۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الرسائل التسع: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة'
جز (جایگزینی متن - 'آية الله العظمى' به 'آیت‌الله') |
جز (جایگزینی متن - 'الذريعة ' به 'الذريعة') |
||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
جواباب المسائل العزيّة، المسائل العزية، الرسالة العزيّة، العزيّة. | جواباب المسائل العزيّة، المسائل العزية، الرسالة العزيّة، العزيّة. | ||
كتاب المسائل العزيّة يكى از كتب گرانقدر به يادگار مانده از محقق حلى «قده» مى‌باشد اين كتاب كه به سبك فقه استدلالى و مقارنه‌اى تأليف شده است شامل 10 مسأله بوده است كه 9 مسأله از آن باقى مانده است و به تعبير الذريعة (مخرومة الآخر) مى‌باشد. (الذريعة /15 262). | كتاب المسائل العزيّة يكى از كتب گرانقدر به يادگار مانده از محقق حلى «قده» مى‌باشد اين كتاب كه به سبك فقه استدلالى و مقارنه‌اى تأليف شده است شامل 10 مسأله بوده است كه 9 مسأله از آن باقى مانده است و به تعبير [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](مخرومة الآخر) مى‌باشد. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/15 262). | ||
اين مسائل به صورت مستقل و در موضوعاتى از كتاب‌هاى طهارت، صلاة، قرض، نكاح تأليف شده است. | اين مسائل به صورت مستقل و در موضوعاتى از كتاب‌هاى طهارت، صلاة، قرض، نكاح تأليف شده است. | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۲۸: | ||
در الذريعة به 4 نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به 4 نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از: | ||
1 - نسخۀ سيد جعفر بن باقر بن على بحر العلوم، صاحب البرهان. | 1 - نسخۀ سيد جعفر بن باقر بن على بحر العلوم، صاحب البرهان. | ||
| خط ۲۵۴: | خط ۲۵۴: | ||
«المسائل المصريّة»، «المسائل المصريات»، «جوابات المسائل المصريات» (الذريعة /5 234، /20 367، أمل الآمل /2 48، أعيان الشيعة /4 92). | «المسائل المصريّة»، «المسائل المصريات»، «جوابات المسائل المصريات» ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 234، /20 367، أمل الآمل /2 48، أعيان الشيعة /4 92). | ||
كتاب المسائل المصريّة از كتاب‌هاى مختصر و موجز محقق حلى است كه به سبك فقه استدلالى، پنج مسأله از كتاب طهارت «النهاية» شيخ طوسى «قده» (م 460 ق) را بررسى نموده است. | كتاب المسائل المصريّة از كتاب‌هاى مختصر و موجز محقق حلى است كه به سبك فقه استدلالى، پنج مسأله از كتاب طهارت «النهاية» شيخ طوسى «قده» (م 460 ق) را بررسى نموده است. | ||
| خط ۲۶۷: | خط ۲۶۷: | ||
از آنجا كه مؤلف اين قسمت از النهاية را در اين كتاب نسبت به كتاب النهاية و نكتها مفصل‌تر توضيح داده است بنابراين بعدها در النهاية و نكتها مطالبى را به آن ارجاع داده مى‌نويسد: هذه النكت الأربع قد ذكرنا الجواب عنها في جواب المسائل المصريّة فليطلب هناك. (النهاية و نكتها، /1 198)Z. | از آنجا كه مؤلف اين قسمت از النهاية را در اين كتاب نسبت به كتاب النهاية و نكتها مفصل‌تر توضيح داده است بنابراين بعدها در النهاية و نكتها مطالبى را به آن ارجاع داده مى‌نويسد: هذه النكت الأربع قد ذكرنا الجواب عنها في جواب المسائل المصريّة فليطلب هناك. (النهاية و نكتها، /1 198)Z. | ||
قابل ذكر است كه كتب ديگرى بنام «المسائل المصريات» توسط شيخ صدوق، سيد مرتضى و ابن زهره تأليف شده است. (الذريعة /5 234، /8 219، /20 367). | قابل ذكر است كه كتب ديگرى بنام «المسائل المصريات» توسط شيخ صدوق، سيد مرتضى و ابن زهره تأليف شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 234، /8 219، /20 367). | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
| خط ۲۸۰: | خط ۲۸۰: | ||
بنابراين اگر زمان نگارش كتاب‌هاى «النهاية و نكتها» و «شرايع الإسلام» حداقل حدود پنج سال طول كشيده باشد، كتاب «المسائل المصرية» قبل از سال 665 ق تأليف شده است. | بنابراين اگر زمان نگارش كتاب‌هاى «النهاية و نكتها» و «شرايع الإسلام» حداقل حدود پنج سال طول كشيده باشد، كتاب «المسائل المصرية» قبل از سال 665 ق تأليف شده است. | ||
مؤيد اين مطلب اين كه قديمى‌ترين نسخۀ خطى موجود المسائل المصرية كه به خط محمد بن على بن موسى معانى است، مربوط به سال 671 ق است (الذريعة /5 234) و بنابراين كتاب قبل از سال 670 ق بايد نوشته شده باشد. | مؤيد اين مطلب اين كه قديمى‌ترين نسخۀ خطى موجود المسائل المصرية كه به خط محمد بن على بن موسى معانى است، مربوط به سال 671 ق است ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 234) و بنابراين كتاب قبل از سال 670 ق بايد نوشته شده باشد. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در مقدمۀ ناشر و الذريعة به 5 نسخه اشاره شده كه عبارتند از: | در مقدمۀ ناشر و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به 5 نسخه اشاره شده كه عبارتند از: | ||
1 - نسخه‌اى كه به خط شيخ على بن محمد بن على بن موسى معانى در سال 671 ق نوشته شده و در الذريعة مكان آن مشخص نشده است. | 1 - نسخه‌اى كه به خط شيخ على بن محمد بن على بن موسى معانى در سال 671 ق نوشته شده و در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]مكان آن مشخص نشده است. | ||
2 - نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى با شمارۀ 2654 كه به خط شيخ احمد بن يحيى بن داود بحرانى در سال 987 ق نوشته شده است. | 2 - نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى با شمارۀ 2654 كه به خط شيخ احمد بن يحيى بن داود بحرانى در سال 987 ق نوشته شده است. | ||
| خط ۲۹۵: | خط ۲۹۵: | ||
4 - نسخۀ كتابخانۀ شيخ عبد الحسين تهرانى در كربلا در ضمن يك مجموعه از كتب فقهى. | 4 - نسخۀ كتابخانۀ شيخ عبد الحسين تهرانى در كربلا در ضمن يك مجموعه از كتب فقهى. | ||
5 - نسخۀ كتابخانۀ ميرزا نصر الله قزوينى كه همراه با رسالۀ «بغداديه» و «غريه» نوشته شده است. (الذريعة /5 234، /20 367). | 5 - نسخۀ كتابخانۀ ميرزا نصر الله قزوينى كه همراه با رسالۀ «بغداديه» و «غريه» نوشته شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 234، /20 367). | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه به 8 نسخۀ خطى اشاره شده كه قديمى‌ترين آن، نسخه‌اى است كه در شمارۀ 2 گذشت، به خط شيخ احمد بن يحيى بن داود. (مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 105). | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه به 8 نسخۀ خطى اشاره شده كه قديمى‌ترين آن، نسخه‌اى است كه در شمارۀ 2 گذشت، به خط شيخ احمد بن يحيى بن داود. (مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 105). | ||
| خط ۳۵۱: | خط ۳۵۱: | ||
1 - الذريعة /5 234، /8 219، /20 367 | 1 - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 234، /8 219، /20 367 | ||
2 - أمل الآمل /2 48 | 2 - أمل الآمل /2 48 | ||
| خط ۳۸۴: | خط ۳۸۴: | ||
سبك نگارش كتاب به شيوۀ فقه رساله‌اى و فتوائى بوده و گاهى در بعضى از جواب‌ها به صورت فقه استدلالى مى‌باشد. اگر چه بيشتر مباحث كتاب مربوط به فقه اماميّه مى‌باشد امّا بعضى از مباحث نيز فقه مقارنه‌اى و خلافى است. | سبك نگارش كتاب به شيوۀ فقه رساله‌اى و فتوائى بوده و گاهى در بعضى از جواب‌ها به صورت فقه استدلالى مى‌باشد. اگر چه بيشتر مباحث كتاب مربوط به فقه اماميّه مى‌باشد امّا بعضى از مباحث نيز فقه مقارنه‌اى و خلافى است. | ||
در الذريعة اين كتاب با نام‌هاى «المسائل البغداديّة»، «جوابات المسائل البغداديّة»، «أسئلة بن حاتم» ذكر شده و در مورد آن توضيحاتى ارائه شده است (الذريعة /2 74، /5 215، /20 339). | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]اين كتاب با نام‌هاى «المسائل البغداديّة»، «جوابات المسائل البغداديّة»، «أسئلة بن حاتم» ذكر شده و در مورد آن توضيحاتى ارائه شده است ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/2 74، /5 215، /20 339). | ||
در جلد دوم الذريعة صفحۀ 74، تعداد مسائل كتاب را 72 مسأله ذكر كرده است كه ظاهرا صحيح نمى‌باشد. | در جلد دوم [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]صفحۀ 74، تعداد مسائل كتاب را 72 مسأله ذكر كرده است كه ظاهرا صحيح نمى‌باشد. | ||
به همين نام بزرگان ديگرى همچون ابن زهره (م 585 ق) و حاج شيخ عبد الله مامقانى (م 1315 ق) كتاب‌هايى را تأليف نموده‌اند (الذريعة /5 216، /20 339). | به همين نام بزرگان ديگرى همچون ابن زهره (م 585 ق) و حاج شيخ عبد الله مامقانى (م 1315 ق) كتاب‌هايى را تأليف نموده‌اند ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 216، /20 339). | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
| خط ۳۹۸: | خط ۳۹۸: | ||
اين كتاب گاهى به صورت مستقل و گاهى نيز با رسالۀ مصريه چاپ شده است و هم‌چنين در ضمن جوامع الفقه در سال 1276 ق چاپ شده است (الذريعة /5 234، /24 306). | اين كتاب گاهى به صورت مستقل و گاهى نيز با رسالۀ مصريه چاپ شده است و هم‌چنين در ضمن جوامع الفقه در سال 1276 ق چاپ شده است ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/5 234، /24 306). | ||
كتاب موجود در سال 1413 ق توسط كتابخانۀ آيت الله العظمى مرعشى در مجموعۀ «الرسائل التسع» چاپ شده است، مصحح و محقق آن فاضل ارجمند حجة الاسلام شيخ رضا استادى مى‌باشد. | كتاب موجود در سال 1413 ق توسط كتابخانۀ آيت الله العظمى مرعشى در مجموعۀ «الرسائل التسع» چاپ شده است، مصحح و محقق آن فاضل ارجمند حجة الاسلام شيخ رضا استادى مى‌باشد. | ||
| خط ۴۰۵: | خط ۴۰۵: | ||
در الذريعة به 6 نسخۀ خطى اشاره نموده كه عبارتند از: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]به 6 نسخۀ خطى اشاره نموده كه عبارتند از: | ||
نسخه‌هاى متعلّق به كتابخانه‌هاى: | نسخه‌هاى متعلّق به كتابخانه‌هاى: | ||
| خط ۴۱۹: | خط ۴۱۹: | ||
- آستان قدس رضوى مربوط به سال 987 ق | - آستان قدس رضوى مربوط به سال 987 ق | ||
(الذريعة ج /5 215، 216، 234). | ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]ج /5 215، 216، 234). | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه (صفحۀ 104)، علاوه بر نسخه‌هاى مذكور نيز به دو نسخه از مدينة العلم و مسجد اعظم اشاره شده است. | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه (صفحۀ 104)، علاوه بر نسخه‌هاى مذكور نيز به دو نسخه از مدينة العلم و مسجد اعظم اشاره شده است. | ||
| خط ۴۳۸: | خط ۴۳۸: | ||
منابع | منابع | ||
- الذريعة /2 74، /5 215، /20 339، /24 306 | - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/2 74، /5 215، /20 339، /24 306 | ||
- أعيان الشيعة /10 319 | - أعيان الشيعة /10 319 | ||
| خط ۵۳۷: | خط ۵۳۷: | ||
از آنجايى كه مسألۀ ششم در استحباب تياسر اهل عراق از قبله در صفحۀ 295، نام كتاب شرايع الإسلام ذكر شده است و با توجه به تاريخ نگارش نسخۀ جلد اوّل شرايع الإسلام كه به خط محمد بن اسماعيل هرقلى در سال 670 ق نوشته شده است (الذريعة /13 48)، بنابراين كتاب «مسائل الكماليّة» در حدود سال‌هاى 670 تا 676 ق تأليف شده است. | از آنجايى كه مسألۀ ششم در استحباب تياسر اهل عراق از قبله در صفحۀ 295، نام كتاب شرايع الإسلام ذكر شده است و با توجه به تاريخ نگارش نسخۀ جلد اوّل شرايع الإسلام كه به خط محمد بن اسماعيل هرقلى در سال 670 ق نوشته شده است ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 48)، بنابراين كتاب «مسائل الكماليّة» در حدود سال‌هاى 670 تا 676 ق تأليف شده است. | ||
==تاريخ انتشار== | ==تاريخ انتشار== | ||
| خط ۶۷۰: | خط ۶۷۰: | ||
- الذريعة /2 18 | - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/2 18 | ||
- أعيان الشيعة /3 148، /4 90 تا 92، /9 418 | - أعيان الشيعة /3 148، /4 90 تا 92، /9 418 | ||
| خط ۶۹۶: | خط ۶۹۶: | ||
در اين ميان با تغيير در نظم تقسيم بندى و ساختار مطالب، و استفاده از تعابير خلاصه‌تر و جاى دادن فتاواى خود در ضمن اين عبارت‌ها به اين مهم همت گماشته است. | در اين ميان با تغيير در نظم تقسيم بندى و ساختار مطالب، و استفاده از تعابير خلاصه‌تر و جاى دادن فتاواى خود در ضمن اين عبارت‌ها به اين مهم همت گماشته است. | ||
وى خلاصۀ كتاب الجمل و العقود را با نام «المقصود من الجمل و العقود» و خلاصۀ كتاب المراسم سلار را با نام «مختصر المراسم» در سال 672 ق تأليف نموده است. (الذريعة /20 207). | وى خلاصۀ كتاب الجمل و العقود را با نام «المقصود من الجمل و العقود» و خلاصۀ كتاب المراسم سلار را با نام «مختصر المراسم» در سال 672 ق تأليف نموده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/20 207). | ||
==انگيزۀ تأليف== | ==انگيزۀ تأليف== | ||