۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
اصلاح المنطق: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
نویسنده در این کتاب، ضبط صحیح واژه‌های عربى را آورده و آنها را از جنبه‌های صرفى، فصاحت و عدم فصاحت، نادر یا شاذ بودن و جز آنها مورد بررسى قرار داده است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ص697</ref>. | نویسنده در این کتاب، ضبط صحیح واژه‌های عربى را آورده و آنها را از جنبه‌های صرفى، فصاحت و عدم فصاحت، نادر یا شاذ بودن و جز آنها مورد بررسى قرار داده است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ص697</ref>. | ||
وی ایرادات لحنی و خطاهای کلامی را مطرح کرده و در ضمن ابواب کتاب، ضبط مجموعه‌ای از لغات عرب را با ذکر الفاظی که در وزن واحد، اما در معنا مختلف و یا در وزن مختلف و در معنا متفق هستند، گردآوری نموده است. در این رابطه گاه دو لغت یا بیشتر، معلول و صحیح، مهموز و غیر مهموز، مشدد و آنچه عموم مردم اشتباه تلفظ می‌کنند را متذکر شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص12</ref>. | وی ایرادات لحنی و خطاهای کلامی را مطرح کرده و در ضمن ابواب کتاب، ضبط مجموعه‌ای از لغات عرب را با ذکر الفاظی که در وزن واحد، اما در معنا مختلف و یا در وزن مختلف و در معنا متفق هستند، گردآوری نموده است. در این رابطه گاه دو لغت یا بیشتر، معلول و صحیح، مهموز و غیر مهموز، مشدد و آنچه عموم مردم اشتباه تلفظ می‌کنند را متذکر شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/23465/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82?pageNumber=12&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص12]</ref>. | ||
این اثر از معتبرترین کتاب‌های لغت بشمار می‌رود و شرح‌ها و تلخیص‌های بسیاری که بر آن نوشته شده، دلیل این مدعاست. سزگین به‌تفصیل در مورد شرح‌ها و تلخیص‌ها و ردیه‌های آن بحث کرده است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ص697</ref>. | این اثر از معتبرترین کتاب‌های لغت بشمار می‌رود و شرح‌ها و تلخیص‌های بسیاری که بر آن نوشته شده، دلیل این مدعاست. سزگین به‌تفصیل در مورد شرح‌ها و تلخیص‌ها و ردیه‌های آن بحث کرده است<ref>ر.ک: فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، ص697</ref>. | ||
مختصر إصلاح المنطق ابن رفاعه، مختصر إصلاح المنطق وزیر مغربی، خلاصة إصلاح المنطق [[راغب اصفهانی، حسین بن محمد|راغب اصفهانی]]، از جمله این آثار است<ref>ر.ک: محمود عبدالله، امیره، ص1524</ref>. | مختصر إصلاح المنطق ابن رفاعه، مختصر إصلاح المنطق وزیر مغربی، خلاصة إصلاح المنطق [[راغب اصفهانی، حسین بن محمد|راغب اصفهانی]]، از جمله این آثار است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/91282/1524 ر.ک: محمود عبدالله، امیره، ص1524]</ref>. | ||
[[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] در علم لغت عرب جایگاه والایی دارد. شهرت کتاب «إصلاح المنطق» او عالم‌گیر است و بسیاری از دانشمندان این کتاب را ستوده‌اند؛ تا آنجا که گفته شده: «از پل بغداد کتابی در علم لغت مانند إصلاح المنطق عبور نکرده است»<ref>ر.ک: عبدالتواب، رمضان، ص1</ref>. [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] به‌خاطر این کتاب تا آنجا مشهور شده که در بعضی منابع، «صاحب إصلاح المنطق» نامیده شده است. مبرد نیز درباره آن می‌گوید: «در میان آثار بغدادیون بهتر از کتاب إصلاح المنطق یعقوب بن سکیت ندیدم»<ref>ر.ک: همان، ص8-7</ref>. | [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] در علم لغت عرب جایگاه والایی دارد. شهرت کتاب «إصلاح المنطق» او عالم‌گیر است و بسیاری از دانشمندان این کتاب را ستوده‌اند؛ تا آنجا که گفته شده: «از پل بغداد کتابی در علم لغت مانند إصلاح المنطق عبور نکرده است»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46071/1 ر.ک: عبدالتواب، رمضان، ص1]</ref>. [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] به‌خاطر این کتاب تا آنجا مشهور شده که در بعضی منابع، «صاحب إصلاح المنطق» نامیده شده است. مبرد نیز درباره آن می‌گوید: «در میان آثار بغدادیون بهتر از کتاب إصلاح المنطق یعقوب بن سکیت ندیدم»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46071/7 ر.ک: همان، ص8-7]</ref>. | ||
بر بسیاری از ادبایی که این کتاب را ندیده باشند دشوار است که موضوعش را به‌درستی تشخیص دهند؛ لذا ممکن است آن را کتابی در علم منطق و تصحیح اشکالات و مقاییس آن بدانند؛ همان گونه که جورجی زیدان در کتابش «تاريخ آداب اللغة العربية»، آن را کتابی در علم منطق دانسته است<ref>ر.ک: مقدمه، ص12</ref>. | بر بسیاری از ادبایی که این کتاب را ندیده باشند دشوار است که موضوعش را به‌درستی تشخیص دهند؛ لذا ممکن است آن را کتابی در علم منطق و تصحیح اشکالات و مقاییس آن بدانند؛ همان گونه که جورجی زیدان در کتابش «تاريخ آداب اللغة العربية»، آن را کتابی در علم منطق دانسته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/23465/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82?pageNumber=12&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص12]</ref>. | ||
هدف [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] از نگارش این کتاب اصلاح خطاها و اشتباهات گفتاری بوده که در عصرش روج داشته است و به همین جهت آن را «إصلاح المنطق» نامیده است؛ به معنای «اصلاح نطق»<ref>ر.ک: عبدالتواب، رمضان، ص9</ref>. | هدف [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] از نگارش این کتاب اصلاح خطاها و اشتباهات گفتاری بوده که در عصرش روج داشته است و به همین جهت آن را «إصلاح المنطق» نامیده است؛ به معنای «اصلاح نطق»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46071/9 ر.ک: عبدالتواب، رمضان، ص9]</ref>. | ||
درباره این کتاب می‌توان به نکاتی اشاره نمود: | درباره این کتاب می‌توان به نکاتی اشاره نمود: | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
# از کتاب إصلاح المنطق چنین برمی‌آید که مردم در عصر [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]]، اسم موصول «الذي» را بعد از عبارت «الحمد لله» به معنای «إذ» به‌کار می‌برده‌اند؛ لذا نیاز نداشتند که ضمیری را به آن ارجاع دهند. [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] می‌گوید: «و تقول: الحمدلله إذ كان كذا و كذا و لا تقل: الحمد لله الذي كان كذا و كذا، حتی تقول: به، أو منه، أو بأمره، أو بصنعه». | # از کتاب إصلاح المنطق چنین برمی‌آید که مردم در عصر [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]]، اسم موصول «الذي» را بعد از عبارت «الحمد لله» به معنای «إذ» به‌کار می‌برده‌اند؛ لذا نیاز نداشتند که ضمیری را به آن ارجاع دهند. [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] می‌گوید: «و تقول: الحمدلله إذ كان كذا و كذا و لا تقل: الحمد لله الذي كان كذا و كذا، حتی تقول: به، أو منه، أو بأمره، أو بصنعه». | ||
# [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] بابی از کتاب را نیز به مثنی اختصاص داده که مشتمل بر بعضی مثال‌هایی است که «مثنیات لغوی» نامیده شده است. این مثنیات در کلام عرب مشتمل بر سه نوع است. | # [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکیت]] بابی از کتاب را نیز به مثنی اختصاص داده که مشتمل بر بعضی مثال‌هایی است که «مثنیات لغوی» نامیده شده است. این مثنیات در کلام عرب مشتمل بر سه نوع است. | ||
# وی کتابش را با دو باب بر وزن «فُعَلة» به پایان رسانده است: یکی برای صفات است، مانند: «رجل همزة لمزة؛ يعني يهمز الناس و يلمزهم»؛ به این معنا که عیب و اشکال بر مردم وارد می‌کند و دومی برای اسامی، مانند: «النعرة؛ مگس سبز آبی که در بینی جانوران داخل می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص16-9</ref>. | # وی کتابش را با دو باب بر وزن «فُعَلة» به پایان رسانده است: یکی برای صفات است، مانند: «رجل همزة لمزة؛ يعني يهمز الناس و يلمزهم»؛ به این معنا که عیب و اشکال بر مردم وارد می‌کند و دومی برای اسامی، مانند: «النعرة؛ مگس سبز آبی که در بینی جانوران داخل می‌شود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/46071/9 ر.ک: همان، ص16-9]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
اطلاعات چهار نسخه کتاب در مقدمه محقق ذکر شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص15-14</ref>. | اطلاعات چهار نسخه کتاب در مقدمه محقق ذکر شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/23465/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82?pageNumber=14&viewType=pdf ر.ک: مقدمه محقق، ص15-14]</ref>. | ||
این نسخه از کتاب، نسخه نفیس و ارزشمندی است؛ چراکه در سال 372ق بر لغوی بزرگ [[ابن فارس، احمد بن فارس|احمد بن فارس]] (متوفی 395ق) نویسنده «مقاييس اللغة» قرائت شده است<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>. | این نسخه از کتاب، نسخه نفیس و ارزشمندی است؛ چراکه در سال 372ق بر لغوی بزرگ [[ابن فارس، احمد بن فارس|احمد بن فارس]] (متوفی 395ق) نویسنده «مقاييس اللغة» قرائت شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/23465/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82?pageNumber=5&viewType=pdf ر.ک: همان، ص5]</ref>. | ||
فهارس مطالب، لغت، الفاظ فارسی، اعلام، قبائل و جماعات، بلدان و مکان‌ها، اشعار و رجزها در انتهای کتاب ارائه شده است. | فهارس مطالب، لغت، الفاظ فارسی، اعلام، قبائل و جماعات، بلدان و مکان‌ها، اشعار و رجزها در انتهای کتاب ارائه شده است. | ||