ماتریدی، محمد بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:NUR01721.jpg|بندانگشتی|ماتریدی، محمد بن محمد]]

{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |

|-

|-

|نام‌های دیگر  

|-

|نام پدر  

|-

|متولد  

|-

|محل تولد

|-

|رحلت  

|-

|اساتید

|-

|برخی آثار

|کد مؤلف

|}

</div>

پيروان ماتريدى، وى را با القابى همچون «الشيخ»، «الفقيه»، «علم الهدى»، «امام الهدى»، «امام اهل السنه» و «امام المتكلمين» توصيف مى‌كنند. همه شرح حال نويسان تاريخ وفات وى را سال 333 ه.ق دانسته‌اند، اما در مورد تاريخ ولادت او سندى در دست نيست. البته تخمين‌هايى در اين مورد وجود دارد؛ مثلاً سال‌هاى 238، 248 و 258، كه با توجه به تاريخ وفات دو استاد ماتريدى؛ يعنى محمدبن مقاتل رازى (م 248 ه.ق) و نصيربن يحيى بلخى (م 268 ه.ق) است.  

== عوامل پنهان ماندن نامِ ماتريدى ==

برخى بر اين عقيده‌اند كه شايد عدم بيان شرح حال ماتريدى (و غفلت يا اهمال در آن) چه از سوى ماتريديه و چه از سوى ديگران، به خاطر عوامل و اسباب زير باشد:

4. حنفى‌ها در كتابت طبقات دانشمندانشان دير اقدام كردند و اولين كتاب آن در قرن هشتم تأليف شده كه به نام «الجواهر المضية» را به خود گرفت.

== استادان و شاگردان ==

ابومنصور ماتريدى نزد چهارتن از علماى مشهور زمان خود كه همه از شاگردان و پيروان ابوحنيفه بودند، تلمذ كرد كه عبارت بودند از:

علامه زبيدى، كه خود از ماتريديان است، مى‌گويد: «ماتريدى نزد امام ابونصر عياضى تلمذ كرد... و از اساتيد او ابوبكر احمدبن اسحاق بن صالح جوزجانى... و محمدبن مقاتل رازى بود. دو فرد نخست از شاگردان ابوسليمان جوزجانى بودند كه خود او از شاگردان ابويوسف و محمدبن حسن شيبانى از شاگردان ابوحنيفه بودند اما استاد چهارم او، يعنى محمدبن مقاتل بدون واسطه نزد ابوحنيفه شاگردى كرده است. بنابراین، ماتريدى گاه با دو واسطه و گاه با سه واسطه به امام خود (ابوحنيفه) متصل مى‌شود.»

== آثار ==

ماتريدى ذهن فعال و خلّاقى داشته و در زمينه علوم مختلف ازقبيل فقه، اصول، تفسير و كلام آثارى ازخود برجاى گذاشته است كه عبارتند از:

1. كتاب التوحيد(اثر مورد بحث)،2. تأويلات اهل السنه، كه در زمينه تفسير است و با تحقيق دكتر ابراهيم عوضين در مصر چاپ شده است.3. مآخذالشريعه؛ 4. الجدل فى اصول الفقه؛ 5. كتاب المقالات؛ 6. بيان وهم المعتزله؛ 7. رد اوئل الادله للكعبى؛ 8. رد وعيد الفساق للكعبى؛ 9. رد تهذيب الجدل للكعبى؛ 10. رد اصول الخمسه للباهلى؛ 11. الرد على القرامطه؛ 12. ردالامامه لبعض الروافض؛ 13. پندنامه.

== جايگاه علمى ==

از كتب و آثار ماتريدى پيداست كه وى ذهن وقاد و استعداد سرشارى داشته است. ماتريدى با عمر طولانى و قوه عقلى توانمند خود در بسيارى از علوم شركت تام و تبحر فراوان داشت. اما فن اصلى او علم كلام است، به گونه‌اى كه حتى تفسير او نيز صبغه كلامى به خود گرفته است.

== منشأ و مصدر آراى ماتريدى ==

چنان‌كه پيش‌تر خاطر نشان گرديد، همه استادان ماتريدى از شاگردان با واسطه ابوحنيفه، يكى از چهار فقيه اهل‌سنت، بودند و از طرفى، ماتريدى خود بارها تأكيد كرده است كه پيرو و شاگرد ابوحنيفه است. بنابراین، منشأ و مصدر آراى ماتريدى در اصول و كليات، ابوحنيفه است. ابوحنيفه پيش از پرداختن به فقه، از علماى علم كلام و داراى روش و آراى كلامى بود. ماتريدى كه در فقه پيرو مكتب ابوحنيفه است، در كلام نيز تا حدى از او متأثر است.

== روش كلامى ماتريدى و مقايسه آن با روش اشعرى ==

روش كلامى ماتريدى كه بر اساس آن نظام فكرى خود را استوار كرد، بر دو پايه عقل و نقل مى‌باشد. ماتريدى به عقل بسيار بها مى‌دهد و در عين حال از نقل هم سود مى‌برد. چنان‌كه در آغاز اين نوشتار اشاره گرديد، ماتريدى انديشه كلامى خود را براى صلح و آشتى ميان معتزله و اهل حديث ارائه كرده است و از اين‌رو مى‌كوشد همواره راهى ميان آن دو مكتب برگزيند. لابه لاى كتاب التوحيد وى پر از نزاع و مجادله با دو طرف است. او گاه جانب معتزله، گاه جانب اهل حديث و گاه طريق مخصوص به خود را در پيش مى‌گيرد.

آنچنان‌كه پيش‌تر اشاره شد، به نظر مى‌رسد اختلاف ميان اشاعره و ماتريديه، هم در روش و هم در بينش، اساسى و جدى باشد. ماتريدى هرچند در كتب خود بر معتزله بسيار ايراد مى‌گيرد، اما آراء و روش او به آنان بسيار نزدیک است و اشاعره به اهل حديث نزدیک ‌تر از ماتريديه است. بنابراین، نظريه درست همان ديدگاه سوم است و ميان اين دو مكتب در بسيارى از مسائل مهم كلامى نظير حسن و قبح عقلى، كه پايه و اساس بسيارى از مسائل ديگر است، تنزيه و تشبيه، اثبات و نفى صفات خبریه و... اختلاف اساسى وجود دارد.

[[التوحید(ماتریدی)]]