنها التنبيهات العليّة است كه در اسرار و وظائف قلبى نماز نوشته شده است.آقا بزرگ تهرانى در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 452/4 درباره آن مى‌نويسد، جعله ثالث الرسالتين الالفية فى واجبات الفرائض اليوميّة و النفلية فى مستحباتها و التنبيهات هذا فى اسرارها اثر ديگرى از [[شهيد ثانى]] بنام آداب الصلاة وجود دارد كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]22/1 به آن اشاره شده است.آقا بزرگ تهرانى در معرفى آن مى‌نويسد: هو غير اسرار الصلاة له بل هو مختصر فيه بعض الآداب و الادعية و التعقيبات رائيه فى النجف ضمن مجموعة من رسائل الشهيد عند آقا محمد بن المولى محمد على الخوانسارى | ||
صاحب اعيان الشيعة در ج 157/7 در مورد اين سه كتاب مى‌نويسد: | صاحب اعيان الشيعة در ج 157/7 در مورد اين سه كتاب مى‌نويسد: | ||
| خط ۱۸۶: | خط ۱۸۶: | ||
رسالة فى اسرار الصلاة سماها التنبيهات العلية على وظائف الصلاة القلبية و اسرارها جعلها ثالثة الرسالتين الالفية فى واجبات الفرائض اليومية و النفلية فى مستحباتها و التنبيهات فى اسرارها و بعض المعاصرين جعل التنبيهات و الاسرار اثنتين و هما واحد مطبوع عدة مرات | رسالة فى اسرار الصلاة سماها التنبيهات العلية على وظائف الصلاة القلبية و اسرارها جعلها ثالثة الرسالتين الالفية فى واجبات الفرائض اليومية و النفلية فى مستحباتها و التنبيهات فى اسرارها و بعض المعاصرين جعل التنبيهات و الاسرار اثنتين و هما واحد مطبوع عدة مرات | ||
از عبارت اعيان الشيعه مشخص نيست كه چه كسى بين التنبيهات العلّية و اسرار الصلاة فرق گذاشته است اما اگر منظور ايشان تفاوت دو كتاب التنبيهات العلية و آداب الصلاة باشد صاحب الذريعة اين تفاوت را قائل شده و همانطور كه گذشت نسخه خطى آداب الصلاة را در كتابخانه مولى محمد على خوانسارى در نجف ديده است. | از عبارت اعيان الشيعه مشخص نيست كه چه كسى بين التنبيهات العلّية و اسرار الصلاة فرق گذاشته است اما اگر منظور ايشان تفاوت دو كتاب التنبيهات العلية و آداب الصلاة باشد صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]اين تفاوت را قائل شده و همانطور كه گذشت نسخه خطى آداب الصلاة را در كتابخانه مولى محمد على خوانسارى در نجف ديده است. | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
| خط ۱۹۶: | خط ۱۹۶: | ||
در الذريعة 452/4 به نسخه‌اى از كتابخانه سيد عبد الحسين حجة به خط فقيه شيخ على بن على فرزلى شامى عاملى مربوط به 983 ق اشاره كرده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]452/4 به نسخه‌اى از كتابخانه سيد عبد الحسين حجة به خط فقيه شيخ على بن على فرزلى شامى عاملى مربوط به 983 ق اشاره كرده است. | ||
==حواشى== | ==حواشى== | ||
در الذريعة 49/2، 452/4، 51/5 به شرح اسرار الصلاة به نام جامع الخيرات از محمد على بن محمد حسن آرانى اشاره شده‌است كه مكررا در ايران چاپ شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]49/2، 452/4، 51/5 به شرح اسرار الصلاة به نام جامع الخيرات از محمد على بن محمد حسن آرانى اشاره شده‌است كه مكررا در ايران چاپ شده است. | ||
همچنين به تعليقه محمد على بن مفرى فرح مشهدى كه در ذيل عنوان ديوان مؤذن خراسانى چاپ شده است اشاره شده است. | همچنين به تعليقه محمد على بن مفرى فرح مشهدى كه در ذيل عنوان ديوان مؤذن خراسانى چاپ شده است اشاره شده است. | ||
تعليقه ديگرى كه در الذريعة 452/4، 49/2 به آن اشاره شده است تعليقه مولى عبد الرسول فيروزكوهى (م 1325 ق) است. | تعليقه ديگرى كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]452/4، 49/2 به آن اشاره شده است تعليقه مولى عبد الرسول فيروزكوهى (م 1325 ق) است. | ||
---------------------------------------- | ---------------------------------------- | ||
| خط ۲۲۲: | خط ۲۲۲: | ||
در الذريعة ج 180/11 به نسخه‌اى به خط محمد صالح بن حسن على باغ سهيل مربوط به 1001 ق اشاره شده است.و در جاى ديگر الذريعة ج 44/24 و 45 به 4 نسخه خطى اشاره شده كه عبارتند از نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى مربوط به سال 980 ق، نسخه كتابخانه آية الله شيرازى بزرگ، كتابهاى مولى محمد حسين قمشهى مربوط به 954 ق به خط شاگرد شهيد، نزد فخر الدين نصيرى مربوط به 1308 ق و به خط عبد الحميد بن محمد جواد تبريزى يزدى. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 180/11 به نسخه‌اى به خط محمد صالح بن حسن على باغ سهيل مربوط به 1001 ق اشاره شده است.و در جاى ديگر [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 44/24 و 45 به 4 نسخه خطى اشاره شده كه عبارتند از نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى مربوط به سال 980 ق، نسخه كتابخانه آية الله شيرازى بزرگ، كتابهاى مولى محمد حسين قمشهى مربوط به 954 ق به خط شاگرد شهيد، نزد فخر الدين نصيرى مربوط به 1308 ق و به خط عبد الحميد بن محمد جواد تبريزى يزدى. | ||
==ويژگيها و نظريات جديد== | ==ويژگيها و نظريات جديد== | ||
| خط ۲۴۶: | خط ۲۴۶: | ||
از تاريخ تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست ولى با توجه به نسخه مذكور در الذريعة 175/15، كه مربوط به سال 951 ق است اين كتاب قبل از سال 950 تأليف شده است. | از تاريخ تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست ولى با توجه به نسخه مذكور در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]175/15، كه مربوط به سال 951 ق است اين كتاب قبل از سال 950 تأليف شده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة 180/11 به نسخه‌اى به خط محمد صالح بن حسن على باغ سهيل مربوط به سال 1001 ق اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]180/11 به نسخه‌اى به خط محمد صالح بن حسن على باغ سهيل مربوط به سال 1001 ق اشاره شده است. | ||
در ج 175/15 و 176 الذريعة نيز به نسخه‌اى به خط شاگرد مؤلف به نام شيخ سلمان بن محمد جبعى ضمن مجموعه‌اى از رسائل وى در كتابخانه قمشهى بزرگ مربوط به سال 951 ق و همينطور نسخه ديگرى در كتابخانه شيخ الشريعة اصفهانى اشاره شده است. | در ج 175/15 و 176 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]نيز به نسخه‌اى به خط شاگرد مؤلف به نام شيخ سلمان بن محمد جبعى ضمن مجموعه‌اى از رسائل وى در كتابخانه قمشهى بزرگ مربوط به سال 951 ق و همينطور نسخه ديگرى در كتابخانه شيخ الشريعة اصفهانى اشاره شده است. | ||
-------------------------------------- | -------------------------------------- | ||
| خط ۲۶۵: | خط ۲۶۵: | ||
قسمتى از ارث كه در قوانين اسلام به پسر بزرگتر زنده اختصاص دارد در اصطلاح فقهى الجفوة ناميده مى‌شود. | قسمتى از ارث كه در قوانين اسلام به پسر بزرگتر زنده اختصاص دارد در اصطلاح فقهى الجفوة ناميده مى‌شود. | ||
اين مسئله از مسائل فقه خلافى است كه به فقه اماميّة اختصاص دارد و در بين فقهاى اماميّة فى الجملة مورد اتفاقى است ولى در مورد وجوب و استحباب، مقدار و شرايط آن اختلافاتى وجود دارد.در اين زمينه كتابهاى متعددى نوشته شده است كه در الذريعة ج 243/6 حدود 14 مورد آن ذكر شده است.اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده و در كتب فقهى بعد از آن به آن استناد شده است.مؤلف مباحث كتاب را در 6 قسمت و براساس كلمات استفهاميّة ما، هل، كيف، كم، من لم تقسيم نموده است كه تفصيل آن خواهد آمد. اگر چه مؤلف به صورت مفصّل به بحث وجوب اين مسئله پرداخته است اما در پايان آن در صفحه 253 مى‌نويسد: | اين مسئله از مسائل فقه خلافى است كه به فقه اماميّة اختصاص دارد و در بين فقهاى اماميّة فى الجملة مورد اتفاقى است ولى در مورد وجوب و استحباب، مقدار و شرايط آن اختلافاتى وجود دارد.در اين زمينه كتابهاى متعددى نوشته شده است كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 243/6 حدود 14 مورد آن ذكر شده است.اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده و در كتب فقهى بعد از آن به آن استناد شده است.مؤلف مباحث كتاب را در 6 قسمت و براساس كلمات استفهاميّة ما، هل، كيف، كم، من لم تقسيم نموده است كه تفصيل آن خواهد آمد. اگر چه مؤلف به صورت مفصّل به بحث وجوب اين مسئله پرداخته است اما در پايان آن در صفحه 253 مى‌نويسد: | ||
و اعلم ان الاولى عندى المستحق الحبوة ان لا يأخذ منها شيئا لكثرة ما يرد عليها من الشبهات بحيث لا يكاد يسلم فرد من افرادها كما عرفت | و اعلم ان الاولى عندى المستحق الحبوة ان لا يأخذ منها شيئا لكثرة ما يرد عليها من الشبهات بحيث لا يكاد يسلم فرد من افرادها كما عرفت | ||
| خط ۲۷۲: | خط ۲۷۲: | ||
صاحب الذريعة در ج 241/6 در مورد معنى لغوى و شرعى حبوة مطلب مختصر و مفيدى را بيان نموده است كه در اينجا ذكر مى‌كنيم: | صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]در ج 241/6 در مورد معنى لغوى و شرعى حبوة مطلب مختصر و مفيدى را بيان نموده است كه در اينجا ذكر مى‌كنيم: | ||
الحبو فى اللغة الدنو من الشىء يقال حبا الولد، اى زحف نفسه و حباه اى اعطاه شيئا بلا عوض.و الحبوة فى مصطلح الفقهاء هو عبارة عما ينفرد به الولد الاكبر من تركة والده من ثياب بدنه و خاتمه و سيفه و مصحفه و غير ذلك على خلاف فيها و على الولد فى قبال ذلك ان يقضى ما على والده من صلاة و صوم بشروط خاصة مذكورة فى محلّها فى كتب الفقه و بما ان المسألة خلافية فقد افرده بالتدوين كثيرون من اصحابنا قديما و حديثا.فمنهم من انكر وجوبها، و منهم من اثبتها على وجه خاص، و منهم من اطلق | الحبو فى اللغة الدنو من الشىء يقال حبا الولد، اى زحف نفسه و حباه اى اعطاه شيئا بلا عوض.و الحبوة فى مصطلح الفقهاء هو عبارة عما ينفرد به الولد الاكبر من تركة والده من ثياب بدنه و خاتمه و سيفه و مصحفه و غير ذلك على خلاف فيها و على الولد فى قبال ذلك ان يقضى ما على والده من صلاة و صوم بشروط خاصة مذكورة فى محلّها فى كتب الفقه و بما ان المسألة خلافية فقد افرده بالتدوين كثيرون من اصحابنا قديما و حديثا.فمنهم من انكر وجوبها، و منهم من اثبتها على وجه خاص، و منهم من اطلق | ||
| خط ۲۷۹: | خط ۲۷۹: | ||
در پايان كتاب و همينطور در الذريعة 243/6، اعيان الشيعة 155/7 تاريخ پايان آن، 25 ذى الحجة 956 ق ذكر شده است. | در پايان كتاب و همينطور در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]243/6، اعيان الشيعة 155/7 تاريخ پايان آن، 25 ذى الحجة 956 ق ذكر شده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة 243/6 به نسخه‌اى نزد شيخ صالح جزائرى به خط شيخ احمد بن حسين شيبانى مربوط به 980 ق اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]243/6 به نسخه‌اى نزد شيخ صالح جزائرى به خط شيخ احمد بن حسين شيبانى مربوط به 980 ق اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده است. | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده است. | ||
| خط ۲۹۱: | خط ۲۹۱: | ||
مباحث كتاب همچنانكه در مقدمه كتاب و همينطور در الذريعة 243/6 ذكر شده است در 6 قسمت تقسيم شده كه عبارتند از: | مباحث كتاب همچنانكه در مقدمه كتاب و همينطور در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]243/6 ذكر شده است در 6 قسمت تقسيم شده كه عبارتند از: | ||
مطلب ما: مفهوم حبوة از نظر لغت و شرع | مطلب ما: مفهوم حبوة از نظر لغت و شرع | ||
| خط ۳۲۰: | خط ۳۲۰: | ||
در الذريعة 303/23 به دو نسخه كتابخانه شيخ الشريعة اصفهانى و كتابخانه محمد على خوانسارى اشاره شده است و در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 نيز به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]303/23 به دو نسخه كتابخانه شيخ الشريعة اصفهانى و كتابخانه محمد على خوانسارى اشاره شده است و در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 نيز به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده است. | ||
==تقسيم بندى مطالب== | ==تقسيم بندى مطالب== | ||
همچنانكه در مقدمه كتاب و الذريعة 303/23 و 304 اشاره شده است مباحث كتاب در 5 قسمت بيان شده است كه عبارتند از: | همچنانكه در مقدمه كتاب و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]303/23 و 304 اشاره شده است مباحث كتاب در 5 قسمت بيان شده است كه عبارتند از: | ||
1-مطلب ما: ماهيت و مفهوم محروم شدن زن با بيان متعلّق و مقدار اين محروميت | 1-مطلب ما: ماهيت و مفهوم محروم شدن زن با بيان متعلّق و مقدار اين محروميت | ||
| خط ۳۶۷: | خط ۳۶۷: | ||
مورد استثنائهاى غيبت را ذكر نموده است كه به نظر آقا بزرگ تهرانى در | مورد استثنائهاى غيبت را ذكر نموده است كه به نظر آقا بزرگ تهرانى در | ||
الذريعة جلد 21 صفحۀ 1، احتمالا اين كتاب جبران بعضى از مباحثى است كه در | [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]جلد 21 صفحۀ 1، احتمالا اين كتاب جبران بعضى از مباحثى است كه در | ||
كتاب «كشف الريبة» نيامده است. | كتاب «كشف الريبة» نيامده است. | ||
| خط ۳۸۵: | خط ۳۸۵: | ||
در الذريعة 37/18 تاريخ پايان كتاب را 949 ق ذكر نموده است و همينطور در أعيان الشيعة ج 310/7 در زندگى‌نامۀ سليمان بن محمد عاملى (زنده در 951 ق) به نسخه‌اى از كشف الريبة مربوط به سال 951 ق اشاره شده است كه [[شهيد ثانى]] به وى اجازۀ روايت آن را داده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]37/18 تاريخ پايان كتاب را 949 ق ذكر نموده است و همينطور در أعيان الشيعة ج 310/7 در زندگى‌نامۀ سليمان بن محمد عاملى (زنده در 951 ق) به نسخه‌اى از كشف الريبة مربوط به سال 951 ق اشاره شده است كه [[شهيد ثانى]] به وى اجازۀ روايت آن را داده است. | ||
با توجه به مطالب بالا آنچه در الذريعة ج 36/18 و 37 در مورد نسخۀ سليمان بن محمد جبعى آمده كه در سال 954 ق بعد از چهارده ماه از تأليف كتاب نوشته شده است صحيح نمى‌باشد وى در آنجا مى‌نويسد: كتبها في جمادى الثانية 954 بعد أربعة أشهر من التأليف. | با توجه به مطالب بالا آنچه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج 36/18 و 37 در مورد نسخۀ سليمان بن محمد جبعى آمده كه در سال 954 ق بعد از چهارده ماه از تأليف كتاب نوشته شده است صحيح نمى‌باشد وى در آنجا مى‌نويسد: كتبها في جمادى الثانية 954 بعد أربعة أشهر من التأليف. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة 36/18 و 37 به نسخۀ شاگرد مؤلف، شيخ سليمان بن محمد جبعى مربوط به 954 ق اشاره شده است. در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]36/18 و 37 به نسخۀ شاگرد مؤلف، شيخ سليمان بن محمد جبعى مربوط به 954 ق اشاره شده است. در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 195 و 196 به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده است. | ||
==حواشى، شروح، ترجمه== | ==حواشى، شروح، ترجمه== | ||
اين كتاب داراى حاشيه‌اى از سيد محمد بن محمود حسينى لواسانى تهرانى معروف به عصار است كه در سال 1305 ق با اصل كتاب چاپ شده است (ذ185/6/) آقا بزرگ تهرانى در الذريعة 36/18 دربارۀ آن عبارت «هو كتاب نفيس» را ذكر نموده است. | اين كتاب داراى حاشيه‌اى از سيد محمد بن محمود حسينى لواسانى تهرانى معروف به عصار است كه در سال 1305 ق با اصل كتاب چاپ شده است (ذ185/6/) آقا بزرگ تهرانى در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]36/18 دربارۀ آن عبارت «هو كتاب نفيس» را ذكر نموده است. | ||
اين كتاب يكبار توسط سيد ميرزا على بن محمد حسينى شهرستانى (م 1344 ق) ترجمه شده است. | اين كتاب يكبار توسط سيد ميرزا على بن محمد حسينى شهرستانى (م 1344 ق) ترجمه شده است. | ||
| خط ۴۰۳: | خط ۴۰۳: | ||
و بار ديگر بوسيلۀ ميرزا حسن بن عبد الرزاق لاهيجى (م 1121 ق) ترجمه شده است كه علاوه بر ترجمه به تلخيص مباحث آن و تحقيقات بيشترى در بعضى از زمينه‌ها اقدام نموده است و نام آن را «تأليف المحبة» يا «تزكية الصحبة» ناميده است. (ذ30/3/، 130/4، أعيان الشيعة 133/5). | و بار ديگر بوسيلۀ ميرزا حسن بن عبد الرزاق لاهيجى (م 1121 ق) ترجمه شده است كه علاوه بر ترجمه به تلخيص مباحث آن و تحقيقات بيشترى در بعضى از زمينه‌ها اقدام نموده است و نام آن را «تأليف المحبة» يا «تزكية الصحبة» ناميده است. (ذ30/3/، 130/4، أعيان الشيعة 133/5). | ||
در الذريعة 204/20 و 205 به خلاصۀ ديگرى از اين كتاب نيز اشاره شده است كه در كتابخانۀ شيخ ابو المجد محمدرضا اصفهانى موجود است و وجود اين نسخه را براى صاحب الذريعة نوشته است. | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]204/20 و 205 به خلاصۀ ديگرى از اين كتاب نيز اشاره شده است كه در كتابخانۀ شيخ ابو المجد محمدرضا اصفهانى موجود است و وجود اين نسخه را براى صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]نوشته است. | ||
==نكته== | ==نكته== | ||
در خاتمۀ كتاب 12 روايت در تشويق به محبت و دوستى مؤمنين بيان شده است كه روايت دهم آن نامه‌اى از امام صادق (ع) به عبد الله نجاشى است كه معروف به « الرسالة الأهوازية» مى‌باشد كه در الذريعة 426/1، 485/2، 36/18 و أعيان الشيعة 88/8 به آن اشاره شده است. | در خاتمۀ كتاب 12 روايت در تشويق به محبت و دوستى مؤمنين بيان شده است كه روايت دهم آن نامه‌اى از امام صادق (ع) به عبد الله نجاشى است كه معروف به « الرسالة الأهوازية» مى‌باشد كه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]426/1، 485/2، 36/18 و أعيان الشيعة 88/8 به آن اشاره شده است. | ||
==ترجمه== | ==ترجمه== | ||