غريب الحديث: تفاوت میان نسخه‌ها

همه آنان که با متون کهن سر و کار دارند و در پی فهم‌ اندیشه‌‌هـای‌ پیـشینیان از لابه‌لای سخنان و نوشته‌های به‌یادگارمانده آنانند، با مشکل واژه‌‌های ناآشنا روبه‌رو هـستند. واژه‌های نامفهوم و یا دیریاب، گاه در جای‌ حساس و اصلی جمله قرار‌ می‌گیرند و ازایـن‌رو، همه کلام را گنگ مـی‌سـازند<ref>ر.ک: مسعودی، عبدالهادی، ص92</ref>.  

ازاین‌رو غریب‌‌نگاران مسلمان، مانند همتایان ادیب خویش، به تلاش‌هایی سترگ دست یازیدند و در کنار تدوین علوم ادبی و بلاغی، بخشی از کوشش‌های‌ پیگیر‌ خـود‌ را به تـرجمه و شرح و تفسیر واژه‌های ناآشنای‌ مـتون‌ دیـنی (قـرآن و حدیث)، اختصاص دادند و موفق گشتند در طی چند قرن کار مستمر، از مرحله ابداع و تدوین تا‌ تهیه‌ جوامع‌ و تسهیل دسترسی به آنها، آثـار ارزشـمندی در زمینه غریب‌نویسی‌ به‌یادگار نهند<ref>ر.ک: همان، ص93</ref>، که از جمله آنها عبارتند از ابوعبید قاسم بن سلام (متوفی 224ق)<ref>ر.ک: همان، ص94</ref> و ابن قتیبه (متوفی 276ق)<ref>ر.ک: همان، ص95</ref> که تک‌نگاری‌های حاصل از تراوش‌های فکری علما در شرح واژه‌های غریب و نامأنوسی که بدون ترتیب منطقی، مکتوب شده بود را به‌صورت مستندنویسی و با نظم و ترتیب خاصی، ارائه دهند<ref>ر.ک: همان، ص93-‌95</ref>. دسته‌بندی ابو‌عبید و روشمند کردن ارائه مطالب، مراجعان را از رنج تتبع و جستجوی فراوان رهانید<ref>ر.ک: همان، ص95</ref>، اما نقدها‌ و خرده‌گیری‌هایی بر‌ کتاب او صورت گرفت<ref>ر.ک:همان</ref> و ابن قتیبه، احادیث دیگری را به اندازه آنچه ابو‌عبید گرد آورده بود، یافت که دربرگیرنده واژه‌های غریبی بود که ابوعبید به آنها نپرداخته بود، ولذا ابن‌ قتیبه‌ آنها را گرد آورد و با همان روش مـسندی، آنها را ارائه‌ داد<ref>ر.ک: همان، ص96</ref>. توجه‌ ابن‌ قـتیبه‌ به احادیثی متفاوت و جدا از آنچه ابوعبید شرح داده بود و اشتمال‌ هر‌ دو کتاب ابن قتیبه و ابوعبید بر کتاب‌های پیش از خـود، [[بستی خطابی، حمد بن محمد|خـطابی بستی]]، نویسنده اثر حاضر که سـومین غریب‌نویس‌ بزرگ‌ این سبک (ترتیب مسندی) بشمار می‌رود را بر آن داشت تـا به تکمیل کار‌ این‌ دو تن بپردازد و بخش سوم احادیث دربرگیرنده‌ واژه‌های‌ ناآشنا را سامان دهد<ref>ر.ک: همان، ص97</ref>.

[[بستی خطابی، حمد بن محمد|خطابی]] به احتوای‌ ایـن‌ دو کتاب بر کتاب‌های پیشین، آگاه بوده و با تواضع علمی خویش، همه آنچه‌ را‌ آن دو یـافته‌اند، وا‌می‌‌نهد و در اثر حاضر، تنها‌ به‌ شرح‌ لغات احادیثی رو می‌آورد که‌ پیش‌ از او به آنها پرداخته نشده است. جـالب تـوجه اسـت که او‌ نیز‌ می‌تواند به اندازه ابوعبید‌ و ابن قتیبه، احادیث نیازمند‌ به‌ شـرح بیابد و دانش غريب الحديث‌ را‌ دارای سه کتاب هم‌سنگ و برابر سازد که اثر حاضر، از جمله مهم‌ترین آنهاست<ref>ر.ک: همان</ref>.