۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الأساس في التفسير: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'گي' به 'گی'
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
جز (جایگزینی متن - 'گي' به 'گی') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
الف)- وحدت در سطح سوره‌ها: حوّى برای نشان دادن وحدت موضوعى در سطح سوره‌ها، با تكيه بر روايات، قرآن را به چهار بخش (قسم) تقسيم مى‌كند: بخش نخست (قسم الطوال) از بقره تا توبه؛ بخش دوم (قسم المئين) تا سوره قصص؛ بخش سوم (قسم المثاني) تا سورهق و بخش چهارم (قسم المفصَّل) تا انتهاى قرآن كه بخش‌هاى دوم تا چهارم خود از مجموعه‌هاى متعددى از سوره‌ها تشكيل شده‌اند. به نظر وى در هر قسم و مجموعه وحدت مضمونى وجود دارد. | الف)- وحدت در سطح سوره‌ها: حوّى برای نشان دادن وحدت موضوعى در سطح سوره‌ها، با تكيه بر روايات، قرآن را به چهار بخش (قسم) تقسيم مى‌كند: بخش نخست (قسم الطوال) از بقره تا توبه؛ بخش دوم (قسم المئين) تا سوره قصص؛ بخش سوم (قسم المثاني) تا سورهق و بخش چهارم (قسم المفصَّل) تا انتهاى قرآن كه بخش‌هاى دوم تا چهارم خود از مجموعه‌هاى متعددى از سوره‌ها تشكيل شده‌اند. به نظر وى در هر قسم و مجموعه وحدت مضمونى وجود دارد. | ||
حوّى تأكيد مى‌كند كه در روايات تنها به سوره‌هاى قسم طوال اشاره شده است، ولى در مورد قسم‌هاى مئين و مثانى مطلبى نيامده است. درباره سوره‌هاى تشكيل‌دهنده قسم مفصّل نيز اختلاف هست. بنابراین، وى كوشيده است با | حوّى تأكيد مى‌كند كه در روايات تنها به سوره‌هاى قسم طوال اشاره شده است، ولى در مورد قسم‌هاى مئين و مثانى مطلبى نيامده است. درباره سوره‌هاى تشكيل‌دهنده قسم مفصّل نيز اختلاف هست. بنابراین، وى كوشيده است با بهره‌گیرى از شواهد لفظى و صورى، سوره‌هاى تشكيل‌دهنده هر قسم را مشخص كند. از آنجا كه در روايات آمده است كه قسم طوال از هفت سوره تشكيل شده است و با توجه به اينكه دو سوره انفال و توبه سوره واحدى تلقى شده‌اند و به همين سبب ميان این دو بسمله نيامده است، سوره آغازين قسم مئين، يونس خواهد بود. او برای تعيين حد فاصل قسم مئين و مثانى (يعنى سوره قصص) به چند نشانه بارز صورى استناد كرده است: | ||
اولاً: سه سوره قصص، نمل و شعراء كه هر سه با حروف مقطعه «طس» آغاز مى‌شوند، مجموعه‌اى (زمره) واحد را تشكيل مى‌دهند و در قسم واحدى قرار | اولاً: سه سوره قصص، نمل و شعراء كه هر سه با حروف مقطعه «طس» آغاز مى‌شوند، مجموعه‌اى (زمره) واحد را تشكيل مى‌دهند و در قسم واحدى قرار مى‌گیرند. | ||
ثانياً: تعداد آيات این سه سوره حدود صد آيه است كه نام این قسم (مئين) نيز مأخوذ از آن است؛ حال‌آنكه سوره بعدى (عنكبوت) شصت و نه آيه دارد. | ثانياً: تعداد آيات این سه سوره حدود صد آيه است كه نام این قسم (مئين) نيز مأخوذ از آن است؛ حال‌آنكه سوره بعدى (عنكبوت) شصت و نه آيه دارد. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
حوّى برای مشخص كردن مجموعه‌هاى هر قسم غالباً ً از علائم لفظى و گاه از شواهد معنوى استفاده مى‌كند. یکى از مهم‌ترين نشانه‌هایى كه او بدين منظور بدان‌ها استناد جسته است، حروف مقطعه در آغاز سوره‌هاست. حوّى معتقد است كه از كاركردهاى حروف مقطعه، كمك به فهم وحدت قرآنى است كه از طريق تعيين آغاز و پایان مجموعه‌ها، يا اشاره به جايگاه سوره در یک مجموعه، يا پيوند دادن سوره با سياق كلى قرآن و نظاير آن تحقق مى‌يابد. در واقع، در نظريه حوّى حروف مقطعه كليدهاى فهم وحدت كلى در قرآن محسوب مى‌شوند. نشانه ديگرى كه حوّى برای تشخيص مجموعه‌ها به كار گرفته است، آغاز سوره‌ها با قسم است. وى از تشابه‌هاى محتوايى سوره‌ها نيز برای تشخيص جايگاه سوره در مجموعه‌ها بهره گرفته است.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index ر. ك.: همان]</ref> | حوّى برای مشخص كردن مجموعه‌هاى هر قسم غالباً ً از علائم لفظى و گاه از شواهد معنوى استفاده مى‌كند. یکى از مهم‌ترين نشانه‌هایى كه او بدين منظور بدان‌ها استناد جسته است، حروف مقطعه در آغاز سوره‌هاست. حوّى معتقد است كه از كاركردهاى حروف مقطعه، كمك به فهم وحدت قرآنى است كه از طريق تعيين آغاز و پایان مجموعه‌ها، يا اشاره به جايگاه سوره در یک مجموعه، يا پيوند دادن سوره با سياق كلى قرآن و نظاير آن تحقق مى‌يابد. در واقع، در نظريه حوّى حروف مقطعه كليدهاى فهم وحدت كلى در قرآن محسوب مى‌شوند. نشانه ديگرى كه حوّى برای تشخيص مجموعه‌ها به كار گرفته است، آغاز سوره‌ها با قسم است. وى از تشابه‌هاى محتوايى سوره‌ها نيز برای تشخيص جايگاه سوره در مجموعه‌ها بهره گرفته است.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index ر. ك.: همان]</ref> | ||
حوّى برای تعيين محور یک سوره (از آيات سوره بقره)، نيز از مجموعه‌اى از نشانه‌ها و شواهد لفظى و معنوى بهره | حوّى برای تعيين محور یک سوره (از آيات سوره بقره)، نيز از مجموعه‌اى از نشانه‌ها و شواهد لفظى و معنوى بهره مى‌گیرد. از جمله این نشانه‌ها شباهت آيات آغازين و پایانى سوره با آيه يا آيات محور است. یکى ديگر از نشانه‌هایى كه حوّى برای تعيين محور سوره‌ها استفاده كرده است، بهره‌گیرى از لوازم نظريه وحدت مى‌باشد.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index ر. ك.: همان]</ref> | ||
ب)- وحدت در سطح آيات: حوّى برای نشان دادن وحدت موضوعى در سطح آيه‌ها، هر سوره را به چند قسم، هر قسم را به چند مقطع، هر مقطع را به چند مجموعه يا فقره و هر فقره را به مجموعه‌اى از آيات تقسيم كرده و مقاصد هر سوره را در هریک از این بخش‌ها واكاويده است. معمولاً هر سوره مقدمه و خاتمه نيز دارد. البته حوّى تقسيم سوره به اقسام را فقط درباره سوره‌هاى طولانى (بقره، آل عمران، مائده، انعام، اعراف، انفال، توبه، يونس، نحل) انجام داده است؛ همچنان‌كه سوره‌هاى كوچك پایان قرآن (بلد، ضحى، شمس، تين، علق، قدر، بينه، زلزله، عاديات، قارعه، تكاثر، عصر، همزه، فيل، قريش، ماعون، كوثر، كافرون، نصر، مسد، اخلاص، فلق و ناس) را به بخش‌هاى كوچك‌تر تقسيم نكرده است.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index ر. ك.: همان]</ref> | ب)- وحدت در سطح آيات: حوّى برای نشان دادن وحدت موضوعى در سطح آيه‌ها، هر سوره را به چند قسم، هر قسم را به چند مقطع، هر مقطع را به چند مجموعه يا فقره و هر فقره را به مجموعه‌اى از آيات تقسيم كرده و مقاصد هر سوره را در هریک از این بخش‌ها واكاويده است. معمولاً هر سوره مقدمه و خاتمه نيز دارد. البته حوّى تقسيم سوره به اقسام را فقط درباره سوره‌هاى طولانى (بقره، آل عمران، مائده، انعام، اعراف، انفال، توبه، يونس، نحل) انجام داده است؛ همچنان‌كه سوره‌هاى كوچك پایان قرآن (بلد، ضحى، شمس، تين، علق، قدر، بينه، زلزله، عاديات، قارعه، تكاثر، عصر، همزه، فيل، قريش، ماعون، كوثر، كافرون، نصر، مسد، اخلاص، فلق و ناس) را به بخش‌هاى كوچك‌تر تقسيم نكرده است.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index ر. ك.: همان]</ref> | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
بدين ترتيب تفسير حوّى از آيات هر سوره دو مرحله دارد: نخست، بيان معنايى عام برای آيات كه غالباً ً بر اتحاد معنايى آنها با سياق سوره و بخش‌هاى مختلف آن دلالت دارد. دوم، توضيح و شرح لغوى آيات، چنان‌كه مفسران ديگر قرآن انجام مى‌دهند. وى در شرح آيات غالباً ً بر تفسير نسفى و تفسير [[ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] اعتماد كرده است. در ادامه، حوّى با تكيه بر احاديث و اقوال پيشينيان فوايدى تفسيرى، كلامى و فقهى عرضه مى‌دارد كه به نوبه خود بيانگر ديدگاه‌ها و نقطه‌نظرات شخصى مفسر در آن زمينه نيز هست. همچنين سخن پایانى (كلمة أخيرة) در مقام جمع‌بندى و بيان پيوند بخش‌هاى مختلف سوره با هم در بخش پایانى تفسير غالب سوره‌ها تكرار مى‌شود.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index همان]</ref> | بدين ترتيب تفسير حوّى از آيات هر سوره دو مرحله دارد: نخست، بيان معنايى عام برای آيات كه غالباً ً بر اتحاد معنايى آنها با سياق سوره و بخش‌هاى مختلف آن دلالت دارد. دوم، توضيح و شرح لغوى آيات، چنان‌كه مفسران ديگر قرآن انجام مى‌دهند. وى در شرح آيات غالباً ً بر تفسير نسفى و تفسير [[ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] اعتماد كرده است. در ادامه، حوّى با تكيه بر احاديث و اقوال پيشينيان فوايدى تفسيرى، كلامى و فقهى عرضه مى‌دارد كه به نوبه خود بيانگر ديدگاه‌ها و نقطه‌نظرات شخصى مفسر در آن زمينه نيز هست. همچنين سخن پایانى (كلمة أخيرة) در مقام جمع‌بندى و بيان پيوند بخش‌هاى مختلف سوره با هم در بخش پایانى تفسير غالب سوره‌ها تكرار مى‌شود.<ref>[https://quran.isca.ac.ir/fa/article/Index همان]</ref> | ||
حوّى در بيان وحدت موضوعى آيات در هریک از سوره‌هاى قرآن از مجموعه‌اى از شواهد و ادلّه بهره | حوّى در بيان وحدت موضوعى آيات در هریک از سوره‌هاى قرآن از مجموعه‌اى از شواهد و ادلّه بهره مى‌گیرد كه در ذيل به‌اجمال اشاره مى‌شود: | ||
#پيوند ميان مقدمه و مضمون كلى سوره: مثلاً درباره سوره يونس معتقد است كه مقدمه سوره از مضمون كلى سوره حكايت دارد. به گفته او این شيوه بيان كه در علم بلاغت «براعة استهلال» ناميده مى‌شود، در نهایت كمال در سوره‌هاى قرآن به كار گرفته شده است. همچنين ممكن است این پيوند بين مقدمه و یکى از مقاطع سوره وجود داشته باشد. | #پيوند ميان مقدمه و مضمون كلى سوره: مثلاً درباره سوره يونس معتقد است كه مقدمه سوره از مضمون كلى سوره حكايت دارد. به گفته او این شيوه بيان كه در علم بلاغت «براعة استهلال» ناميده مى‌شود، در نهایت كمال در سوره‌هاى قرآن به كار گرفته شده است. همچنين ممكن است این پيوند بين مقدمه و یکى از مقاطع سوره وجود داشته باشد. | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
#پيوند موضوعى اجزاى یک آيه: با اينكه وجه مشخصه اثر حاضر پرداختن به مسئله وحدت در سطوح مختلف - از پيوند بين سوره‌ها گرفته تا سياق بخش‌هاى مختلف یک سوره و ارتباط مضمونى آنها - است، اما این بدان معنا نيست كه حوّى از تفسير آيه به آيه قرآن چنان‌كه سنت مألوف و مرسوم در تفسيرنگارى اسلامى است، غافل مانده باشد. او همت خويش را برای نشان دادن پيوند اجزاى درون هر آيه نيز به‌خوبى به كار بسته است. | #پيوند موضوعى اجزاى یک آيه: با اينكه وجه مشخصه اثر حاضر پرداختن به مسئله وحدت در سطوح مختلف - از پيوند بين سوره‌ها گرفته تا سياق بخش‌هاى مختلف یک سوره و ارتباط مضمونى آنها - است، اما این بدان معنا نيست كه حوّى از تفسير آيه به آيه قرآن چنان‌كه سنت مألوف و مرسوم در تفسيرنگارى اسلامى است، غافل مانده باشد. او همت خويش را برای نشان دادن پيوند اجزاى درون هر آيه نيز به‌خوبى به كار بسته است. | ||
#پيوند ميان خاتمه سوره و محور و مضمون كلى سوره: برای نمونه، محور سوره شعراء، آيه 252 سوره بقره است:{{متن قرآن|تِلْك آياتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیک بِالْحَقِّ وَ إِنَّك لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ|سوره=بقره|آیه=252}}. | #پيوند ميان خاتمه سوره و محور و مضمون كلى سوره: برای نمونه، محور سوره شعراء، آيه 252 سوره بقره است:{{متن قرآن|تِلْك آياتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیک بِالْحَقِّ وَ إِنَّك لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ|سوره=بقره|آیه=252}}. | ||
درحالى‌كه بدنه سوره به داستان پيامبران مى‌پرازد، خاتمه سوره.<ref>آيات 192 تا 227</ref>كه با عبارت {{متن قرآن|وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ|سوره=بقره|آیه=252}}آغاز مى‌شود، درباره رسالت پيامبر اسلام و قرآن است كه در واقع مقصود اصلى سوره نيز همان است و قصه‌هاى پيشين نيز در شمار همان آياتى قرار | درحالى‌كه بدنه سوره به داستان پيامبران مى‌پرازد، خاتمه سوره.<ref>آيات 192 تا 227</ref>كه با عبارت {{متن قرآن|وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ|سوره=بقره|آیه=252}}آغاز مى‌شود، درباره رسالت پيامبر اسلام و قرآن است كه در واقع مقصود اصلى سوره نيز همان است و قصه‌هاى پيشين نيز در شمار همان آياتى قرار مى‌گیرد كه طبق آيه محور بر پيامبر خوانده شده تا نشانه‌اى برای رسالت آن حضرت باشد. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||