المحيط بلغات القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المحيط بلغات القرآن،''' اثر [[بيهقي، احمد بن علي|ابوجعفر احمد بن علی بن محمد مقری بیهقی]]، معروف به [[بيهقي، احمد بن علي|بوجعفرک بیهقی]] (470ـ554ق)، کتابی است در تفسیر واژگان قرآن کریم که به زبان عربی و در قرن ششم هجری نوشته شده و به اهتمام [[ملکوتي، علي|سید علی ملکوتی]] به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب را دو بخش: باب اسماء الله الحسنی و صفات خدا و فصل‌های هفت‌گانه: نام‌های فرشتگان، پیامبران و اولیاء و مکان‌ها؛ حروف مقطعه آغاز سوره‌ها؛ در آفرینش انسان؛ رنگ‌ها؛ نام‌های خویشاوندی و انساب؛ واژگان مربوط به پسران و دختران و صفت‌های متضاد تدوین شده است.  

مؤلف ابتدا در برابر واژه‌ی قرآنی معادل فارسی آن را آورده و سپس جمع یا جمع‌های آن‌ واژه‌ را ذکر نموده است؛ آنگاه خصوصیت‌های صرفی، اشتقاقی و عجمه بودن و عجمه نبودن و... آن را ذکر کرده است.

نویسنده در بسط موضوع، به آیات قرآنی استناد جسته و از اقوال مفسران، راویان، نحویان و لغویان و گه‌گاه اشعار شاعران در تأیید و اثبات نظرات خود استفاده کرده است<ref>ر.ک: نظری، محمود</ref>.

کتاب درباره واژه‏‌های قرآنی و به‌تبع آن در باب بخشی از مشتقات آنها در زبان عربی و معادل آنها به زبان فارسی است. المحیط تنها فرهنگ عربی - فارسی قرآن نیست، بلکه تفسیر مفردات قرآن هم هست؛ زیرا توجه مؤلف تنها به معنی و مفهوم کلمه‌‏ها معطوف نمی‏‌شود. مؤلف موضوع‌های متداول زمان خود را درباره علوم و فنون قرآن از همه جهات در نظر دارد و با بسط مطالب چون مفسّران، نه حوزه محدود لغویان، به شرح موضوع می‏‌پردازد و تا حق مفهوم را ادا نکند، دست بازنمی‌‏کشد... هر بخش از واژه‌‏های قرآن با فصل‌‏بندی خاص در جایگاه خود آمده است و تا جایی که این نسخه باارزش حفظ شده و به دست رسیده، دارای یک باب درباره اسماء و صفات پروردگار و هفت فصل است. با تأسّف قسمت‌هایی از کتاب از میان رفته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

# [https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/213957/0 نظری، محمود «المحیط بلغات القرآن بوجعفرک بیهقی - نسخه متنی»، برگرفته از سایت کتابخانه دیجیتال تبیان، جمعه 10 تیر 1401]