۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۵: | خط ۵: | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
|سرشناسی = | |سرشناسی = | ||
|نام کامل = | |نام کامل = ابومنصور محمد بن احمد دقیقی طوسی | ||
|نامهای دیگر = | |نامهای دیگر = | ||
|لقب = | |لقب = | ||
|نسب = | |نسب = | ||
|تخلص = | |تخلص = | ||
|نام پدر = | |نام پدر = احمد | ||
|ولادت = | |ولادت = حدود 320ق | ||
|محل تولد = | |محل تولد = طوس | ||
|کشور تولد = | |کشور تولد = | ||
|محل زندگی = | |محل زندگی = | ||
|رحلت = | |رحلت = پیش از سالهای370-371ق | ||
|شهادت = | |شهادت = | ||
|مدفن = | |مدفن = | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
|اجازه اجتهاد از = | |اجازه اجتهاد از = | ||
|آثار = | |آثار = | ||
|سبک نوشتاری = | |سبک نوشتاری = سبک خراسانی | ||
|وبگاه رسمی = | |وبگاه رسمی = | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
'''ابومنصور محمد بن احمد دقیقی طوسی''' (حدود 320 - پیش از | '''ابومنصور محمد بن احمد دقیقی طوسی''' (حدود 320 - پیش از سالهای370-371ق)، شاعر بزرگ اواسط قرن چهارم دربار سامانیان و پس از مسعودی مروزی دومین شاعری است که به نظم شاهنامه دست زده است. | ||
== ولادت == | == ولادت == | ||
او در اواسط نیمه اول قرن چهارم بوده است، زیرا یکی از ممدوحان دقیقی، منصور بن نوح بوده که از سال 350 تا 365ق سلطنت میکرده، و اگر تصور کنیم که دقیقی مثلا در حدود سال 330 اتفاق افتاده است و از طرفی دیگر چون میدانیم در جوانی کشته شده و قتل او بعد از سال 365 و پیش از 370 اتفاق افتاده است، نمیتوان سال ولادت او را از حدود 320 فراتر برد. | او در اواسط نیمه اول قرن چهارم بوده است، زیرا یکی از ممدوحان دقیقی، منصور بن نوح بوده که از سال 350 تا 365ق سلطنت میکرده، و اگر تصور کنیم که دقیقی مثلا در حدود سال 330 اتفاق افتاده است و از طرفی دیگر چون میدانیم در جوانی کشته شده و قتل او بعد از سال 365 و پیش از 370 اتفاق افتاده است، نمیتوان سال ولادت او را از حدود 320 فراتر برد. | ||
درباره نام او، عوفی او را «استاد ابومنصور محمد بن احمد» و آذر «استاد منصور بن احمد» مینامد. | درباره نام او، عوفی او را «استاد ابومنصور محمد بن احمد» و آذر «استاد منصور بن احمد» مینامد.<ref>ر.ک: شریعت، محمدجواد، ص7</ref> | ||
=== زادگاه دقیقی === | === زادگاه دقیقی === | ||
درباره زادگاه دقیقی در تذکرهها اختلافاتی وجود دارد به این ترتیب که عوفی در لباب الالباب زادگاه او را شهر طوس میداند و لطفعلی بیک آذر در تذکره آتشکده میگوید: در وطن او اختلاف کردهاند، بعضی او را از طوس، بعضی از بخارا و جمعی از سمرقند میدانند. و رضاقلی خان هدایت مؤلف مجمع الفصحا زادگاه احتمالی شاعر را شهرهای سمرقند و بلخ و مرو میداند. اما با تجزیه و تحلیل این آراء احتمال طوسی بودن او بیش از هر احتمال دیگری است. | درباره زادگاه دقیقی در تذکرهها اختلافاتی وجود دارد به این ترتیب که عوفی در لباب الالباب زادگاه او را شهر طوس میداند و لطفعلی بیک آذر در تذکره آتشکده میگوید: در وطن او اختلاف کردهاند، بعضی او را از طوس، بعضی از بخارا و جمعی از سمرقند میدانند. و رضاقلی خان هدایت مؤلف مجمع الفصحا زادگاه احتمالی شاعر را شهرهای سمرقند و بلخ و مرو میداند. اما با تجزیه و تحلیل این آراء احتمال طوسی بودن او بیش از هر احتمال دیگری است.<ref>همان</ref> | ||
=== مذهب دقیقی === | === مذهب دقیقی === | ||
درباره مذهب دقیقی نیز اختلاف است به این ترتیب که بعضی او را زردشتی میدانند و بعضی او را مسلمان و حتی شیعه میدانند. | درباره مذهب دقیقی نیز اختلاف است به این ترتیب که بعضی او را زردشتی میدانند و بعضی او را مسلمان و حتی شیعه میدانند. | ||
نتیجه آن که میتوان حدس زد که جد یا پدر دقیقی اسلام آوردهاند و در نتیجه دقیقی در محیطی نشو و نما کرده که در عین احترام و رعایت مذهب جدید، عادات و سنن کیش قدیم هنوز تا حدی زنده بوده، چنین کسی که با یکپا در جهان زردشتی و با پای دیگر در جهان اسلامی ایستاده است، بدون داشتن عمق ایمان و اطلاع عمیق نسبت به یکی، آسانتر میتواند ستایش و احترام نسبت به هر دو آیین را در خود توأم کند. | نتیجه آن که میتوان حدس زد که جد یا پدر دقیقی اسلام آوردهاند و در نتیجه دقیقی در محیطی نشو و نما کرده که در عین احترام و رعایت مذهب جدید، عادات و سنن کیش قدیم هنوز تا حدی زنده بوده، چنین کسی که با یکپا در جهان زردشتی و با پای دیگر در جهان اسلامی ایستاده است، بدون داشتن عمق ایمان و اطلاع عمیق نسبت به یکی، آسانتر میتواند ستایش و احترام نسبت به هر دو آیین را در خود توأم کند.<ref>ر.ک: همان، ص9</ref> | ||
== جوانی == | == جوانی == | ||
جزئیات زندگانی دقیقی روشن نیست، ارتباط او با درباره سامانیان و امرای سامانی مسلم است، اما این که مقیم درگاه بوده و یا از دور مدح امیران سامانی میکرده است، واضح نیست، لکن اقامت وی در دربار چغارنیان مسلم است و علاوه بر آنکه تذکره نویسان بدان تصریح کردهاند نظامی عروضی در چهار مقاله و فرخی در قصیده داغگاه و معزی در یکی از قصاید خود بدین مطلب اشارت صریح کردهاند. | جزئیات زندگانی دقیقی روشن نیست، ارتباط او با درباره سامانیان و امرای سامانی مسلم است، اما این که مقیم درگاه بوده و یا از دور مدح امیران سامانی میکرده است، واضح نیست، لکن اقامت وی در دربار چغارنیان مسلم است و علاوه بر آنکه تذکره نویسان بدان تصریح کردهاند نظامی عروضی در چهار مقاله و فرخی در قصیده داغگاه و معزی در یکی از قصاید خود بدین مطلب اشارت صریح کردهاند.<ref>ر.ک: دبیرسیاقی، محمد، ص5</ref> | ||
دقیقی در جوانی به شاعری دست زد، او از شاعران سبک خراسانی بود. فردوسی آنجا که از موضوع نظم شاهنامه ابومنصوری سخن گفته، او را جوان معرفی کرده است: | دقیقی در جوانی به شاعری دست زد، او از شاعران سبک خراسانی بود. فردوسی آنجا که از موضوع نظم شاهنامه ابومنصوری سخن گفته، او را جوان معرفی کرده است: | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''جوانی بیامد گشاده زبان ''|2='' سخن گفتن خوب و طبع روان''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
چون پرداختن به کار نظم شاهنامه در اواخر عمر دقیقی صورت گرفت و او در آن وقت شاعری مشهور بود ناگزیر باید قبول کرد که در آغاز جوانی دست به کار شاعری زد و قصائد و قطعات و غزلهائی که مطبوع طبع همگان بود سرود، از اینجا نبوغ دقیقی در شعر بخوبی آشکار میشود. او به مداحی امیران نامدار و شعرشناس دست یازیده و از ممدوحین نواخت یافته و بحشمت و جلال رسیده، آنگاه به نظم داستان ایران کهن پرداخت و هزار بیت از داستان شاه گشتاسپ را به نظم آورد.<ref>ر.ک: دبیرسیاقی، محمد، ص5</ref> | |||
چون پرداختن به کار نظم شاهنامه در اواخر عمر دقیقی صورت گرفت و او در آن وقت شاعری مشهور بود ناگزیر باید قبول کرد که در آغاز جوانی دست به کار شاعری زد و قصائد و قطعات و غزلهائی که مطبوع طبع همگان بود سرود، از اینجا نبوغ دقیقی در شعر بخوبی آشکار میشود. او به مداحی امیران نامدار و شعرشناس دست یازیده و از ممدوحین نواخت یافته و بحشمت و جلال رسیده، آنگاه به نظم داستان ایران کهن پرداخت و هزار بیت از داستان شاه گشتاسپ را به نظم آورد. | |||
== وفات == | == وفات == | ||
قتل دقیقی در جوانی به دست غلامی صورت گرفت و فردوسی علت و واقعه قتل او را چنین یاد میکند: | قتل دقیقی در جوانی به دست غلامی صورت گرفت و فردوسی علت و واقعه قتل او را چنین یاد میکند: | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''جوانیش را خوی بدیار بود''|2=''همه ساله تا بد به پیکار بود''}} | |||
{{ب|''بر او تاختن کرد ناگاه مرگ''|2=''نهادش بسر بر یکی تیره ترگ''}} | |||
{{ب|''بدان خوی بدجان شیرین بداد''|2=''نبود از جهان دلش یک روز شاد''}} | |||
{{ب|''یکایک از و بخت برگشته شد''|2=''بدست یکی بنده برکشته شد''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
این واقعه محققا پیش از سالهای 370-371 اتفاق افتاده است، زیرا فردوسی در حدود سال 370 یا 371 به نظم شاهنامه ابومنصوری شروع کرد و در این هنگام چنانکه از سخنان فردوسی بر میآید، دقیقی کشته شده بود و فردوسی برآن بود که کار ناتمام وی را تمام کند. از طرفی دیگر میدانیم که دقیقی نوح بن منصور (365-387) را مدح گفته است و بنابر این در سال 365 زنده بود و باز میدانیم که نظم شاهنامه به امر همین نوح بن منصور صورت گرفت و بنابر این به حکم عقل باید قتل دقیقی را در حدود سالهای 367-369 تصور کرد.<ref>ر.ک: شریعت، محمدجواد، ص10</ref> | |||
این واقعه محققا پیش از سالهای 370-371 اتفاق افتاده است، زیرا فردوسی در حدود سال 370 یا 371 به نظم شاهنامه ابومنصوری شروع کرد و در این هنگام چنانکه از سخنان فردوسی بر میآید، دقیقی کشته شده بود و فردوسی برآن بود که کار ناتمام وی را تمام کند. از طرفی دیگر میدانیم که دقیقی نوح بن منصور (365-387) را مدح گفته است و بنابر این در سال 365 زنده بود و باز میدانیم که نظم شاهنامه به امر همین نوح بن منصور صورت گرفت و بنابر این به حکم عقل باید قتل دقیقی را در حدود سالهای 367-369 تصور کرد. | |||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#شریعت، محمدجواد، دیوان ابومنصور محمد بن احمد دقیقی طوسی بانضمام فرهنگ بسامدی آن، انتشارات اساطیر، چاپ دوم، 1373 | |||
#دبیرسیاقی، محمد، دقیقی و اشعار او، گردآورنده محمد دبیرسیاقی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، چاپ1، 1342ش | |||
==وابستهها== | ==وابستهها== |
ویرایش