۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ترجمه روزنامهجات هندوستان (اخبار مصر و احوال حالیه آنجا) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۰۳
، ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱جایگزینی متن - 'جـ' به 'ج'
جز (جایگزینی متن - 'صـ' به 'ص') |
جز (جایگزینی متن - 'جـ' به 'ج') |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در زمان ناصرالدین شاه، اداره دولتـی | در زمان ناصرالدین شاه، اداره دولتـی روزنـامهجات، دارالطباعه و دارالترجمـه خاصه همـایونی به ریاست محمدحسن خان صنیعالدوله، ملقب به اعتمادالسلطنه، مرکز رسـمی تـرجمـه و انـتشـار روزنـامـهجات و کتـب خـارجی و ترجمـه مراسـلات و مکاتبـات دولـت و دربـار ایـران بـا کشـورهای خارجی بود. امـا کـار انتشار، نـه عمـومی کـه عمـدتاً خصوصی بـه انجام میرسـیده و حاصل کـار بیشتر برای مطالعه شـخص سـلطان ناصرالدین شاه، میرزا علیاصغر خان اتابـک امینالسـلطان و یـا مسعودمیرزا ظلالسلطان و مـعتمدان دربـار و رجال و نزدیکانی از این دست بوده است. مترجمان این مـرکز بـه اشـکال گوناگون به کـار ترجمـه میپرداختنـد. بـعضـی «مـتـرجم دفتری» و بعضی دیگر «مترجم ملتزم رکاب مبارک» بودهاند. گروه نخسـت در دفتـر اداره، زیر نـظر عـزب دفتر [محرر و نویسنده دفتر] به کار ترجمه اشـتغال داشـتند. مترجمانی مـسلط بـه زبـانهای گونـاگون در اســتخدام دارالترجمــه بودنــد و اخـبــار و مـقــالات روزنامــههای خــارجی را از زبانهــای گوناگون، پس از گـزینش، بـه فارسـی ترجمـه و بـه خــط خــود یادداشـت میکردنـد. ایـن یادداشتها در اوراقـی مرغوب و اغلب فرنگی بـه قـلم خوشنویسـانی ممتـاز بـه خـط خــوش نـوشته و پس از صحافی در قالب دفترهایی مرتب برای مطالعه به شاه و درباریان طـراز اول تقدیم مـیشـده است. نسخی هم در دست اسـت کـه مـترجم خود ترجمه را پاکنویس کــرده، که در این نسخ خط بـه مـمتازی نسخ قبلی نیست. گروه دوم در سفرهای شاه، متناسب با زبان کشور مقصد و کشورهای مسـیر، هـمـراه و مـلتـزم رکاب بودند و به ترجمه همزمان مـیپرداخـتنـد. مشـاغل اعـضـای ایـن اداره در دوران قـاجار، گــاه موروثی بود که در دورههـای بعد در نام، لقب و شهرت خود و خاندانشان بازتاب مییافت<ref>ر.ک: شهیدی، علی، ص117</ref>. | ||
اما یکی از مترجمان پرکار دارالترجمـه خاصه همـایونی «آقـا سـید حسـین شـیرازی»، مشهور بـه «متـرجم هنـدی» بـود کـه اخبـار و مقـالات روزنـامـههـای هنـدی را گـزینش و از زبانهای هندی و احتمالاً اردو به فارسی ترجمه میکرد. پرکاری «آسـید حسـین» در کـار ترجمه، از نسخ متعددی که از او در کتابخانههای خطی کـشور بـه یادگار مانده، پیداست. او بخشی از مـطالب روزنـامههای هند را برای مطالعه شخص مسعودمیرزا ظلالسلطان ترجمه میکرده است. چند دفتر از این مجموعه از کتابخانه ظلالسـلطان بـه کتابخانـه فرزنـدش اکبـرمیـرزا صارمالدوله (اکـبـر مـسـعود) رسـیده و اکنـون در بخـش نـسـخ خـطـی کتابخانه ابن مسکویه اصفهان نگهداری میشود. چهارده دسـتنویس از ایـن مجموعـه بـهمناسـبت همایش ایران و هند، در قم، به چاپ عکسی رسیده است. اما مقدمـه مشـترک و کوتـاه ایـن مجلدات، نشـان از آن دارد کـه دسـتاندرکاران چــاپ آن نـسـخ، از | اما یکی از مترجمان پرکار دارالترجمـه خاصه همـایونی «آقـا سـید حسـین شـیرازی»، مشهور بـه «متـرجم هنـدی» بـود کـه اخبـار و مقـالات روزنـامـههـای هنـدی را گـزینش و از زبانهای هندی و احتمالاً اردو به فارسی ترجمه میکرد. پرکاری «آسـید حسـین» در کـار ترجمه، از نسخ متعددی که از او در کتابخانههای خطی کـشور بـه یادگار مانده، پیداست. او بخشی از مـطالب روزنـامههای هند را برای مطالعه شخص مسعودمیرزا ظلالسلطان ترجمه میکرده است. چند دفتر از این مجموعه از کتابخانه ظلالسـلطان بـه کتابخانـه فرزنـدش اکبـرمیـرزا صارمالدوله (اکـبـر مـسـعود) رسـیده و اکنـون در بخـش نـسـخ خـطـی کتابخانه ابن مسکویه اصفهان نگهداری میشود. چهارده دسـتنویس از ایـن مجموعـه بـهمناسـبت همایش ایران و هند، در قم، به چاپ عکسی رسیده است. اما مقدمـه مشـترک و کوتـاه ایـن مجلدات، نشـان از آن دارد کـه دسـتاندرکاران چــاپ آن نـسـخ، از وجود دیگـر نسـخههای مجموعه ترجمههای آسید حسین در کتابخانه مجلس و ملـی بـاخبر نبـوده یـا بـدان نظـر نداشـتهاند. در پاسـخ بـه ایـن پرسـش کـه چـرا ایـن دفترهـا پراکنـده شـدهاند، احتمـالات گوناگونی را مـیتـوان در نظر گـرفت. بههرحال این دفترها میان رجال طراز اول آن روزگـار برای مطالعه دستبهدست میشده است.<ref>ر.ک: همان، ص118</ref>. | ||
کتاب با این عبارات از روزنامه کوه نور چاپ لاهور آغاز شده است: «چندی قبل یک ارتیکلی در خصوص واقعات و آفات حالیه مصر درج اخبار نمودیم که جهت اینهمه انقلاب و مفسده آن خطه، بهواسطه این است که دولت انگلیس مداخله خود را در مصر زیاد کرد و جهت دیگری که در تصور ما میآید این است که توفیق پاشای خدیو پس از اینکه شعله فساد و یاغیگری عرابی پاشا فرونشست، به حکام انگلیس اصرار نکرد که لشکر و سپاه خود را از مصر مراجعت دهند و بالمره خود را از بعضی اوامر و نواهی آنجا بیدخل نمایند که در واقع این یک خبط عظیمی بود از خدیو که آخرالامر باعث خروج متمهدی شد...»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص2</ref>. | کتاب با این عبارات از روزنامه کوه نور چاپ لاهور آغاز شده است: «چندی قبل یک ارتیکلی در خصوص واقعات و آفات حالیه مصر درج اخبار نمودیم که جهت اینهمه انقلاب و مفسده آن خطه، بهواسطه این است که دولت انگلیس مداخله خود را در مصر زیاد کرد و جهت دیگری که در تصور ما میآید این است که توفیق پاشای خدیو پس از اینکه شعله فساد و یاغیگری عرابی پاشا فرونشست، به حکام انگلیس اصرار نکرد که لشکر و سپاه خود را از مصر مراجعت دهند و بالمره خود را از بعضی اوامر و نواهی آنجا بیدخل نمایند که در واقع این یک خبط عظیمی بود از خدیو که آخرالامر باعث خروج متمهدی شد...»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص2</ref>. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
در انتهای عبارت مذکور از متمهدی یاد شده است. در اصطلاح لغت «مُتمهْدی» کسی را گویند که ادّعای مهدویت کند. در دوره غیبت صغری و غیبت کبری کسانی بودهاند که با توجّه به شرایط خاص، خود را مهدی موعود(عج) معرّفی کرده و آنها را «مُتمهْدی» خواندهاند. | در انتهای عبارت مذکور از متمهدی یاد شده است. در اصطلاح لغت «مُتمهْدی» کسی را گویند که ادّعای مهدویت کند. در دوره غیبت صغری و غیبت کبری کسانی بودهاند که با توجّه به شرایط خاص، خود را مهدی موعود(عج) معرّفی کرده و آنها را «مُتمهْدی» خواندهاند. | ||
در خلال سده 18 و 19 مـیلادی شرایط اجتماعی در بسیاری از | در خلال سده 18 و 19 مـیلادی شرایط اجتماعی در بسیاری از جوامع مـسلمان بهگونهای رقم خورد کـه پیـدایش مدعیان مهدویت با انگیزه اصلاح جامعه و مبارزه علیه استعمار رو به تزاید گذاشت. مـهدی سـودانی را بهترین نمونه از چنین مدعیانی دانـستهاند<ref>ر.ک: مقری، احمد؛ کاظمیراد، رضا، ص14</ref>؛ لذا نویسنده اشاره میکند که مردم، متمهدی را اگرچه امام و خلیفه زمان ندانند، اما حامی ملت و خیرخواه مملکت خود میدانند؛ بنابراین وجه مبارزه انگلیس با او آشکار میشود: «در ابتدا دولت انگلیس را لازم بود که یک تدبیری بهکار برد که نایره بغی و طغیان متمهدی در خطه سودان خاموش شود و نگذارند که قوه و قدرت مشارالیه به این پایه برسد»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص12</ref>. | ||
اگرچه موضوع اصلی کتاب، اخبار مصر و اوضاع آن است، اما همانند آثاری از این دست، از احوال استعمار روس و ترس انگلیس از سیطره آن نیز سخن به میان آمده است؛ بهعنوان مثال به نقل از روزنامه کشف الاخبار چنین میخوانیم: «تازهترین خبری که درباره درآمدن مرو به تصرف دولت روس برای ما رسیده، هرگاه این مطلب راست و صدق است، هرآینه جای شک و شبهه باقی نمیماند که دولت روس به اسم راستی و نیکنیتی با سرعت تمام مقصد و مرام خود را در آسیای مرکزی به عمل آورده است. وزرای انگلستان در این باب شک کرده و بدان واسطه انواع و اقسام خوف و واهمه برای ایشان پیدا شده است»<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>. | اگرچه موضوع اصلی کتاب، اخبار مصر و اوضاع آن است، اما همانند آثاری از این دست، از احوال استعمار روس و ترس انگلیس از سیطره آن نیز سخن به میان آمده است؛ بهعنوان مثال به نقل از روزنامه کشف الاخبار چنین میخوانیم: «تازهترین خبری که درباره درآمدن مرو به تصرف دولت روس برای ما رسیده، هرگاه این مطلب راست و صدق است، هرآینه جای شک و شبهه باقی نمیماند که دولت روس به اسم راستی و نیکنیتی با سرعت تمام مقصد و مرام خود را در آسیای مرکزی به عمل آورده است. وزرای انگلستان در این باب شک کرده و بدان واسطه انواع و اقسام خوف و واهمه برای ایشان پیدا شده است»<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>. | ||