پرش به محتوا

علم البيان: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۹ اکتبر ۲۰۱۶
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (A-esmaili@noornet.net صفحهٔ علم البیان را به علم البيان منتقل کرد)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۹: خط ۴۹:




نويسنده، در مقاله ابتداى كتاب پس از تقسيم علم بلاغت عربى به سه علم معانى، بيان و بديع، اين تصور را كه مباحث و نظريات علوم بلاغى مستقل از يكديگر تأسيس شده را اشتباه مى‌داند؛ چراكه علم بلاغت در طول زمان شكل گرفته و مباحث آن با هم مختلط بوده و بعدها علماى ادب عربى بر آن «علم بيان» اطلاق كرده‌اند (متن كتاب، ص 7). در اين مقاله، تاريخچه‌اى ارزشمند از علم بيان و در واقع علم بلاغت عرب ارائه شده و علماى ادب و آثارى كه در اين زمينه وجود دارد، به‌تفصيل معرفى شده است.
نويسنده، در مقاله ابتداى كتاب پس از تقسيم علم بلاغت عربى به سه علم معانى، بيان و بديع، اين تصور را كه مباحث و نظريات علوم بلاغى مستقل از يكديگر تأسيس شده را اشتباه مى‌داند؛ چراكه علم بلاغت در طول زمان شكل گرفته و مباحث آن با هم مختلط بوده و بعدها علماى ادب عربى بر آن «علم بيان» اطلاق كرده‌اند <ref>متن كتاب، ص 7</ref>. در اين مقاله، تاريخچه‌اى ارزشمند از علم بيان و در واقع علم بلاغت عرب ارائه شده و علماى ادب و آثارى كه در اين زمينه وجود دارد، به‌تفصيل معرفى شده است.


در فصول كتاب به ترتيب، تشبيه، استعاره، مجاز و كنايه مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
در فصول كتاب به ترتيب، تشبيه، استعاره، مجاز و كنايه مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
خط ۵۷: خط ۵۷:
نويسنده پس از طرح اركان تشبيه كه عبارت است از: مشبه، مشبه‌به، ادات تشبيه و وجه شبه، به تبيين نظرات علمايى چون مبرد كه از اولين علمايى است كه در باره تشبيه سخن گفته و آن را چهار قسم دانسته، اشاره مى‌كند. تشبيه به اعتبار ادات و وجه شبه مشتمل بر شقوقى است؛ مثلاً به اعتبار وجه شبه، به سه قسم تمثيل و غير تمثيل، مفصل و مجمل و قريب و بعيد تقسيم مى‌شود كه هريك با ذكر شواهد شعرى شرح شده است.
نويسنده پس از طرح اركان تشبيه كه عبارت است از: مشبه، مشبه‌به، ادات تشبيه و وجه شبه، به تبيين نظرات علمايى چون مبرد كه از اولين علمايى است كه در باره تشبيه سخن گفته و آن را چهار قسم دانسته، اشاره مى‌كند. تشبيه به اعتبار ادات و وجه شبه مشتمل بر شقوقى است؛ مثلاً به اعتبار وجه شبه، به سه قسم تمثيل و غير تمثيل، مفصل و مجمل و قريب و بعيد تقسيم مى‌شود كه هريك با ذكر شواهد شعرى شرح شده است.


اغراض تشبيه، محاسن تشبيه و عيوب تشبيه از ديگر مطالبى است كه در انتهاى اين بخش مورد مطالعه قرار گرفته است (متن كتاب، ص 134 - 64).
اغراض تشبيه، محاسن تشبيه و عيوب تشبيه از ديگر مطالبى است كه در انتهاى اين بخش مورد مطالعه قرار گرفته است <ref>متن كتاب، ص 134 - 64</ref>.


2. مجاز: به كاربردن واژه‌اى است در معنايى غير از آنچه كه براى آن وضع شده است. نويسنده، جاحظ را از اولين كسانى مى‌داند كه اين بحث را مطرح كرده است. وى سپس به مباحث و مثال‌هاى جاحظ اشاره كرده و چنين نتيجه مى‌گيرد كه حاحظ مجاز را در برابر حقيقت مى‌دانسته است. ابن قتيبه، احمد بن فارس، ابن رشيق قيروانى، عبدالقاهر جرجانى، سكاكى و ابن اثير از جمله افرادى هستند كه كلام و ديدگاه آنها در باره مجاز مطرح و بررسى شده است.
2. مجاز: به كاربردن واژه‌اى است در معنايى غير از آنچه كه براى آن وضع شده است. نويسنده، جاحظ را از اولين كسانى مى‌داند كه اين بحث را مطرح كرده است. وى سپس به مباحث و مثال‌هاى جاحظ اشاره كرده و چنين نتيجه مى‌گيرد كه حاحظ مجاز را در برابر حقيقت مى‌دانسته است. ابن قتيبه، احمد بن فارس، ابن رشيق قيروانى، عبدالقاهر جرجانى، سكاكى و ابن اثير از جمله افرادى هستند كه كلام و ديدگاه آنها در باره مجاز مطرح و بررسى شده است.


علماى بلاغت، مجاز را به دو قسم عقلى و لغوى و مجاز لغوى را نيز به استعاره و مجاز مرسل تقسيم كرده‌اند كه در ادامه اين مبحث شرح شده است (همان، ص 165 - 135).
علماى بلاغت، مجاز را به دو قسم عقلى و لغوى و مجاز لغوى را نيز به استعاره و مجاز مرسل تقسيم كرده‌اند كه در ادامه اين مبحث شرح شده است <ref>همان، ص 165 - 135</ref>.


3. استعاره: هرگاه واژه‌اى به دليل شباهتش با واژه‌ى ديگرى به جاى آن به كار رود، استعاره پديد مى‌آيد؛ به عبارت ديگر، استعاره تشبيهى است كه يكى از طرفين تشبيه ذكر نشود.
3. استعاره: هرگاه واژه‌اى به دليل شباهتش با واژه‌ى ديگرى به جاى آن به كار رود، استعاره پديد مى‌آيد؛ به عبارت ديگر، استعاره تشبيهى است كه يكى از طرفين تشبيه ذكر نشود.
خط ۶۷: خط ۶۷:
عبدالعزيز عتيق در اين بخش نيز پس از ذكر ديدگاه‌هاى مختلف، تعاريف 11 تن از ادبا را دسته‌بندى و ارائه كرده است. وى اين تعاريف را با تعريف جاحظ آغاز و به تعريف خطيب قزوينى ختم كرده است.
عبدالعزيز عتيق در اين بخش نيز پس از ذكر ديدگاه‌هاى مختلف، تعاريف 11 تن از ادبا را دسته‌بندى و ارائه كرده است. وى اين تعاريف را با تعريف جاحظ آغاز و به تعريف خطيب قزوينى ختم كرده است.


استعاره به اعتبار طرفين آن، به تصريحيه و مكنيه، به اعتبار لفظ مستعار، به اصليه و تبعيه، به اعتبار ملائم، به مرشحه و مجرده و مطلقه و به اعتبار افراد و تركيب، به مفرده و مركبه تقسيم مى‌شود كه هر قسم با ذكر مثال توضيح داده شده است؛ به‌عنوان نمونه استعاره‌ى مصرحه هنگامى است كه مشبه را حذف كنيم و تنها «مشبه‌به» را ذكر نماييم و استعاره‌ى مكنيه، استعاره‌اى است كه در آن «مشبه‌به» را حذف كرده و مشبه را ذكر مى‌كنند (همان، 201 - 167).
استعاره به اعتبار طرفين آن، به تصريحيه و مكنيه، به اعتبار لفظ مستعار، به اصليه و تبعيه، به اعتبار ملائم، به مرشحه و مجرده و مطلقه و به اعتبار افراد و تركيب، به مفرده و مركبه تقسيم مى‌شود كه هر قسم با ذكر مثال توضيح داده شده است؛ به‌عنوان نمونه استعاره‌ى مصرحه هنگامى است كه مشبه را حذف كنيم و تنها «مشبه‌به» را ذكر نماييم و استعاره‌ى مكنيه، استعاره‌اى است كه در آن «مشبه‌به» را حذف كرده و مشبه را ذكر مى‌كنند <ref>همان، 201 - 167</ref>.


4. كنايه: عبارت است از لفظى كه به كار مى‌رود و لازمه معناى آن اراده مى‌شود، با اين قيد كه اراده خود آن معنا نيز جايز است.
4. كنايه: عبارت است از لفظى كه به كار مى‌رود و لازمه معناى آن اراده مى‌شود، با اين قيد كه اراده خود آن معنا نيز جايز است.


نويسنده در اين بخش نيز پس از ذكر آراء و نظريات مختلف در باره كنايه، به تبيين اقسام كنايه پرداخته و با ذكر تفاوت كنايه و تعريض، بر اين نكته تأكيد مى‌كند كه كنايه از اسلوب‌هاى بلاغى است كه تنها بليغ ممارس بر فن بلاغت مى‌تواند آن را به كار برد (متن كتاب، ص 227 - 203).
نويسنده در اين بخش نيز پس از ذكر آراء و نظريات مختلف در باره كنايه، به تبيين اقسام كنايه پرداخته و با ذكر تفاوت كنايه و تعريض، بر اين نكته تأكيد مى‌كند كه كنايه از اسلوب‌هاى بلاغى است كه تنها بليغ ممارس بر فن بلاغت مى‌تواند آن را به كار برد <ref>متن كتاب، ص 227 - 203</ref>.


== وضعيت كتاب ==
== وضعيت كتاب ==
خط ۷۸: خط ۷۸:
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى معناى برخى الفاظ و منابع برخى اشعار ذكر شده است.
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى معناى برخى الفاظ و منابع برخى اشعار ذكر شده است.


==پانويس ==
<references />
== منابع مقاله ==
== منابع مقاله ==


مقدمه و متن كتاب.
مقدمه و متن كتاب.
خط ۸۷: خط ۸۸:
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16864 مطالعه کتاب علم البیان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/16864 مطالعه کتاب علم البیان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
۵۳٬۳۲۷

ویرایش