۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
اجماع از منظر نقد و نظر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
در این بخش به شكل تفصيلى، به بحث از قاعده لطف و بيان نظريات متكلمین شيعى در مورد آن مى‌پردازد و پس از ارزيابى و نقد آنها، مى‌گوید: چگونه ممكن است تكليف و وظيفه شرعى امام(ع) در زمان غيبت، بيان حكم شرعى باشد، در حالى كه او غايب بوده و امكان پرسش از مسائل و فروعات فقهى ممكن نيست؟ چرا با وجود این همه فتاواى مختلف و ضد و نقيض، امام(ع)، در مقام تصحيح و بيان حكم واقع برنيامده‌اند؟ | در این بخش به شكل تفصيلى، به بحث از قاعده لطف و بيان نظريات متكلمین شيعى در مورد آن مى‌پردازد و پس از ارزيابى و نقد آنها، مى‌گوید: چگونه ممكن است تكليف و وظيفه شرعى امام(ع) در زمان غيبت، بيان حكم شرعى باشد، در حالى كه او غايب بوده و امكان پرسش از مسائل و فروعات فقهى ممكن نيست؟ چرا با وجود این همه فتاواى مختلف و ضد و نقيض، امام(ع)، در مقام تصحيح و بيان حكم واقع برنيامده‌اند؟ | ||
قاعده لطف با بيان [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]]، هيچ الزام و ضرورتى را متوجه فعل و مشيت پروردگار نمى‌كند و... به همین جهت بسيارى از بزرگان، با وجود پذيرش اصل قاعده لطف، استناد به آن را در بحث اجماع در زمان غيبت، درست نمى‌دانند. وظيفه امام(ع)، تبيين احكام از طريق معمول است و هرگز در مقام تبيين، از معجزه بهره نمى‌گيرد و لذا طبيعى است كه در صورت مخالفت حكم مجمعين با حكم الهى، امام(ع) جهت تصحيح حكم، به وسايل غير متعارف متمسك نخواهد شد. | قاعده لطف با بيان [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]]، هيچ الزام و ضرورتى را متوجه فعل و مشيت پروردگار نمى‌كند و... به همین جهت بسيارى از بزرگان، با وجود پذيرش اصل قاعده لطف، استناد به آن را در بحث اجماع در زمان غيبت، درست نمى‌دانند. وظيفه امام(ع)، تبيين احكام از طريق معمول است و هرگز در مقام تبيين، از معجزه بهره نمى‌گيرد و لذا طبيعى است كه در صورت مخالفت حكم مجمعين با حكم الهى، امام(ع) جهت تصحيح حكم، به وسايل غير متعارف متمسك نخواهد شد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/13010/%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%B1-:%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A ر.ک: همان، ص 134]</ref>. | ||
صورت سوم در تحقق و تعريف اجماع، اتفاق جمعى از فقها است كه كشف از موافقت و اتفاق با رأى معصوم دارد و این كشف، به جهت اطمینان از وجود دليل معتبر در اتفاق آنان است و اگر چه موافقت همه فقها در انعقاد اجماع مدخليت ندارد، اما وجود فقيهان شاخص، موجب حصول وثوق و اطمینان به وجود دليلى موجه است. | صورت سوم در تحقق و تعريف اجماع، اتفاق جمعى از فقها است كه كشف از موافقت و اتفاق با رأى معصوم دارد و این كشف، به جهت اطمینان از وجود دليل معتبر در اتفاق آنان است و اگر چه موافقت همه فقها در انعقاد اجماع مدخليت ندارد، اما وجود فقيهان شاخص، موجب حصول وثوق و اطمینان به وجود دليلى موجه است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/13010/%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%B1-:%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A ر.ک: همان، ص138]</ref>. | ||
برخى، برای پرهيز از اشكالات وارد به این نوع اجماع، آن را مستند به قاعده لطف كرده‌اند كه نویسنده به ارزيابى آن مى‌پردازد و مى‌گوید: آنچه از تتبع در فتاواى قدماى از فقها و كتب آنها و ادعاى اجماع در نقل فتاواى آنها ملاحظه مى‌شود، این است كه تمامى این اجماعات، مبتنى بر حسن ظن نسبت به فتاواى آنها صورت پذيرفته و این مسئله، به‌خصوص پس از زمان شيخ الطائفه، طوسى در بين شاگردان و فقهاى بعد از ايشان، زياد به چشم مى‌آيد. با وجود احتمال بروز اشتباه و غفلت در فهم و فتواى مجمعين، اين‌صورت نيز خالى از اشكال نيست. نویسنده، در فصل پنجم، آراى انديشمندان فقه و اصول شيعه از زمان [[شيخ انصارى]] به بعد را در موضوع اجماع، كاوش كرده است. نظريات [[آخوند خراسانى]]، [[نایینی، محمدحسین|محقق نايينى]]، [[عراقی، ضیاءالدین|محقق عراقى]] و [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خویى]] درباره انواع اجماع، مطالب این فصل را تشكيل مى‌دهد. | برخى، برای پرهيز از اشكالات وارد به این نوع اجماع، آن را مستند به قاعده لطف كرده‌اند كه نویسنده به ارزيابى آن مى‌پردازد و مى‌گوید: آنچه از تتبع در فتاواى قدماى از فقها و كتب آنها و ادعاى اجماع در نقل فتاواى آنها ملاحظه مى‌شود، این است كه تمامى این اجماعات، مبتنى بر حسن ظن نسبت به فتاواى آنها صورت پذيرفته و این مسئله، به‌خصوص پس از زمان شيخ الطائفه، طوسى در بين شاگردان و فقهاى بعد از ايشان، زياد به چشم مى‌آيد. با وجود احتمال بروز اشتباه و غفلت در فهم و فتواى مجمعين، اين‌صورت نيز خالى از اشكال نيست<ref>[https://noorlib.ir/book/view/13010/%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%B1-:%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A ر.ک: همان، ص142]</ref>. نویسنده، در فصل پنجم، آراى انديشمندان فقه و اصول شيعه از زمان [[شيخ انصارى]] به بعد را در موضوع اجماع، كاوش كرده است. نظريات [[آخوند خراسانى]]، [[نایینی، محمدحسین|محقق نايينى]]، [[عراقی، ضیاءالدین|محقق عراقى]] و [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خویى]] درباره انواع اجماع، مطالب این فصل را تشكيل مى‌دهد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/13010/%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%B1-:%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A ر.ک: همان، ص171]</ref>. | ||
فصل ششم، با عنوان «مختصرى درباره شهرت فتوايى»، این مسئله را كه از جهاتى با اجماع نزدیکى دارد، بررسى كرده و مبانى آن را نقد و ارزيابى مى‌نمايد. | فصل ششم، با عنوان «مختصرى درباره شهرت فتوايى»، این مسئله را كه از جهاتى با اجماع نزدیکى دارد، بررسى كرده و مبانى آن را نقد و ارزيابى مى‌نمايد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/13010/%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%86%D8%B8%D8%B1-:%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A ر.ک: همان، ص213]</ref>. | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||