طبیعیات دانشنامه علائی: تفاوت میان نسخه‌ها

== گزارش محتوا ==

مؤلف، در ادامه، از جنبش يعنى همان حركت بحث مى‌كند و اقسام دفعى و تدريجى آن را بيان مى‌نمايد و از اينكه حركت، در كدام يك از مقولات صورت مى‌گيرد و در هر كدام چگونه واقع مى‌شود، سخن به ميان مى‌آورد، سپس حركت اجسام را به سه حركت عرضى، حركت قسرى و حركت طبعى تقسيم مى‌كند، چون حركت يك شىء، از سه حال بيرون نيست: 1- به تبع حركت چيزى است كه آن را در بر گرفته، مانند: حركت لباس داخل صندوق به تبع حركت صندوق؛ اين را حركت عرضى مى‌نامند. 2- با نيروى يك عامل بيرون از ذات شىء است كه آن را از جايى خاص به جايى ديگر حركت مى‌دهد، مانند: حركت يك سنگ از پايين به بالا توسط جرثقيل؛ اين را حركت قسرى مى‌خوانند. 3- از درون ذات خود شىء سرچشمه مى‌گيرد، مانند: حركت يك سنگ از بالا به پايين؛ اين را حركت طبعى مى‌گويند.

يكى از ادعاهاى بو على در مورد طبيعت اجسام كه دنبال اثباتش مى‌باشد، اين است كه هر جسمى داراى شكل و جايگاه طبيعى مى‌باشد. از جمله نقض و ابراماتى كه در باره سردى و گرمى اجسام وجود دارد، اين است كه هيچ جسم گرمى قابل سرد شدن و هيچ جسم سردى قابل گرم شدن نيست كه مؤلف، مفصلا آن را بررسى نموده است. انقلاب عناصر اربعه به هم‌ديگر بحث ديگرى است كه مؤلف آن را مطرح نموده و فرموده: با تجربه مى‌توان آن را فهميد؛ براى نمونه هوا به هنگام برودت تبديل به ابر شده و ابر مبدل به برف مى‌شود و نهايتا آب مى‌شود كه اين، مراحل انقلاب هوا به آب است.

سخن درباب مزاج هم از ديگر مباحث مهم رساله، است كه ضمن تعريف آن توضيحاتى در باره‌اش ارائه مى‌نمايد. پيدا كردن طبيعت‌هاى عناصر، فعل آسمان در باب خشك و تر و چگونگى حضور دود و بخار در هوا، ديگر مباحثى هستند كه قبل از بيان توضيحاتى در باب معادن، مطرح گرديده‌اند.