الإجتهاد عند الشيعة الإمامية و أدواره و أطواره: تفاوت میان نسخه‌ها

در تاریخ پیدایش و ظهور اجتهاد بین فقهای اهل سنت و فقهای مکتب اهل‌بیت(ع) اختلاف است. تاریخ اجتهاد نزد فقهای اهل سنت از زمان وفات پیامبر(ص) آغاز شده است، بلکه برخی مورخین فقه اسلامی معتقدند که تاریخ اجتهاد از زمان حیات نبی(ص) آغاز شد؛ زمانی ‌که معاذ بن جبل به اجتهاد به رأی خود اقرار کرد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص11</ref>‏. علمای اهل‌ سنت‌ طـرز تلقی مزبور را مستند به‌ یک‌ رشته‌ احادیث‌ می‌دانند؛ برای نمونه‌ روایت‌ کرده‌اند که رسول خدا(ص) هنگامی که معاذ بن جبل را به‌سوی یمن گسیل می‌داشت، پرسید‌ که در یمن چگونه حکم خواهی کرد؟ گفت‌: مطابق‌ سنت‌ پیغمبر‌ خدا‌(ص). فرمود‌: اگر در سنت پیغمبر نیافتی چگونه حکم می‌کنی؟ گفت: به رأی خودم اجتهاد می‌کنم. رسول خدا دست روی سینه او گذاشت و فرمود: شـکر خـدا را که‌ فرستاده پیغمبرش را به آنچه پیغمبرش دوست می‌دارد، موفق کرد. بر این اساس، در دیدگاه متفکران اهل سنت، اجتهاد مرادف با فقاهت و مجتهد مرادف با فقیه نیست، بلکه یکی‌ از‌ کارهای فـقیه، اجتهاد است؛ فقیه باید معرفت به کتاب خدا و حدیث پیغمبر داشته باشد و در موارد خـاصی هم باید اجتهاد و اعمال رأی کند؛ ازاین‌رو، شهید مطهری می‌نویسد‌: «روی این حساب، اجتهاد نیز مانند کتاب و سنت یکی از منابع تشریع اسلامی است». هرچند اجتهاد در عرض کتاب و سنت نیست، یعنی‌ تا‌ کتاب و سنت هست نوبت به‌ اجتهاد‌ و اعمال رأی نمی‌رسد، ولکن با نبودن کتاب و سنت و اجماع، اجتهاد هم به‌نوبه خود یک دلیل شرعی و یکی از منابع تشریع است و روی‌ این‌ حساب می‌توان گفت‌ و همچنان‌‌که گفته‌اند، منابع تشریع چـهارتا است: کتاب، سنت، اجماع و اجتهاد (قیاس)<ref>ر.ک: صدرا، علیرضا، ص97</ref>‏.