۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الحاشية علی تهذيب المنطق للتفتازاني: تفاوت میان نسخه‌ها
الحاشية علی تهذيب المنطق للتفتازاني (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۷
، ۱ سپتامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'گي' به 'گی'
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'گي' به 'گی') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
«تهذيب المنطق و الكلام»، تفتازانى رساله‌اى است مشهور از تفتازانى در منطق و كلام به زبان عربى كه تفتازانى آن را در 789ق، به پایان رسانده است. اين رساله با همه فشردگى و اختصار، از متون معتبر در حوزه‌هاى آموزشى قديم بوده، و بر آن شرح‌ها و حواشى فراوان نوشته شده است. وى تهذيب را براى پسرش نوشته و ازاين‌رو از ابتدا، نگارش آن به قصد تعليم بوده است. نام كامل اين رساله «غاية تهذيب الكلام في تحرير المنطق و الكلام و تقريب المرام من تقرير عقايد الإسلام» بوده و تفتازانى در آغاز كتاب، آن را راهنمايى براى طالبان حقيقت و آگاهى معرفى كرده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3037 همان]</ref> | «تهذيب المنطق و الكلام»، تفتازانى رساله‌اى است مشهور از تفتازانى در منطق و كلام به زبان عربى كه تفتازانى آن را در 789ق، به پایان رسانده است. اين رساله با همه فشردگى و اختصار، از متون معتبر در حوزه‌هاى آموزشى قديم بوده، و بر آن شرح‌ها و حواشى فراوان نوشته شده است. وى تهذيب را براى پسرش نوشته و ازاين‌رو از ابتدا، نگارش آن به قصد تعليم بوده است. نام كامل اين رساله «غاية تهذيب الكلام في تحرير المنطق و الكلام و تقريب المرام من تقرير عقايد الإسلام» بوده و تفتازانى در آغاز كتاب، آن را راهنمايى براى طالبان حقيقت و آگاهى معرفى كرده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3037 همان]</ref> | ||
ديگر ويژگى مهم تهذيب همراهى دو موضوع منطق و كلام است كه بايد آن را از پيامدهاى توجه متكلمان به منطق و فلسفه دانست؛ چراكه در اين دوره، برخلاف سنت كلامى متقدم، جايگاه منطق و تا حدودى فلسفه [[ارسطو]]يى تثبيت شده بود. پيش از تفتازانى، همنشينى علم كلام با مباحث امور عامه فلسفى در متن واحد سابقه داشته است كه از آن جمله مى‌توان به «المحصل» [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدين رازى]]، «المقاصد» خود تفتازانى و «المواقف» قاضى عضدالدين ايجى اشاره كرد. بااين‌همه، بخش‌هاى فلسفى اين متون هيچ‌يك به‌عنوان اثر مستقل موردنظر نبوده‌اند. بنابراین كار تفتازانى را با توجه به تعليمى بودن اثر مى‌توان شيوه‌اى جديد و گواه اين دانست كه از ديدگاه او، منطق ابزارى معتبر و كارآمد براى همه كسانى است كه قدم در راه | ديگر ويژگى مهم تهذيب همراهى دو موضوع منطق و كلام است كه بايد آن را از پيامدهاى توجه متكلمان به منطق و فلسفه دانست؛ چراكه در اين دوره، برخلاف سنت كلامى متقدم، جايگاه منطق و تا حدودى فلسفه [[ارسطو]]يى تثبيت شده بود. پيش از تفتازانى، همنشينى علم كلام با مباحث امور عامه فلسفى در متن واحد سابقه داشته است كه از آن جمله مى‌توان به «المحصل» [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخرالدين رازى]]، «المقاصد» خود تفتازانى و «المواقف» قاضى عضدالدين ايجى اشاره كرد. بااين‌همه، بخش‌هاى فلسفى اين متون هيچ‌يك به‌عنوان اثر مستقل موردنظر نبوده‌اند. بنابراین كار تفتازانى را با توجه به تعليمى بودن اثر مى‌توان شيوه‌اى جديد و گواه اين دانست كه از ديدگاه او، منطق ابزارى معتبر و كارآمد براى همه كسانى است كه قدم در راه يادگیرى روش‌هاى استدلالى و جدلى علم كلام مى‌نهند. وجود اين ديدگاه درباره نسبت منطق با كلام موجب مى‌شده است كه در برخى تحريرهاى آموزشى ديگر، كليات اين دو رشته را در متن واحدى بگنجانند؛ چنان‌كه دو اثر مجزاى «تجريد المنطق» و «تجريد الكلام» از [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] (د 672ق) در منظومه‌اى واحد تلخيص شده‌اند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3037 همان]</ref> | ||
«تهذيب المنطق»، به لحاظ شيوه تأليف، از آن‌گونه كتاب‌هاى منطقى بشمار مى‌آيد كه ساختارى دو بخشى شامل معرف و حجت يا تصور و تصديق دارند. اين روش تدوين را نخست [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] در بخش منطق كتاب «الإشارات و التنبيهات» به كار گرفته است. پس از آن و پيش از تفتازانى، آثار ديگرى چون «مطالع» ارموى و «الشمسيه» نجم‌الدين كاتبى نيز با همين سياق تأليف شده‌اند و تأثير آنها را بر «تهذيب المنطق» در ترتيب و محتواى مطالب مى‌توان مشاهده كرد. تفتازانى از آنجا كه نظام دو بخشى را براى تدوين كتابش انتخاب كرده است، مقدمه را با تقسيم علم به حصولى و حضورى مى‌آغازد و سپس از مفهوم تصور و تصديق براى توضيح چيستى علم منطق استفاده مى‌كند و آنگاه مباحث منطقى تهذيب را در دو مقصد كلى تصورات و تصديقات، در 11 فصل، سامان مى‌دهد كه با مبحث الفاظ آغاز مى‌شود و به روش آثار مشابه با فصل جداگانه‌اى در صناعات خمس پایان مى‌يابد. وى خاتمه‌اى نيز مشتمل بر رئوس ثمانيه بر كتاب افزوده است كه در اين بخش از اجزاى علوم و مبادى آنها ياد مى‌كند و مقدمات روش‌شناختى عام را براى دانش‌هاى مختلف توضيح مى‌دهد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3037 همان]</ref> | «تهذيب المنطق»، به لحاظ شيوه تأليف، از آن‌گونه كتاب‌هاى منطقى بشمار مى‌آيد كه ساختارى دو بخشى شامل معرف و حجت يا تصور و تصديق دارند. اين روش تدوين را نخست [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] در بخش منطق كتاب «الإشارات و التنبيهات» به كار گرفته است. پس از آن و پيش از تفتازانى، آثار ديگرى چون «مطالع» ارموى و «الشمسيه» نجم‌الدين كاتبى نيز با همين سياق تأليف شده‌اند و تأثير آنها را بر «تهذيب المنطق» در ترتيب و محتواى مطالب مى‌توان مشاهده كرد. تفتازانى از آنجا كه نظام دو بخشى را براى تدوين كتابش انتخاب كرده است، مقدمه را با تقسيم علم به حصولى و حضورى مى‌آغازد و سپس از مفهوم تصور و تصديق براى توضيح چيستى علم منطق استفاده مى‌كند و آنگاه مباحث منطقى تهذيب را در دو مقصد كلى تصورات و تصديقات، در 11 فصل، سامان مى‌دهد كه با مبحث الفاظ آغاز مى‌شود و به روش آثار مشابه با فصل جداگانه‌اى در صناعات خمس پایان مى‌يابد. وى خاتمه‌اى نيز مشتمل بر رئوس ثمانيه بر كتاب افزوده است كه در اين بخش از اجزاى علوم و مبادى آنها ياد مى‌كند و مقدمات روش‌شناختى عام را براى دانش‌هاى مختلف توضيح مى‌دهد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3037 همان]</ref> | ||
برخى از حاشيه‌ها و شرح‌هاى «تهذيب المنطق» به حدى اهميت يافته‌اند كه بر خود آنها با چند واسطه نيز حاشيه‌هایى نوشته شده است. حاشيه ملا عبدالله يزدى از ديرباز، به‌ويژه در حوزه‌هاى علمى ایران و شبه قاره هند از متون درسى مهم بشمار مى‌رفته است. بر اين اثر نيز، حاشيه‌هاى فراوانى نوشته‌اند كه از آن ميان مى‌توان حاشيه‌هاى [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|عبدالرزاق لاهيجى]]، ميرزا محمدعلى قراچه‌داغى، ملا نظرعلى | برخى از حاشيه‌ها و شرح‌هاى «تهذيب المنطق» به حدى اهميت يافته‌اند كه بر خود آنها با چند واسطه نيز حاشيه‌هایى نوشته شده است. حاشيه ملا عبدالله يزدى از ديرباز، به‌ويژه در حوزه‌هاى علمى ایران و شبه قاره هند از متون درسى مهم بشمار مى‌رفته است. بر اين اثر نيز، حاشيه‌هاى فراوانى نوشته‌اند كه از آن ميان مى‌توان حاشيه‌هاى [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|عبدالرزاق لاهيجى]]، ميرزا محمدعلى قراچه‌داغى، ملا نظرعلى گیلانى و ميرزا عليرضا تجلى را نام برد. حاشيه ملا عبدالله بارها همراه برخى از حواشى آن به چاپ رسيده است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3037 همان]</ref> | ||
ويژگى‌هاى كتاب را مى‌توان اين‌گونه خلاصه نمود: | ويژگى‌هاى كتاب را مى‌توان اين‌گونه خلاصه نمود: | ||