التنبیهات العَلیّة علی وظائف الصلاة القلبیة: تفاوت میان نسخه‌ها

در خاتمه به دو بحث (1- جبران خلل واقع در نماز 2- خصوصيات نمازهاى ديگر-جمعه، عيد، آيات، طواف و...-) پرداخته است. روش نویسنده در اين اثر، نقلى و تحليلى است. نویسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن معلوم نيست يادآور شده است: اين رساله در اسرار نماز است و اكثر مطالبش همان است كه نصوصى از اهل‌بيت(ع) در مورد آن وارد شده است. <ref>مقدمه كتاب، ص66</ref> نویسنده نگارش اين اثر را در روز شنبه نهم ذوالحجه سال 951 به پایان رسانده است. <ref>متن كتاب، ص191</ref> همچنين مصحح با بيان مختصرى در مورد موضوع و ارزش كتاب، نسخه‌هاى خطى مورد اعتمادش را شناسانده و در مورد روش تحقيق و تصحيح توضيح داده است.<ref>ر.ک: مقدمه كتاب، ص46- 50</ref> مصحح تصاويرى از نسخه‌هاى خطى مورد اعتماد كه براى تصحيح از آن استفاده كرده، آورده است. <ref>همان، ص53- 58</ref> همچنين مصحح محترم شرح‌حال نویسنده را به نقل از شاگردش ابن العودى به صورت مفصل آورده است. <ref>ر.ک: همان، ص21- 42</ref> و نيز کیفیت شهادت و تاريخ و اسباب آن را و برخى از مراثى شهادتش را ذكر كرده است.<ref>ر.ک: همان، ص42- 46</ref>  

#[[شهيد ثانى]] در اثر حاضر به كتاب [[مصباح الشريعة|مصباح الشريعة و مفتاح الحقيقة]] منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)]] توجه فراوان كرده و در موارد متعددى مطالب و رواياتى از آن ذكر كرده<ref>ر.ک: متن كتاب، ص96 پاورقى 5 و ص98 پاورقى 6 و ص100 پاورقى 7 و...</ref> و همچنين به كتاب [[إحياء علوم الدين]] نوشته غزالى <ref>ر.ک: همان، ص76 پاورقى 4 و ص77 پاورقى 1 و 2 و ص87 پاورقى 5 و...</ref> عنايت كرده و مطالبى از آن آورده است.

#نویسنده ريا را يكى از مواردى شمرده كه با صحت نماز منافات دارد يعنى ناسازگار است و چنين افزوده است: ريا دو گونه است: رياى محض و رياى مخلوط. رياى محض آن است كه با اين عملش (نماز) نفع دنيا را بطلبد. و اين ريا، فراگير است و شامل همه موارد ذيل مى‌شود: چه منفعت حرامى را بطلبد چه حلال، يا براى فرار از اينكه به او به چشم حقارت نگاه شود و از زمره خواصّ شمرده نشود. و رياى مخلوط به اين معنا است كه موارد مذكور در رياى محض را همراه با تقرب به خداى تعالى قصد كند. و هر دو تاى اين رياها عمل را فاسد مى‌سازد بلكه رياى محض ارزش بحث و گفتگو ندارد و دومى شرك به خداى تعالى در عبادت است كه قبلا گذشت كه خداوند متعال عمل ريايى را نمى‌پذيرد و به همان شریک واگذار مى‌كند و آن همان شرك خفى است.... <ref>همان، ص145- 151</ref>

#كتاب حاضر هر چند مستند نيست و نویسنده خودش اسناد و منابع روايات مورد استفاده‌اش را نياورده است ولیكن بسيارى از رواياتش در منابع روايى مانند كافى، معانى الاخبار، امالى و... يافت مى‌شود و مصحح محترم هم آدرس آن منابع را با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر كرده است و البته برخى از رواياتش در هيچ منبع روايى يافت نمى‌شود و اين يكى از اشكالات غير قابل دفاع اين كتاب است. به عنوان مثال نویسنده روايت "إنّ اللّه تعالى يعطى الدّنيا بعمل الآخرة، و لا يعطى الآخرة بعمل الدّنيا" را به نقل از پيامبر(ص) و بدون ذكر اسناد و منبع آورده <ref>همان، ص174</ref> و مصحح در پاورقى نوشته است كه به [[بحارالانوار|بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] مراجعه شود كه در آن روايتى است كه به همين معنا دلالت دارد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده است. وقتى به [[بحارالانوار|بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] و همان جلد و صفحه مراجعه مى‌كنيم مصحح در پاورقى چنين آورده است: "لم اجده في مظانه" يعنى در محلش نيافتم! <ref>بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام ج13 ص412</ref>

براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب، فهرست‌هاى فنى (آيات، روايات، احاديث قدسى، حكايات و اقوال، امثال، اعلام و منابع تحقيق) نيز فراهم شده و در پایان كتاب ذكر شده است. هر چند كتاب حاضر، مستند است و مصحح ارجاعاتش را به صورت پاورقى ذكر كرده است: در اين پاورقى‌ها، اختلاف نسخه‌ها بيان شده <ref>مثلاً همان، ص64 پاورقى 1- 5 و ص64 پاورقى 3- 4 و...</ref> و گاه نام و نشان آيات و سوره‌ها آمده <ref>ر.ک: همان، ص70 پاورقى 1 و...</ref> و گاهى نام منبع مورد استفاده با ذكر شماره جلد و صفحه ذكر شده<ref>ر.ک: همان، ص79 پاورقى 3 و...</ref> گاهى توضيحاتى در مورد شخصيتها و رجال آمده<ref>ر.ک: همان، ص82 پاورقى 2 و...</ref> و گاهى لغتى را معنا كرده است <ref>ر.ک: همان، ص65 پاورقى 1 و...</ref> شايان توجه است كه كتاب حاضر مانند سائر آثار [[شهيد ثانى]] مورد توجه دانشمندان اسلامى از زمان نگارش و انتشار تاكنون قرار گرفته است به طورى كه بيش از دويست نسخه خطى از اين اثر وجود دارد و همچنين بيش از ده بار به فارسی ترجمه و شرح شده است. همچنين تأثير اين كتاب بر آثار انديشمندان بعدى مانند "الأنوار النعمانيّة" نوشته سيد‌ ‎نعمة الله جزائرى و "أسرار الصلاة" نوشته ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى و "صلاة الخاشعين" نوشته شهيد دستغيب و کتاب‌هاى "آداب الصلاة" و "سرّ الصلاة" هر دو نوشته [[امام خمينى(ره)|امام خمينى]](ره) به خوبى آشكار است. م‍-حقق براى تصحيح اين كتاب از چهار نسخه سه نسخه خطى و يك نسخه چاپ سنگى- استفاده كرده است. <ref>مقدمه كتاب، ص48</ref>