پرش به محتوا

الإجتهاد عند الشيعة الإمامية و أدواره و أطواره: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'نـ' به 'ن'
جز (جایگزینی متن - 'حـ' به 'ح')
جز (جایگزینی متن - 'نـ' به 'ن')
خط ۴۱: خط ۴۱:
# در این کتاب مباحث علمی مفصلی پیرامون حقیقت اجتهاد رسول(ص) و اجتهاد صحابه وجود دارد. این مباحث اهمیت علمی دارد و آثار تشریعی بر آن مترتب است و در دو مکتب شیعه و سنی به‌تفصیل بحث شده است<ref>ر.ک: همان</ref>‏.  
# در این کتاب مباحث علمی مفصلی پیرامون حقیقت اجتهاد رسول(ص) و اجتهاد صحابه وجود دارد. این مباحث اهمیت علمی دارد و آثار تشریعی بر آن مترتب است و در دو مکتب شیعه و سنی به‌تفصیل بحث شده است<ref>ر.ک: همان</ref>‏.  


در تاریخ پیدایش و ظهور اجتهاد بین فقهای اهل سنت و فقهای مکتب اهل‌بیت(ع) اختلاف است. تاریخ اجتهاد نزد فقهای اهل سنت از زمان وفات پیامبر(ص) آغاز شده است، بلکه برخی مورخین فقه اسلامی معتقدند که تاریخ اجتهاد از زمان حیات نبی(ص) آغاز شد؛ زمانی ‌که معاذ بن جبل به اجتهاد به رأی خود اقرار کرد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص11</ref>‏. علمای اهل‌ سنت‌ طـرز تـلقی مزبور را مستند به‌ یک‌ رشته‌ احادیث‌ می‌دانند؛ برای نمونه‌ روایت‌ کـرده‌انـد که رسول خدا(ص) هنگامی که معاذ بن جبل را به‌سوی یمن گسیل می‌داشت، پرسید‌ کـه در یـمن چگونه حکم خواهی کرد؟ گفت‌: مطابق‌ سنت‌ پیغمبر‌ خدا‌(ص). فرمود‌: اگر در سنت پیـغمبر نـیافتی چگونه حکم می‌کنی؟ گفت: به رأی خودم اجتهاد مـی‌کـنم. رسول خدا دست روی سینه او گذاشت و فرمود: شـکر خـدا را که‌ فرستاده پیغمبرش را به آنچه پیغمبرش دوست می‌دارد، موفق کرد. بر این اساس، در دیـدگاه متفکران اهل سنت، اجتهاد مـرادف بـا فقاهت و مـجتهد مـرادف بـا فقیه نیست، بلکه یکی‌ از‌ کارهای فـقیه، اجتهاد است؛ فقیه باید معرفت به کتاب خدا و حدیث پیغمبر داشته باشد و در مـوارد خـاصی هم باید اجتهاد و اعمال رأی کند؛ ازایـن‌رو، شهید مطهری می‌نـویسد‌: «روی ایـن حساب، اجتهاد نیز مانند کـتاب و سنت یکی از منابع تشریع اسلامی است». هرچند اجتهاد در عرض کتاب و سنت نیست، یـعنی‌ تـا‌ کتاب و سنت هست نوبت بـه‌ اجتهاد‌ و اعمال رأی نمی‌رسد، ولکـن بـا نبودن کتاب و سنت و اجماع، اجتهاد هم به‌نوبه خود یک دلیل شرعی و یکی از منابع تشریع است و روی‌ این‌ حساب مـی‌توان گفت‌ و همچنان‌‌که گفته‌انـد، مـنابع تشریع چـهارتـا است: کتاب، سنت، اجماع و اجتهاد (قیاس)<ref>ر.ک: صدرا، علیرضا، ص97</ref>‏.  
در تاریخ پیدایش و ظهور اجتهاد بین فقهای اهل سنت و فقهای مکتب اهل‌بیت(ع) اختلاف است. تاریخ اجتهاد نزد فقهای اهل سنت از زمان وفات پیامبر(ص) آغاز شده است، بلکه برخی مورخین فقه اسلامی معتقدند که تاریخ اجتهاد از زمان حیات نبی(ص) آغاز شد؛ زمانی ‌که معاذ بن جبل به اجتهاد به رأی خود اقرار کرد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص11</ref>‏. علمای اهل‌ سنت‌ طـرز تـلقی مزبور را مستند به‌ یک‌ رشته‌ احادیث‌ می‌دانند؛ برای نمونه‌ روایت‌ کـرده‌اند که رسول خدا(ص) هنگامی که معاذ بن جبل را به‌سوی یمن گسیل می‌داشت، پرسید‌ کـه در یـمن چگونه حکم خواهی کرد؟ گفت‌: مطابق‌ سنت‌ پیغمبر‌ خدا‌(ص). فرمود‌: اگر در سنت پیـغمبر نیافتی چگونه حکم می‌کنی؟ گفت: به رأی خودم اجتهاد مـی‌کـنم. رسول خدا دست روی سینه او گذاشت و فرمود: شـکر خـدا را که‌ فرستاده پیغمبرش را به آنچه پیغمبرش دوست می‌دارد، موفق کرد. بر این اساس، در دیـدگاه متفکران اهل سنت، اجتهاد مـرادف بـا فقاهت و مـجتهد مـرادف بـا فقیه نیست، بلکه یکی‌ از‌ کارهای فـقیه، اجتهاد است؛ فقیه باید معرفت به کتاب خدا و حدیث پیغمبر داشته باشد و در مـوارد خـاصی هم باید اجتهاد و اعمال رأی کند؛ ازایـن‌رو، شهید مطهری می‌نویسد‌: «روی ایـن حساب، اجتهاد نیز مانند کـتاب و سنت یکی از منابع تشریع اسلامی است». هرچند اجتهاد در عرض کتاب و سنت نیست، یـعنی‌ تـا‌ کتاب و سنت هست نوبت بـه‌ اجتهاد‌ و اعمال رأی نمی‌رسد، ولکـن بـا نبودن کتاب و سنت و اجماع، اجتهاد هم به‌نوبه خود یک دلیل شرعی و یکی از منابع تشریع است و روی‌ این‌ حساب مـی‌توان گفت‌ و همچنان‌‌که گفته‌اند، مـنابع تشریع چـهارتـا است: کتاب، سنت، اجماع و اجتهاد (قیاس)<ref>ر.ک: صدرا، علیرضا، ص97</ref>‏.  


اما تاریخ اجتهاد نزد شیعه امامیه با دیدگاه اهل سنت اختلاف دارد؛ چراکه اهل‌بیت(ع) در نظر شیعیان، تمثل امتداد تشریعی و رهبری رسالت نبی(ص) هستند و آنان اهل‌بیت(ع) را عدل قرآن کریم می‌دانند، همچنان‌که این معنا از نبی اکرم(ص) در حدیث ثقلین به‌گونه مستتفیض وارد شده است (کتاب و عترت). حقیقت آن است که آغاز ظهور اجتهاد و کیفیت بررسی احادیث و استعمال قواعد و اصول، در عصر ائمه(ع) و به ارشاد و توجیه ایشان آشکار شد و آن در کیفیت استنباط حکم شرعی به‌طور مستقیم از قرآن کریم یا در توسعه بر مردم به برائت از تکلیف محتمل در مواردی است که در قرآن کریم بیانی از شارع ذکر نشده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص12</ref>‏.  
اما تاریخ اجتهاد نزد شیعه امامیه با دیدگاه اهل سنت اختلاف دارد؛ چراکه اهل‌بیت(ع) در نظر شیعیان، تمثل امتداد تشریعی و رهبری رسالت نبی(ص) هستند و آنان اهل‌بیت(ع) را عدل قرآن کریم می‌دانند، همچنان‌که این معنا از نبی اکرم(ص) در حدیث ثقلین به‌گونه مستتفیض وارد شده است (کتاب و عترت). حقیقت آن است که آغاز ظهور اجتهاد و کیفیت بررسی احادیث و استعمال قواعد و اصول، در عصر ائمه(ع) و به ارشاد و توجیه ایشان آشکار شد و آن در کیفیت استنباط حکم شرعی به‌طور مستقیم از قرآن کریم یا در توسعه بر مردم به برائت از تکلیف محتمل در مواردی است که در قرآن کریم بیانی از شارع ذکر نشده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص12</ref>‏.  
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش