۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
أحكام القرآن (شافعی): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
'''احكام القرآن''' تأليف [[شافعی، محمد بن ادریس|محمد بن ادريس شافعى]] (متوفى 204ق) مؤسس مكتب فقهى شافعيه، از قديمى‌ترين متون باقيمانده اين رشته مى‌باشد. [[بیهقی، احمد بن حسین|ابوبكر احمد بن حسين بيهقى]] (متوفى 458ق) آراى شافعى را در كتب او و كتب شاگردان و يارانش مانند: مزنى، بويطى، ربيع جيزى، ربيع مرادى، ابو ثور، ابو عبدالرحمن، يونس بن عبدالاعلى و ديگران تتبع و نقل كرده و تأييداتى از سنن نيز به همراه آن آورده است.مهم‌ترين آراء و نظريات شافعى درباره قرآن و حجيت آن، رابطه آن با سنت، مسأله نسخ قرآن با قرآن و عدم نسخ آن با سنت متواتر (از شاذترين آراء در عالم اسلامى) است. | '''احكام القرآن''' تأليف [[شافعی، محمد بن ادریس|محمد بن ادريس شافعى]] (متوفى 204ق) مؤسس مكتب فقهى شافعيه، از قديمى‌ترين متون باقيمانده اين رشته مى‌باشد. [[بیهقی، احمد بن حسین|ابوبكر احمد بن حسين بيهقى]] (متوفى 458ق) آراى شافعى را در كتب او و كتب شاگردان و يارانش مانند: مزنى، بويطى، ربيع جيزى، ربيع مرادى، ابو ثور، ابو عبدالرحمن، يونس بن عبدالاعلى و ديگران تتبع و نقل كرده و تأييداتى از سنن نيز به همراه آن آورده است.مهم‌ترين آراء و نظريات شافعى درباره قرآن و حجيت آن، رابطه آن با سنت، مسأله نسخ قرآن با قرآن و عدم نسخ آن با سنت متواتر (از شاذترين آراء در عالم اسلامى) است. | ||
مسائل ديگر اصولى مانند استحسان و نيز مهم‌ترين مسائل فقهى قرآن در اين | مسائل ديگر اصولى مانند استحسان و نيز مهم‌ترين مسائل فقهى قرآن در اين کتاب آمده است.در واقع شافعى پس از بيان مهم‌ترين پايه‌هاى اصول فقه به استنباط احكام آيات فقهى پرداخته است. | ||
روش كلى در بررسى مباحث به‌اين‌گونه است كه بيهقى سعى نموده بر طبق ابواب فقهى كه از طهارت آغاز مى‌گردد، مطالب شافعى را بيان كند. در اين بين مباحثى غيرفقهى اصطلاحى كه مى‌توان از ديدگاه اهل سنت آنها را احكام قرآنى ناميد نيز لابلاى ترتيب فقهى مطرح شده است، كه در نتيجه آغاز | روش كلى در بررسى مباحث به‌اين‌گونه است كه بيهقى سعى نموده بر طبق ابواب فقهى كه از طهارت آغاز مى‌گردد، مطالب شافعى را بيان كند. در اين بين مباحثى غيرفقهى اصطلاحى كه مى‌توان از ديدگاه اهل سنت آنها را احكام قرآنى ناميد نيز لابلاى ترتيب فقهى مطرح شده است، كه در نتيجه آغاز کتاب با تفسير برخى آيات متفرقه مى‌باشد. | ||
لازم به يادآورى است كه شافعى به برخى فتاوى و استدلال‌هاى عجيب، مشهور است كه از آن جمله است: | لازم به يادآورى است كه شافعى به برخى فتاوى و استدلال‌هاى عجيب، مشهور است كه از آن جمله است: | ||
#در استدلال به آيه 15 مطففين ''' «كلاّ إنهم عن ربهم يومئذ لمحجوبون» ''' مى‌گويد:چون آيه ناظر به مقام سخط (ناخشنودى) است و نشان مى‌دهد كه (افراد مورد اشاره در آيه) در حالت سخط از رؤيت خدا محرومند، مى‌توان نتيجه گرفت كه در حالت رضا (خوشنودى) مى‌توانند خداوند را ببينند <ref>متن | #در استدلال به آيه 15 مطففين ''' «كلاّ إنهم عن ربهم يومئذ لمحجوبون» ''' مى‌گويد:چون آيه ناظر به مقام سخط (ناخشنودى) است و نشان مى‌دهد كه (افراد مورد اشاره در آيه) در حالت سخط از رؤيت خدا محرومند، مى‌توان نتيجه گرفت كه در حالت رضا (خوشنودى) مى‌توانند خداوند را ببينند <ref>متن کتاب، ج1، ص 40</ref>. | ||
#استدلال به جبر: آيه 30 سوره انسان ''' «و ما تشاؤون الاّ ان يشاء اللّه» ''' <ref>همان</ref>. | #استدلال به جبر: آيه 30 سوره انسان ''' «و ما تشاؤون الاّ ان يشاء اللّه» ''' <ref>همان</ref>. | ||
#براى اثبات حجيت خبر واحد به آيات بعثت انبياء استناد ورزيده، نتيجه مى‌گيرد كه خداوند توسط يك نفر حجت را بر ملت‌ها اقامه مى‌كرد. بيهقى نيز مى‌گويد: «شافعى به آياتى استدلال ورزيده كه در مورد وجوب اطاعت از پيامبر تا قيام قيامت، در قرآن آمده است و اطاعت از او در هر زمان بر هر شخصى واجب است. كسى هم كه در زمان پيامبر(ص) نبوده، امروزه از طريق روايت و خبر واحد از دستوراتش مطلع مى‌شود» <ref>همان، ص31 و 32</ref>. | #براى اثبات حجيت خبر واحد به آيات بعثت انبياء استناد ورزيده، نتيجه مى‌گيرد كه خداوند توسط يك نفر حجت را بر ملت‌ها اقامه مى‌كرد. بيهقى نيز مى‌گويد: «شافعى به آياتى استدلال ورزيده كه در مورد وجوب اطاعت از پيامبر تا قيام قيامت، در قرآن آمده است و اطاعت از او در هر زمان بر هر شخصى واجب است. كسى هم كه در زمان پيامبر(ص) نبوده، امروزه از طريق روايت و خبر واحد از دستوراتش مطلع مى‌شود» <ref>همان، ص31 و 32</ref>. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
در اصطلاح به آياتى كه در آن حكم فقهى بيان شده است، «آيات الاحكام» مى‌گويند؛ آن‌چنان‌كه معروف گرديده است (در بين علماى شيعه) آيات الاحكام به همراه همه مكررات و متداخلات نزديك به‌پانصد آيه است. (امّا برخى علماى اهل سنت آيات بيشترى را تحت اين عنوان يا عنوان «احكام القرآن» بررسى مى‌كنند. آيات الاحكام تقسيماتى دارد كه در كتب مربوطه بيان شده است (مانند ادوار فقه شهابى، ج 2، صفحه 4-6).اولين كسى كه در اين زمينه | در اصطلاح به آياتى كه در آن حكم فقهى بيان شده است، «آيات الاحكام» مى‌گويند؛ آن‌چنان‌كه معروف گرديده است (در بين علماى شيعه) آيات الاحكام به همراه همه مكررات و متداخلات نزديك به‌پانصد آيه است. (امّا برخى علماى اهل سنت آيات بيشترى را تحت اين عنوان يا عنوان «احكام القرآن» بررسى مى‌كنند. آيات الاحكام تقسيماتى دارد كه در كتب مربوطه بيان شده است (مانند ادوار فقه شهابى، ج 2، صفحه 4-6).اولين كسى كه در اين زمينه کتاب تأليف كرده است بنا به نظر آقا بزرگ تهرانى «ابو نصر محمد بن سائب بن بشر كلبى صاحب احكام القرآن» از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و متوفى 149ق، پدر هشام كلبى نسّابه و مفسر معروف است و از گواهى ابن‌النديم معلوم مى‌شود كه او اولين مصنف و مؤلف در اين زمينه است نه امام شافعى يا ديگران. پس از كلبى، مقاتل بن سليمان (م 150ق) در همين زمينه کتابى نگاشته است. | ||
پس از اين دو، نگارش احكام القرآن در ميان همه مذاهب اسلامى امرى متداول مى‌گردد و هر يك مطابق مذهب و عقيده خود | پس از اين دو، نگارش احكام القرآن در ميان همه مذاهب اسلامى امرى متداول مى‌گردد و هر يك مطابق مذهب و عقيده خود کتابى تأليف مى‌كنند. برخى کتابهاى «آيات الاحكام» به ترتيب فقهى، برخى ديگر به ترتيب سوره‌ها و آيات قرآن و برخى به ترتيب موضوعى نظم يافته‌اند. | ||
== مقدمه‌هاى احكام القرآن == | == مقدمه‌هاى احكام القرآن == | ||
اين | اين کتاب داراى سه مقدمه از ناشر،محقق و بيهقى است؛ ناشر در مقدمه‌اى به شرح حال و زندگى محمد بن ادريس شافعى مى‌پردازد، محمد زاهد بن حسن كوثرى مقدمه‌اى در معرفى کتاب، مختصرى در تفسير قرآن و شيوه‌هاى آن و ذكرى از تفاسير قطور (حتى تا 300 جلد) و تاريخچه‌اى از تأليفات احكام القرآن بنابر مشارب مختلف اهل سنت، ارائه داده است. بيهقى نيز مقدمه كوتاهى در چگونگى جمع‌آورى اين اثر، نوشته است. | ||
== نسخه شناسى == | == نسخه شناسى == | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
1-مقدمه و متن | 1-مقدمه و متن کتاب. | ||
2-خرمشاهى، بهاء الدين، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، تهران، انتشارات دوستان/ناهيد، چاپ اول، پاييز 1377. | 2-خرمشاهى، بهاء الدين، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، تهران، انتشارات دوستان/ناهيد، چاپ اول، پاييز 1377. | ||