الفن القصصي في القرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها

از نخستین نقدها بر نظریه خلف‌الله، فصل ششم کتاب علی مائدة القرآن مع المفسرین و الکتّاب اثر احمد محمد جمال است. به نظر وی، هم نحوه فهم خلف‌الله از قصص قرآن نادرست است و هم وی در نقل شواهد از آثار قدما به نفع دیدگاه خود، جانب امانت را رعایت نکرده است؛ نویسنده بر این اساس پاره‌ای از سوءبرداشت‌های خلف‌الله از قرآن و آرای مفسران را جزءبه‌جزء نشان داده است. محمد سعید بوطی هم در فصلی از کتاب من روائع القرآن در باب قصص قرآن، بی‌آنکه از خلف‌الله و کتاب او نامی به میان آورد، به نقد نظریه وی پرداخته است، به‌خصوص در باب ناواقع گرایی قصص قرآن. از جمله نقدهای مهم بر الفن القصصی در مصر، نقد عبدالکریم محمود خطیب در کتاب القصص القرآنی فی منطوقه و مفهومه است. عبدالکریم محمود خطیب به‌جز نقدهای پراکنده‌اش بر نظریه خلف‌الله در جای‌جای کتاب، فصل مجزایی از آن را به نقد او اختصاص داده است. وی ضمن نقد مقدمه امین خولی بر این کتاب، ایراد اصلی این اثر را کنار گذاشتن جنبه وحیانی و قدسی قرآن و توجه صرف به وجه هنری آن دانسته است. به نظر وی همین امر به خلف‌الله اجازه داده که درباره قصه‌های قرآن مانند دیگر قصه‌های ادبی حکم کند. به نظر عبدالکریم محمود خطیب نوع نگاه خلف‌الله به قصه‌های قرآن که آن‌ها را ساخته‌وپرداخته محیط فرهنگی می‌داند، با جاودانگی آن منافات دارد. محمد خضر حسین در کتاب بلاغة القرآن و تهامی نقره در کتاب سیکولوجیة القصة فی القرآن نیز به نقد نظریه خلف‌الله پرداخته‌اند. تهامی نقره مخصوصاً این مطلب را که قرآن در بیان قصه ملتزم به‌واقع نمایی و حق‌گویی نیست، به نقد می‌کشد. از زمره کتاب‌های مستقل در نقد نظریه خلف‌الله کتاب اعجاز القرآن: ردٌّ عَلی کتاب الفنِّ القَصَصی فی القرآن الکریم اثر احمد حجازی سقا است که با تطبیق عهدین با قرآن به نقد الفن القصصی پرداخته است. از تازه‌ترین نقدهای درخور توجه در باب این نظریه، نقدهای صلاح‌الدین خلیل کلاس با عنوان القصص الحق در سه جلد است: جلد اول: ضیف ابراهیم علیه‌السلام؛ جلد دوم: قریة لوط علیه‌السلام؛ جلد سوم: موسی علیه‌السلام و قومه بنواسرائیل که هر سه در 1386ش/ 2007 در دمشق منتشر شده‌اند. در میان عالمان شیعی، سید محمدحسین طباطبائی بدون نام بردن از خلف‌الله و ضمن پذیرش اینکه قرآن کتاب تاریخ نیست و از آن نباید توقع تاریخ‌نگاری داشت، به نقد نظریه وی پرداخته و اظهار کرده است که قصه‌های قرآن حقّ است و صِرف قصه‌نویسی قابل انطباق بر آن نیست. محمدهادی معرفت هم در باب پنجم کتاب شبهاتٌ و ردودٌ حولَ القرآن الکریم به موضوع قصص قرآنی پرداخته و این نظر را که قصه‌های قرآن واقعیت خارجی ندارند، نقد و رد کرده است. او قصه‌های قرآن را آمیزه‌ای از تاریخ و ادبیات قلمداد کرده است به این معنا که قرآن در ترویج دعوت خود از هنر بهره می‌گیرد بی‌آنکه به‌واقعیتی که آن را متمثل می‌سازد، آسیبی برسد. وی با این مقدمه و پس از نقل خلاصه نظریه خلف‌الله و اذعان به اینکه نواندیشان دینی از جمله خلف‌الله در مقام پاسخگویی به نقدها و شبهات خاورشناسان بوده‌اند ولی اظهاراتشان توالی فاسدی داشته، به نقد تفصیلی آن پرداخته است<ref>باغستانی، احمد، ج16، ص9-12</ref>.