پرش به محتوا

أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي‌سعيد (مقدمه بهمنیار): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR74983J1.jpg | عنوان =أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۴: خط ۳۴:
}}
}}


'''اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید'''، نوشته محمد بن منور بن ابی سعید بن ابی‌طاهر بن ابی سعید ابی الخیر -از نواده های ابوسعید- بوده که با مقدمۀ احمد بهمنیار چاپ شده است. اين كتاب -كه نمونه نثر قرن ششم هجرى مى‌باشد -با یک مقدمه و در سه باب تنظیم شده ‌است و آغاز و میانه و پایان زندگی ابوسعید را در خود جای داده است. مصنف بسیاری از گفته‌ها و اشعاری را که بر زبان ابوسعید رفته، گردآوری و نقل کرده ‌است.<ref>ر.ک: منور، ص 6 </ref>‏این کتاب انشایی روان و منسجم دارد و در دورهٔ اوج نثر مصنوع شکل گرفته؛ ولی فقط در مقدمه مصنوع است و متن در ردیف نثر مُرسَل جای دارد. بنياد کتاب -مانند اغلب زندگى‌نامه‌هاى مشايخ تصوف- بر روايات شفاهى يا كتبى رايج در میان اهل خانقاه و ارباب تصوف استوار شده است.<ref>ر.ک: همان، ص 107</ref>‏
'''أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي‌سعيد'''، نوشته محمد بن منور بن ابی‌سعید بن ابی‌طاهر بن ابی‌سعید ابی‌الخیر، با مقدمه احمد بهمنیار، پیرامون شخصیت و اندیشه ابوسعید و حاوی بسیاری از گفته‌ها و اشعار اوست.
رساله حورائیه، اثر عبیدالله بن محمود شاشی، معروف به خواجه احرار، نیز ضمیمه آن شده است.
پاره‌ای از ویژگی‌های اسرار التوحید:
1. مقدمه‌اش نثر مصنوع و متنش نثر مُرسَل است؛
2. بنیاد آن، بر روایات شفاهى یا کتبى رایج در میان اهل خانقاه و ارباب تصوف است؛‏
3. یک سند برجسته تاریخ تصوف ایران و منبع درجه یک در باب زندگى‌نامه و اقوال بسیارى از مشایخ تصوف خراسان است؛
4. یکی از برجسته ترین منابع تاریخ عرفان ایران و یکی از مهم ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین، در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود<ref>ر.ک: طاهری، قدرت‌الله، ص108</ref>.
5. به‌لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه‌های گوناگونِ بیان و شیوه داستان‌پردازی و انتخاب کلمات، در قله‌های میراث ادبی زبان فارسی قرار دارد؛ <ref>ر.ک: اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، ص23</ref>‏.


اسرار التوحید به‌ عنوان یک سند برجسته تاريخ تصوف ایران و منبع درجه یک در باب زندگى‌نامه و اقوال بسيارى از مشايخ تصوف خراسان به شمار مى‌رود به گونه‌ای که پژوهش دربارۀ شكل‌گيرى، پيدايش و تكامل عرفان خراسان نیازمند آگاهی از داده‌های این کتاب است. از این رو، این کتاب یکی از برجسته ترین منابع تاریخ عرفان ایران و یکی از مهم ترین اسناد تاریخ اجتماعی این سرزمین، در یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ ایران نیز به شمار می‌رود.<ref>ر.ک: طاهری، ص 108</ref>‏همچنین، یکی از عالی‌ترین نمونه‌های خلاقیت هنری و ادبی در زبان فارسی و یکی از اسناد درجه یک تاریخ اجتماعی ایران و تاریخ تصوف و عرفان ایرانی است. این کتاب به لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه های گوناگونِ بیان و شیوه داستان‌پردازی و انتخاب کلمات، در قله‌های میراث ادبی زبان فارسی قرار دارد. حتی اگر کسی محتوای آن را -که بیشتر عرفان و زندگی‌نامه صوفیان است- با دیده انکار بنگرد، نمی‌تواند چیره‌دستی شگفت‌آور نویسنده را در اسلوب های بیان هنری منکر شود.<ref>ر.ک: اسلامی، ص 23</ref>‏
==رساله حورائیه==
 
اثر عبیدالله بن محمود شاشی، معروف به خواجه احرار، شرح رباعیه حورائیه ابوسعید است:
این نسخه از کتاب نسبت به نسخه های گوناگون، بویژه نسخۀ ژوکوفسکی- از مزیت عامه‌پسندتری برخوردار است.<ref>ر.ک: بهمنیار، ص: جیم </ref>‏ 
«حورا به نظاره نگارم صف زد
رضوان به تعجب کف خود بر کف زد
یک خال سیه بر آن رخان مطرف زد
ابدال ز بیم، چنگ در مصحف زد».
نویسنده، حورا را جماعت حوریان و غیر آنها، نگار را روح انسانی‌ای که محبوب خداوند است، رضوان را عقل، خال را خواری و انکسار یا فقر حقیقی، ابدال را قوای انسانی، مصحف را حقیقت انسانی و چنگ زدن را درآویختن انسان با علو رتبه روح تفسیر کرده است<ref>ر.ک: حاکمی، اسماعیل، ص30</ref>‏.  


==رسالۀ حورانیه==
==پانویس==
نوشتۀ عبیدالله بن محمود شاشی –معروف به خواجۀ احرار است. این رساله در شمار ۱۲ رساله‌ای است که در شرحی بر رباعی حورائیه ابوسعید ابوالخیر نوشته شده و داستان آن شعر در کتاب اسرار التوحید آمده است؛ رباعیه:
حورا به نظارۀ نگارم صف زد - رضوان به تعجب کف خود بر کف زد - یک خال سیه بر آن رخان مطرف زد - ابدال ز بیم، چنگ در مصحف زد. این بیت‌ها را ابوسعید برای درمان بیماری استاد ابوصالح سرود که بر تن او بستند و درجا درمان شد . نویسنده حوراء را جماعت حوریان و غیر آنها، نگار را روح انسانی ای که محبوب خداوند است، رضوان را عقل، خال را خواری و انکسار یا فقر حقیقی، ابدال را قوای انسانی، مصحف را حقیقت انسانی، چنگ زدن را درآویختن انسان با علو رتبۀ روح تفسیر کرده است.<ref>ر.ک: حاکمی ، ص 30</ref>‏ 
 
تفسیر و تأویل سیمبولیسم زبان این رباعی -که این همه کتاب و رساله در مورد آن نوشته شده از قرن نهم و چند تفسیر و تأویل در قرن دهم تألیف یافته و همان طوری که مشهود و مشخص است- زبان عرفان عملی تصوف ایران نیست. این دوره، دورۀ گسترش این‌گونه تفسیر‌ها از کلمات و اعداد است، یعنی اوج نهضت حروفی و دورۀ کمال در نشر عقاید ابن عربی که حاوی عرفان نظری (علمی) بود و عرفان عملی را دربرنداشت.<ref>ر.ک: رضائی‌نژاد، ص 1</ref>‏ 
 
==پانویس ==
<references/>
<references/>
==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
# مقدمه کتاب
# اسلامی، هما؛ توکلی کافی‌آباد، عزیزالله، «نقد صورت‌گرایانه شگردهای زبانی در اسرار التوحید و تأثیر آن در هنر و تمدن اسلامی قرون پنجم و ششم ایران»، مطالعات هنر اسلامی، زمستان 1400، شماره 43، به آدرس:
# متن کتاب.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1857001
# هما اسلامی - عزیزالله توکلی کافی آباد، «نقد صورتگرایانه شگردهای زبانی در اسرار التوحید و تاثیر آن در هنر و تمدن اسلامی قرون پنجم و ششم ایران»، مطالعات هنر اسلامی » زمستان 1400، شماره 43
# طاهری، قدرت الله، «بازی‌های طنزآمیز زبانی ابوسعید در اسرار التوحید»، نشریه پژوهش‌های ادبی: ادبیات و زبان‌ها، زمستان 1382، شماره 2، به آدرس:
#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1857001
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/250204
# قدرت الله، طاهری، «بازی‌های طنزآمیز زبانی ابوسعید در اسرار التوحید»، نشریه پژوهشهای ادبی: ادبیات و زبان‌ها، زمستان 1382، شماره 2.
# حاکمی، اسماعیل، «سیری در رساله‌های حورائیه، شرح یک رباعی از ابوسعید ابوالخیر»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال بیست‌وششم، پاییز 1367 شماره 1 و 2 و 3 و 4 (پیاپی 105 تا 108)، به آدرس:
#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/250204
# علی رضائی‌نژاد، «حورائیه ی شیخ ابو سعید ابی الخیر»
#:http://rezainegad.blogfa.com/
# اسماعیل حاکمی، «سیری در رساله های حورائیه شرح یک رباعی از ابوسعید ابوالخیر»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران سال بیست و ششم پاییز 1367 شماره 1 و 2 و 3 و 4 (پیاپی 105تا 108)
 
http://ensani.ir/fa/article/313725
http://ensani.ir/fa/article/313725


۱٬۴۸۲

ویرایش