پرش به محتوا

منهاج سراج، عثمان بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR06882.jpg|بندانگشتی|منهاج سراج، عثمان بن محمد]]
[[پرونده:NUR06882.jpg|بندانگشتی|منهاج سراج، عثمان بن محمد]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
|-
! نام!! data-type='authorName'|منهاج سراج، عثمان بن محمد
! نام!! data-type="authorName" |منهاج سراج، عثمان بن محمد
|-
|-
|نام‌های دیگر  
|نام‌های دیگر  
|data-type='authorOtherNames'|  
| data-type="authorOtherNames" |  
|-
|-
|نام پدر  
|نام پدر  
|data-type='authorfatherName'|
| data-type="authorfatherName" |سراج‌الدین‌ محمد
|-
|-
|متولد  
|متولد  
|data-type='authorbirthDate'|
| data-type="authorbirthDate" |589ق
|-
|-
|محل تولد
|محل تولد
|data-type='authorBirthPlace'|
| data-type="authorBirthPlace" |فيروزكوه
|-
|-
|رحلت  
|رحلت  
|data-type='authorDeathDate'|698 ق
| data-type="authorDeathDate" |698 ق
|-
|-
|اساتید
|اساتید
|data-type='authorTeachers'|
| data-type="authorTeachers" |
|-
|-
|برخی آثار
|برخی آثار
|data-type='authorWritings'|
| data-type="authorWritings" |
|-class='articleCode'
|- class="articleCode"
|کد مؤلف
|کد مؤلف
|data-type='authorCode'|AUTHORCODE06882AUTHORCODE
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE06882AUTHORCODE
|}
|}
</div>
</div>


'''ابوعمرو عثمان بن محمد جوزجانى''' مؤلف كتاب طبقات ناصرى با نام‌هاى ديگرى چون منهاج‌الدين يا منهاج سراج و به اختصار به «جوزجانى» شهرت يافته است. وى در بخش‌هايى از اين كتاب دربارۀ زندگانى خود و خاندانش مطالبى را آورده است كه گزيده‌اى از اين مطالب را در پى مى‌آوریم.
'''ابوعمرو عثمان بن محمد جوزجانى'''  مشهور به‌ منهاج‌الدين و منهاج‌ سراج‌، قاضی ‌، شاعر و مورخ ‌ ایرانی‌ دربار غوریان ‌ و سلاطین‌ هند در سده هفتم ‌ و مؤلف‌ کتاب‌ طبقات‌ ناصری


== خاندان ==
از اشارات جوزجانى در طبقات چنين برمى‌آيد كه دودمان وى از اوايل ورود به غزنه در ميان درباريان و رجال بزرگ آن عصر به ديدۀ احترام نگريسته مى‌شده و اجداد وى مناصب و مشاغل رسمى و حكومتى داشته‌اند. جد سوم او عبدالخالق جوزجانى در عهد سلطان ابراهيم يكى از شاهان آن سبک تگين به غزنه آمد و در پى خوابى كه ديده بود با دختر پادشاه ازدواج كرد. از اينكه مؤلف نام اين نياى خود را با تعبير امام ياد كرده است مى‌توان گفت وى شخص عالم و با تقوايى بوده است. پدر بزرگ مؤلف كه هم نام اوست در زمان مستضيئى (خليفه عباسى) به حج رفت و در بغداد مورد استقبال وى قرار گرفت.
از اشارات جوزجانى در طبقات چنين برمى‌آيد كه دودمان وى از اوايل ورود به غزنه در ميان درباريان و رجال بزرگ آن عصر به ديدۀ احترام نگريسته مى‌شده و اجداد وى مناصب و مشاغل رسمى و حكومتى داشته‌اند. جد سوم او عبدالخالق جوزجانى در عهد سلطان ابراهيم يكى از شاهان آن سبک تگين به غزنه آمد و در پى خوابى كه ديده بود با دختر پادشاه ازدواج كرد. از اينكه مؤلف نام اين نياى خود را با تعبير امام ياد كرده است مى‌توان گفت وى شخص عالم و با تقوايى بوده است. پدر بزرگ مؤلف كه هم نام اوست در زمان مستضيئى (خليفه عباسى) به حج رفت و در بغداد مورد استقبال وى قرار گرفت.


پدرش سراج‌الدين محمد جوزجانى از رجال درباره فيروز كوه و غور بود. وى در سال 582 ه‍.قاضى لشكر هند بود و سلطان بهاءالدين سام همۀ مناصب شرعى اين شهر را به وى واگذار كرده بود.
پدرش سراج‌الدين محمد جوزجانى از رجال درباره فيروز كوه و غور بود. وى در سال 582 ه‍.قاضى لشكر هند بود و سلطان بهاءالدين سام همۀ مناصب شرعى اين شهر را به وى واگذار كرده بود.


سراج الدّين در علم و بلاغت و امور مملكت دارى شهرت داشت و در زمان وى شهر باميان مجمع حضور علما و دانشمندان به شمار مى‌آمد. مؤلف پدر خود را اعجوبة الزمان خوانده است.
سراج‌الدّين در علم و بلاغت و امور مملكت دارى شهرت داشت و در زمان وى شهر باميان مجمع حضور علما و دانشمندان به شمار مى‌آمد. مؤلف پدر خود را اعجوبة الزمان خوانده است.


دربارۀ تاريخ تولد جوزجانى خبر قطعى نداريم ولى از اشارات مؤلف مى‌توان سال ولادتش را تخمين زد چون گفته است: «من در سن هجده سالگى بودم در مشهور سنۀ سبع و ستمأة بر سراى سلطان در حضرت فيروز كوه.» بنا بر اين مطلب تولدش در سال 589 ه‍. ق. خواهد بود. ديگران هم اين تاريخ را سال ولادت وى دانسته‌اند. در عين حال اشارات ديگرى كه در كتاب آمده است حتمى بودن اين تاريخ را با ترديد روبرو مى‌كند ولى مى‌توان حدود آن را همين سال 589 دانست.
== ولادت ==
دربارۀ تاريخ تولد جوزجانى خبر قطعى نداريم ولى از اشارات مؤلف مى‌توان سال ولادتش را تخمين زد چون گفته است: «من در سن هجده سالگى بودم در مشهور سنۀ سبع و ستمأة بر سراى سلطان در حضرت فيروز كوه.» بنا بر اين مطلب تولدش در سال 589ق. خواهد بود. ديگران هم اين تاريخ را سال ولادت وى دانسته‌اند. در عين حال اشارات ديگرى كه در كتاب آمده است حتمى بودن اين تاريخ را با ترديد روبرو مى‌كند ولى مى‌توان حدود آن را همين سال 589 دانست.


محل تولد جوزجانى را سمرقند يا لاهور گفته‌اند ولى اين مطلب درست به نظر نمى‌رسد چه اينكه پدر وى در سال‌هايى كه ولادت او را در آن تخمين مى‌زنيم در غزنه و فيروزكوه بوده است و از كلمات خود مؤلف هم برمى‌آيد كه كودكى‌اش را همراه مادرش در فيروزكوه و در حرم شاهى به سر برده است و تا ايام بلوغ هم در آنجا بوده است. از آنجا كه مادر او با ملكه همدرس بود مؤلف مراحم آن ملكه را نسبت به خويش شرح داده و از پرورش مادرانۀ وى تعريف كرده است.
محل تولد جوزجانى را سمرقند يا لاهور گفته‌اند ولى اين مطلب درست به نظر نمى‌رسد چه اينكه پدر وى در سال‌هايى كه ولادت او را در آن تخمين مى‌زنيم در غزنه و فيروزكوه بوده است و از كلمات خود مؤلف هم برمى‌آيد كه كودكى‌اش را همراه مادرش در فيروزكوه و در حرم شاهى به سر برده است و تا ايام بلوغ هم در آنجا بوده است. از آنجا كه مادر او با ملكه همدرس بود مؤلف مراحم آن ملكه را نسبت به خويش شرح داده و از پرورش مادرانۀ وى تعريف كرده است.


== تحصیلات ==
مولانا منهاج‌الدين دروس ابتدايى را در فيروزكوه خواند و در سن هفت سالگى براى حفظ قرآن نزد معلم رفت و سماع روايت را نيز از همان اوان آغاز نمود. از اشارات وى استفاده مى‌شود كه تا سال 611 يعنى 22 سالگى در فيروزكوه بوده و پس از اتمام تحصيلات، اولين سفر خود را آغاز نموده است. او ابتدا به بُست رفته و از آنجا به سيستان سفر مى‌كند و با رشيدالدين عبدالمجيد ملاقات مى‌نمايد.
مولانا منهاج‌الدين دروس ابتدايى را در فيروزكوه خواند و در سن هفت سالگى براى حفظ قرآن نزد معلم رفت و سماع روايت را نيز از همان اوان آغاز نمود. از اشارات وى استفاده مى‌شود كه تا سال 611 يعنى 22 سالگى در فيروزكوه بوده و پس از اتمام تحصيلات، اولين سفر خود را آغاز نموده است. او ابتدا به بُست رفته و از آنجا به سيستان سفر مى‌كند و با رشيدالدين عبدالمجيد ملاقات مى‌نمايد.


خط ۶۹: خط ۷۲:
در سال 652 از سوى الغ خان لقب «صدر جهانى» گرفت و براى سومين مرتبه قضاوت و حكومت دربار به او واگذار شد.
در سال 652 از سوى الغ خان لقب «صدر جهانى» گرفت و براى سومين مرتبه قضاوت و حكومت دربار به او واگذار شد.


متأسفانه اواخر زندگانى جوزجانى روشن نيست و همين اندازه مى‌توان استنباط كرد كه تا تاريخ انجام كتاب كه ربيع‌الاول 658 بوده است در دهلى سكونت داشته است. تذكره نويسان دربارۀ مرگ او زمانى را مشخص نكرده‌اند. تنها سيد على حسن در تذكرۀ خود عمر جوزجانى را 84 سال دانسته كه معلوم نيست از كجا استفاده كرده است. اگر اين تخمين درست باشد بايد مؤلف سال بعد از نوشتن طبقات درگذشته باشد كه حدود سال 673 ه‍.ق خواهد بود. [[نفیسی، سعید|سعيد نفيسى]] وفات وى را سال 698 نگاشته است. مؤلف طبقات ناصرى كتاب ديگرى به نام «ناصرى نامۀ منظوم» داشته و از ديگر مؤلفات احتمالى وى اطلاعى در دست نيست.
متأسفانه اواخر زندگانى جوزجانى روشن نيست و همين اندازه مى‌توان استنباط كرد كه تا تاريخ انجام كتاب كه ربيع‌الاول 658 بوده است در دهلى سكونت داشته است.  


== وفات ==
تذكره نويسان دربارۀ مرگ او زمانى را مشخص نكرده‌اند. تنها سيد على حسن در تذكرۀ خود عمر جوزجانى را 84 سال دانسته كه معلوم نيست از كجا استفاده كرده است. اگر اين تخمين درست باشد بايد مؤلف سال بعد از نوشتن طبقات درگذشته باشد كه حدود سال 673 ه‍.ق خواهد بود. [[نفیسی، سعید|سعيد نفيسى]] وفات وى را سال 698 نگاشته است. مؤلف طبقات ناصرى كتاب ديگرى به نام «ناصرى نامۀ منظوم» داشته و از ديگر مؤلفات احتمالى وى اطلاعى در دست نيست.
== منابع مقاله ==
تلخيص از مطالب مندرج در جلد دوم طبقات ناصرى، نگاشته عبدالحى حبيبى
تلخيص از مطالب مندرج در جلد دوم طبقات ناصرى، نگاشته عبدالحى حبيبى


۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش