۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار: تفاوت میان نسخه‌ها
روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۵ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۳۶
، ۲۵ فوریهٔ ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =02537 | ||
| کتابخوان همراه نور = | | کتابخوان همراه نور = | ||
| کد پدیدآور =21490-07169 | | کد پدیدآور =21490-07169 | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نام این کتاب حاکی از مضمون و محتوای آن است. [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] مطالبش کتابش را از کتاب قطوری به قلم [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] (538ق) با عنوان «ربیع الابرار» گزینش کرده است. این کتاب به گفته [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] «دریای سرشاری است که نه مقصد آن درک می‌شود و نه به پایان آن امیدی است»؛ و همین او را واداشته که آن را به‌اختصار گزینش کرده و مطالبی بر آن بیفزاید. آن‌گونه که خود می‌گوید: «بهترین سخنان پرمعنی و فصیح آن را استخراج و نکات نیکوی آن را به‌اختصار نوشتم تا از ملال‌آوری حاصل از فراوانی مطالب پرهیز شود، و ضبط آن بر اهل تحقیق آسان‌تر و شوق خواهان آن زیاد شود. برخی از مطالبی را هم که در کتب ادبا یافته‌ام بر آن افزودم و آنچه از علمای فاضل از حکایات لطیف و عبارات عجیب شنیده‌ام را به آن افزودم و نامش را روض الاخیار المنتخب من ربیع الابرار گذاشتم»<ref>ر.ک: مقدمه، ص8</ref>. | نام این کتاب حاکی از مضمون و محتوای آن است. [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] مطالبش کتابش را از کتاب قطوری به قلم [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشری]] (538ق) با عنوان «ربیع الابرار» گزینش کرده است. این کتاب به گفته [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] «دریای سرشاری است که نه مقصد آن درک می‌شود و نه به پایان آن امیدی است»؛ و همین او را واداشته که آن را به‌اختصار گزینش کرده و مطالبی بر آن بیفزاید. آن‌گونه که خود می‌گوید: «بهترین سخنان پرمعنی و فصیح آن را استخراج و نکات نیکوی آن را به‌اختصار نوشتم تا از ملال‌آوری حاصل از فراوانی مطالب پرهیز شود، و ضبط آن بر اهل تحقیق آسان‌تر و شوق خواهان آن زیاد شود. برخی از مطالبی را هم که در کتب ادبا یافته‌ام بر آن افزودم و آنچه از علمای فاضل از حکایات لطیف و عبارات عجیب شنیده‌ام را به آن افزودم و نامش را روض الاخیار المنتخب من ربیع الابرار گذاشتم»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص8]</ref>. | ||
[[ربيع الأبرار و نصوص الأخبار|ربیع الابرار زمخشری]] از زمره جنگ‌های ادبی، مانند [[البيان و التبيين|البیان و التبین جاحظ]]، [[عيون الأخبار|عیون الاخبار ابن قتیبه دینوری]]، [[عقد الفرید]] ابن عبدربه، [[الكامل في اللغة و الأدب|الکامل مبرد]]، و [[محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء|محاضرات راغب اصفهانی]] است. خصوصیت [[ربيع الأبرار و نصوص الأخبار|ربیع الابرار]] این است که از کلمات مستهجن خالی است؛ در عین اینکه لطیفه فراوان دارد. البته در مقایسه با کتاب‌های نامبرده باید گفت [[عقد الفرید]] منظم‌تر و [[البيان و التبيين|البیان و التبیین]] و الکامل، اصیل‌تر است؛ و البته هر یک از کتاب‌های فوق نظم خاص خود را دارد. [[ربيع الأبرار و نصوص الأخبار|ربیع الابرار]] در 92 باب است که بعضی تبویب آن را از دیگران دانسته‌اند؛ امّا دلیلی برای این قول در دست نیست و گویا همه نسخه‌های موجود همین نظم را داشته باشد. در هر باب چند حدیث مربوط به موضوع را می‌آورد و سپس سخنانی از صحابه، تابعان و زاهدان و عالمان و اقوالی از حکمای عربی و ایرانی و غیره و نیز اشعار و امثالی نقل می‌نماید. کتاب در حسن تألیف چنان است که مورد تلخیص قرار گرفته و چند خلاصه و برگزیده از آن موجود است؛<ref>ر.ک: ذکاوتی قراگزلو، علی‌رضا، ص28</ref> روض الاخیار [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] از آن جمله است. | [[ربيع الأبرار و نصوص الأخبار|ربیع الابرار زمخشری]] از زمره جنگ‌های ادبی، مانند [[البيان و التبيين|البیان و التبین جاحظ]]، [[عيون الأخبار|عیون الاخبار ابن قتیبه دینوری]]، [[عقد الفرید]] ابن عبدربه، [[الكامل في اللغة و الأدب|الکامل مبرد]]، و [[محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء|محاضرات راغب اصفهانی]] است. خصوصیت [[ربيع الأبرار و نصوص الأخبار|ربیع الابرار]] این است که از کلمات مستهجن خالی است؛ در عین اینکه لطیفه فراوان دارد. البته در مقایسه با کتاب‌های نامبرده باید گفت [[عقد الفرید]] منظم‌تر و [[البيان و التبيين|البیان و التبیین]] و الکامل، اصیل‌تر است؛ و البته هر یک از کتاب‌های فوق نظم خاص خود را دارد. [[ربيع الأبرار و نصوص الأخبار|ربیع الابرار]] در 92 باب است که بعضی تبویب آن را از دیگران دانسته‌اند؛ امّا دلیلی برای این قول در دست نیست و گویا همه نسخه‌های موجود همین نظم را داشته باشد. در هر باب چند حدیث مربوط به موضوع را می‌آورد و سپس سخنانی از صحابه، تابعان و زاهدان و عالمان و اقوالی از حکمای عربی و ایرانی و غیره و نیز اشعار و امثالی نقل می‌نماید. کتاب در حسن تألیف چنان است که مورد تلخیص قرار گرفته و چند خلاصه و برگزیده از آن موجود است؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2023/28 ر.ک: ذکاوتی قراگزلو، علی‌رضا، ص28]</ref> روض الاخیار [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] از آن جمله است. | ||
[[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] کتابش را به آستان سلطان سلیمان بن سلطان سلیم خان تقدیم کرده است. این کتاب در زمره کتب ادبی و فرهنگ عمومی جای می‌گیرد که در قدیم علم محاضرات خوانده می‌شد و این نامی است که بر کتب ادبی اعم از شعر و نثر اطلاق می‌شود، و سعی می‌کند که موضوعات مختلف و علومی که عرب و مسلمانان می‌شناسند را در اختیار خواننده قرار دهد؛ مانند [[الأغاني|الاغانی ابوالفرج اصفهانی]] و [[عقد الفرید]] ابن عبدربه و [[عيون الأخبار|عیون الاخبار ابن قتیبه]]. این نوع از تألیف در عصر ممالیک و عثمانیان فراوان بوده و کتب فراوانی از این دو عصر به دست ما رسیده است. این کتب به نصوص و منقولات کتب نویسندگان پیشین افزوده می‌شود؛ که البته بیشتر این کتب به‌مرورزمان به سبب بلاهای سخت و حوادثی که سرزمین‌ها را در زمان خلافت اسلامی و سلطنت ملوکی و عثمانی در هم کوبیده، از بین رفته است؛ لذا اهمیت کتبی که از عصر ممالیک و عثمانی به‌دست ما رسیده مشخص می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه، ص 9-8</ref>. | [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] کتابش را به آستان سلطان سلیمان بن سلطان سلیم خان تقدیم کرده است. این کتاب در زمره کتب ادبی و فرهنگ عمومی جای می‌گیرد که در قدیم علم محاضرات خوانده می‌شد و این نامی است که بر کتب ادبی اعم از شعر و نثر اطلاق می‌شود، و سعی می‌کند که موضوعات مختلف و علومی که عرب و مسلمانان می‌شناسند را در اختیار خواننده قرار دهد؛ مانند [[الأغاني|الاغانی ابوالفرج اصفهانی]] و [[عقد الفرید]] ابن عبدربه و [[عيون الأخبار|عیون الاخبار ابن قتیبه]]. این نوع از تألیف در عصر ممالیک و عثمانیان فراوان بوده و کتب فراوانی از این دو عصر به دست ما رسیده است. این کتب به نصوص و منقولات کتب نویسندگان پیشین افزوده می‌شود؛ که البته بیشتر این کتب به‌مرورزمان به سبب بلاهای سخت و حوادثی که سرزمین‌ها را در زمان خلافت اسلامی و سلطنت ملوکی و عثمانی در هم کوبیده، از بین رفته است؛ لذا اهمیت کتبی که از عصر ممالیک و عثمانی به‌دست ما رسیده مشخص می‌شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص 9-8]</ref>. | ||
[[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] کتابش را همچون مائده‌ای قرار داده که انواع متنوع و فراوانی از غذاها و شیرینی‌ها بر آن چیده شده یا به‌منزله سایه‌بان یا درختان یا آب‌های گواراست. خواننده در این کتاب آیات قرآنی و احادیث نبوی و منتخبی از شعر و نثر زیبا و حکمت‌ها و نامه‌ها و اخبار تشویق‌کننده را آورده که بر گستردگی گنجینه ادبی و فرهنگی نویسنده حکایت دارد. <ref>ر.ک: همان، ص 9</ref>. | [[اماسی، محمد بن قاسم|اماسی]] کتابش را همچون مائده‌ای قرار داده که انواع متنوع و فراوانی از غذاها و شیرینی‌ها بر آن چیده شده یا به‌منزله سایه‌بان یا درختان یا آب‌های گواراست. خواننده در این کتاب آیات قرآنی و احادیث نبوی و منتخبی از شعر و نثر زیبا و حکمت‌ها و نامه‌ها و اخبار تشویق‌کننده را آورده که بر گستردگی گنجینه ادبی و فرهنگی نویسنده حکایت دارد. <ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=9&viewType=pdf ر.ک: همان، ص 9]</ref>. | ||
نویسنده کتابش را به پنجاه «روضه» تقسیم کرده است که هر روضه به‌منزله همان باب یا فصلی است که معمولاً به‌کار می‌رود. هر روضه نیز به‌حسب مطالب ذکر شده در آن عنوان کوتاه یا بلندی دارد. این کتاب با روضه‌های پنجاه‌گانه‌اش سعی کرده چیزی از شئون دین و دنیا را از قلم نیندازد که از آن جمله است: عبادات، جهاد، قضا، صبر، ذکر، مکارم اخلاق، صناعات، آسمان و آنچه در آن است از ابر و باران، زمین و آنچه بر آن است از برف و بادها، لغت و لحن کلام، سفر، فصاحت و بلاغت.<ref>ر.ک: همان</ref> | نویسنده کتابش را به پنجاه «روضه» تقسیم کرده است که هر روضه به‌منزله همان باب یا فصلی است که معمولاً به‌کار می‌رود. هر روضه نیز به‌حسب مطالب ذکر شده در آن عنوان کوتاه یا بلندی دارد. این کتاب با روضه‌های پنجاه‌گانه‌اش سعی کرده چیزی از شئون دین و دنیا را از قلم نیندازد که از آن جمله است: عبادات، جهاد، قضا، صبر، ذکر، مکارم اخلاق، صناعات، آسمان و آنچه در آن است از ابر و باران، زمین و آنچه بر آن است از برف و بادها، لغت و لحن کلام، سفر، فصاحت و بلاغت.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=9&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref> | ||
گستردگی مطالب، نویسنده را به ذکر اخبار و اشعاری کشانده که ویژگی آنها قباحت صریحی است که با آداب امروزه منافات دارد؛ و لذا ضرورتی به حفظ آنها در کتاب نیست؛ چراکه مشتمل بر فحش‌ها و ناسزاهای گفتاری است و نشر و گستردش آنها فایده‌ای ندارد و البته این موارد اندک است.<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> | گستردگی مطالب، نویسنده را به ذکر اخبار و اشعاری کشانده که ویژگی آنها قباحت صریحی است که با آداب امروزه منافات دارد؛ و لذا ضرورتی به حفظ آنها در کتاب نیست؛ چراکه مشتمل بر فحش‌ها و ناسزاهای گفتاری است و نشر و گستردش آنها فایده‌ای ندارد و البته این موارد اندک است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=10&viewType=pdf ر.ک: همان، ص10]</ref> | ||
روضه اول کتاب با موضوع دین و عبادات با نقل مصرع لبید از زبان پیامبر(ص) «الا کل شی ما خلا الله باطل» و بیان حضرت علی(ع) به اینکه «کل ما یتصور فی الافهام فالله خلافه» آغاز شده است. | روضه اول کتاب با موضوع دین و عبادات با نقل مصرع لبید از زبان پیامبر(ص) «الا کل شی ما خلا الله باطل» و بیان حضرت علی(ع) به اینکه «کل ما یتصور فی الافهام فالله خلافه» آغاز شده است. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
روضه پنجاه، هم درباره مرگ، مصیبت، وصیت، قبر، نعش و تعزیه با کلامی از پیامبر(ص) «اذا مات لاحدکم المیت فحسنوا کفنه و عجلوا انجاز وصیته و اعمقوا له فی قبره و جنبوه جار السوء» شروع و با بیانی از حاتم اصم «ما من صباح و مساء الا و یقول الشیطان لی: ما تاکل؟ و ما تلبس؟ و این تسکن؟ فاقولله: آکل الموت ، و البس الکفن ، و اسکن القبر» خاتمه می‌یابد. | روضه پنجاه، هم درباره مرگ، مصیبت، وصیت، قبر، نعش و تعزیه با کلامی از پیامبر(ص) «اذا مات لاحدکم المیت فحسنوا کفنه و عجلوا انجاز وصیته و اعمقوا له فی قبره و جنبوه جار السوء» شروع و با بیانی از حاتم اصم «ما من صباح و مساء الا و یقول الشیطان لی: ما تاکل؟ و ما تلبس؟ و این تسکن؟ فاقولله: آکل الموت ، و البس الکفن ، و اسکن القبر» خاتمه می‌یابد. | ||
نویسنده در آخرین بیت کتاب با جمله «جاء بفضله» به پایان رسیدن نگارش کتاب در سال 921ق را متذکر شده است <ref>ر.ک: همان، متن کتاب، ص444 </ref>. | نویسنده در آخرین بیت کتاب با جمله «جاء بفضله» به پایان رسیدن نگارش کتاب در سال 921ق را متذکر شده است <ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=444&viewType=pdf ر.ک: همان، متن کتاب، ص444] </ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
در تصحیح کتاب از دو نسخه استفاده شده است. <ref>ر.ک: مقدمه، ص10</ref> | در تصحیح کتاب از دو نسخه استفاده شده است. <ref>[https://noorlib.ir/book/view/2537/%D8%B1%D9%88%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A8-%D9%85%D9%86-%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B1?pageNumber=10&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص10]</ref> | ||
در پاورقی‌های کتاب معانی برخی الفاظ، معرفی بعضی اعلام و توضیح تصحیحات ذکر شده است. | در پاورقی‌های کتاب معانی برخی الفاظ، معرفی بعضی اعلام و توضیح تصحیحات ذکر شده است. | ||