شرح تنقيح الفصول في علم الأصول: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شرح تنقيح الفصول في علم الأصول'''، اثر شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن ادریس قرافی (متوفی 684ق)، شرحی است بر کتاب «تنقيح الفصول في علم الأصول» خود شارح. کتاب تنقيح نیز گزیده‌ای است از کتاب «المحصول» محمد بن عمر فخر رازی.

کتاب که با تحقیق حمزة بن حسین فعر و توسط ناصر بن علی غامدی گردآوری شده، با مقدمه مفصلی از محقق در سه فصل آغاز گردیده و مطالب در سه جلد، ارائه شده است. در فصل اول مقدمه، به شرح حال فخر رازی پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص11-‌17</ref> و در فصل دوم، زندگی‌نامه قرافی، در اختیار خواننده قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص18-‌76</ref>. در فصل سوم، در سه مبحث، ابتدا به معرفی متن «تنقيح الفصول» پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص79</ref> و سپس، ضمن معرفی برخی از شروح «تنقيح الفصول»<ref>ر.ک: همان، 80</ref>، در قالب نه مطلب، اطلاعات مفیدی پیرامون شرح حاضر، ارائه گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص85-‌118</ref>.

آن‌گونه که از مطالعه مقدمه کتاب به دست می‌آید، قرافی در اصل این کتاب را به‌عنوان مقدمه اول کتاب «الذخيرة في الفقه» نوشته است، ولی به علت کثرت مراجعه و درخواست از وی، با افزایش مطالبی به آن و شرح مطالب دشوارش به‌منظور تسهیل فهم متن و کمک به خوانندگان، آن را به‌صورت مستقل، مطرح و چاپ کرده است<ref>ر.ک: همان، ص91</ref>.

به دلیل اهمیت کتاب «تنقيح الفصول في علم الأصول» و جایگاه ویژه آن در میان کتب اصولی، علاوه بر شرح حاضر، شرح‌های فراوان دیگری نیز بر این کتاب نوشته شده است که از جمله آنها می‌توان به حاشیه محمد بن ابراهیم بن محمد بقوری (متوفی 707ق)، شرح ابوالعباس احمد بن محمد بن عثمان ازدی، معروف به ابن بنا عدوی (متوفی 721ق)، «شرح التنقيح» ابوزکریا یحیی بن ابی‌بکر مسطاسی فاسی و شرح ابوالحسن علی بن یونس بن عبدالله هواری تونسی اشاره کرد<ref>ر.ک: همان، ص82-‌83</ref>.

# اشاره برخی از شارحین «تنقيح الفصول»، از جمله شوشانی در مقدمه کتاب «رفع النقاب عن تنقيح الشهاب»: «قال المصنف - ‌أي القرافي - ‌في الشرح: لما رأيت جماعة كثيرة رغبوا في إفراد هذا الكتاب عن الذخيرة».

# «ديباج الذهب» ابن فرحون؛

# «المنهل الصافي» ابن تغری بردی؛

# «الوافي بالوفيات» صفدی؛

# «شجرة النور الزكیة» محمد مخلوف.

# «كشف الظنون» حاجی خلیفه؛

# «هدية العارفين»<ref>ر.ک: همان، ص85-‌87</ref>.

آنچه صحت انتساب کتاب به قرافی را تأیید می‌کند، عبارت است از:

# اهل تراجم و شرح‌حال‌نویسان، این کتاب را از جمله تألیفات امام شهاب‌الدین قرافی ذکر کرده‌اند که از جمله آنها، عبارتند از: ابن فرحون در «الديباج الذهب» و حاجی خلیفه در «كشف الظنون».

## '''أشاب الصغير وأفنی الكبير

كر الغداة ومر العشي'''

## '''إن من ساد ثم ساد أبوه

ثم قد ساد قبل ذلك جده'''

## '''ثم الجهات الست فوق ووراء

ويمنة وعكسه بلا مرا'''

# استشهاد به اقوال علما، مخصوصا اصولیین، از جمله خسروشاهی، شیخ ابواسحاق شیرازی، ابن عطیه، ابن سینا و...

# تصحیح خطاهای امام فخر رازی در متن «المحصول» و اعتراض به برخی از آرای اصولی وی<ref>ر.ک: همان، ص92-‌96</ref>.

مهم‌ترین مصادر و منابعی که قرافی از آنها استفاده کرده است، عبارتند از:

# «المعتمد»، ابوالحسین بصری؛

# «اللمع»، شیخ ابواسحاق شیرازی؛

# «المفصل»، زمخشری؛

# «المحصول» و «المعالم»، فخرالدین رازی؛