پرش به محتوا

الاقتصاد الهادي إلی طريق الرشاد: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سيد‌' به 'سيد‌ ')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۴: خط ۲۴:
}}
}}


'''الاقتصاد الهادي إلی طريق الرشاد''' تألیف [[طوسی، محمد بن حسن|ابوجعفر محمد بن حسن بن على طوسى]]، معروف به شيخ الطائفة، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ق).
'''الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد''' تألیف [[طوسی، محمد بن حسن|ابوجعفر محمد بن حسن بن على طوسى]]، معروف به شیخ الطائفة، [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] (م 460 ق).


كتاب «الاقتصاد فيما يجب على العباد» از تأليفات مهم [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] «قده» است اين كتاب با وجود حجم كم، شامل مباحث مهمى از علم كلام و فقه مى‌باشد و به دليل اهميت آن از مصادر كتاب‌هاى [[بحار الأنوار]] و السرائر مى‌باشد. ([[بحار الأنوار]] ج /6 48، ج /37 183، ج /82 26، ج /88 336، ج /85 140 و السرائر به نقلى از الينابيع الفقهية ج /2 528، /4 689، 731).
کتاب «الاقتصاد فیما یجب على العباد» از تألیفات مهم [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] «قده» است این کتاب با وجود حجم کم، شامل مباحث مهمى از علم کلام و فقه مى‌باشد و به دلیل اهمیت آن از مصادر کتاب‌هاى [[بحار الأنوار]] و السرائر مى‌باشد. ([[بحار الأنوار]] ج /6 48، ج /37 183، ج /82 26، ج /88 336، ج /85 140 و السرائر به نقلى از الینابیع الفقهیة ج /2 528، /4 689، 731).


==مطالب==
==مطالب==


مباحث کتاب به طور کلى در دو بخش کلام و فقه تقسیم شده است.


مباحث كتاب به طور كلى در دو بخش كلام و فقه تقسيم شده است.
در قسمت اوّل، دو اصل توحید و عدالت بررسى شده است که در ضمن مسألۀ عدل، اصول نبوت، امامت و معاد نیز مطرح شده است.


در قسمت اوّل، دو اصل توحيد و عدالت بررسى شده است كه در ضمن مسألۀ عدل، اصول نبوت، امامت و معاد نيز مطرح شده است.
در قسمت دوم، کتاب‌هاى پنج‌گانۀ صلاة، صوم، زکاة، حج، جهاد مطرح شده است.


در قسمت دوم، كتاب‌هاى پنج‌گانۀ صلاة، صوم، زكاة، حج، جهاد مطرح شده است.
قسمت فقه کتاب بصورت فقه موجز و رساله‌هاى متداول نوشته شده و آنچنان که مؤلف در مقدمه و انتهاى کتاب مى‌نویسد سعى نموده که در نهایت اختصار، مسائل اساسى و مورد نیاز شامل واجبات، محرمات، مستحبات، مکروهات، مقدمات، اجزاء و شرایط و مبطلات هر یک از این عبادات را در قالبى بسیار منظم بیان نماید.


قسمت فقه كتاب بصورت فقه موجز و رساله‌هاى متداول نوشته شده و آنچنان كه مؤلف در مقدمه و انتهاى كتاب مى‌نويسد سعى نموده كه در نهایت اختصار، مسائل اساسى و مورد نياز شامل واجبات، محرمات، مستحبات، مكروهات، مقدمات، اجزاء و شرايط و مبطلات هر يك از اين عبادات را در قالبى بسيار منظم بيان نمايد.
==انگیزۀ تألیف==


==انگيزۀ تأليف==


وى در مورد غرض از تألیف کتاب در مقدمۀ آن مى‌نویسد: الغرض هنا ذکر ما لا بدّ منه على کلّ حال.


وى در مورد غرض از تأليف كتاب در مقدمۀ آن مى‌نويسد: الغرض هنا ذكر ما لا بدّ منه على كلّ حال.
هم‌چنان که از نام کتاب و معناى کلمۀ «اقتصاد» مشخص شده است این نوع از فقه مختصر، نوعى از فقه داراى اعتدال است که بدور از افراط و تفریط، خواننده به آسانى و بدون دشوارى و در سریع‌ترین زمان احکام شرعى مورد نیاز خود را فرا گرفته و به آن عمل مى‌نماید.


هم‌چنان كه از نام كتاب و معناى كلمۀ «اقتصاد» مشخص شده است اين نوع از فقه مختصر، نوعى از فقه داراى اعتدال است كه بدور از افراط و تفريط، خواننده به آسانى و بدون دشوارى و در سريع‌ترين زمان احكام شرعى مورد نياز خود را فرا گرفته و به آن عمل مى‌نمايد.
[[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] این کتاب را به احتمال بسیار زیاد به درخواست شیخ عبدالعزیز بن براج (م 481 ق) تألیف نموده است و در مقدمۀ آن مى‌نویسد:


[[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] اين كتاب را به احتمال بسيار زياد به درخواست شيخ عبدالعزيز بن براج (م 481 ق) تأليف نموده است و در مقدمۀ آن مى‌نويسد:
من این کتاب را به درخواست شیخ بزرگوار که خداوند عمر ایشان را طولانى گرداند نوشتم که شامل مباحثى است که اعتقاد و عمل و حرکت در مسیر آنها بر همگان واجب است.


من اين كتاب را به درخواست شيخ بزرگوار كه خداوند عمر ايشان را طولانى گرداند نوشتم كه شامل مباحثى است كه اعتقاد و عمل و حركت در مسير آنها بر همگان واجب است.
در مورد قسمت فقه آن مى‌نویسد: در بخش دوم کتاب، عباداتى که انجام آنها نیز بر همه واجب است را به طور خلاصه آورده‌ام زیرا کتاب‌هایى که در اصول عقائد و احکام شرعى نگاشته شده‌اند فراوانند. ولى یا بسیار طولانى و مفصل مى‌باشند و یا بسیار خلاصه، که از رساندن مقصود ناتوانند.


در مورد قسمت فقه آن مى‌نويسد: در بخش دوم كتاب، عباداتى كه انجام آنها نيز بر همه واجب است را به طور خلاصه آورده‌ام زيرا كتاب‌هایى كه در اصول عقائد و احكام شرعى نگاشته شده‌اند فراوانند. ولى يا بسيار طولانى و مفصل مى‌باشند و يا بسيار خلاصه، كه از رساندن مقصود ناتوانند.
==تاریخ تألیف==


==تاريخ تأليف==


با توجه به این که این کتاب پس از کتاب‌هاى النهایة، المبسوط، المفصح فی الإمامة، تلخیص الشافی و بسیارى از کتب دیگر [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسى]] نوشته شده است و از طرفى در مباحث آخر فصل امامت در مسألۀ غیبت امام زمان عجل الله تعالى فی فرجه تفصیل این مطالب را به کتاب «تلخیص الشافی» ارجاع داده است و به کتاب «الغیبة» که در سال 447ق تألیف شده، ارجاع نداده است بنابراین احتمالا این کتاب بین سال‌هاى 440 تا 447ق تألیف شده است.


با توجه به اين كه اين كتاب پس از كتاب‌هاى النهایة، المبسوط، المفصح في الإمامة، تلخيص الشافي و بسيارى از كتب ديگر [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] نوشته شده است و از طرفى در مباحث آخر فصل امامت در مسألۀ غيبت امام زمان عجل الله تعالى في فرجه تفصيل اين مطالب را به كتاب «تلخيص الشافي» ارجاع داده است و به كتاب «الغيبة» كه در سال 447ق تأليف شده، ارجاع نداده است بنابراین احتمالا اين كتاب بين سال‌هاى 440 تا 447ق تأليف شده است.
==تاریخ انتشار==


==تاريخ انتشار==


 
این کتاب اولین بار توسط آقاى حسین سعید تهرانى پس از ارتحال آیت‌الله حسین حلى (م 1375 ق) استاد وى، توسط انتشارات کتابخانۀ جامع چهل‌ستون در تهران انتشار یافته است. تجدید چاپ این کتاب توسط چاپخانۀ خیام در قم در سال 1400ق انجام شده است.
اين كتاب اولین بار توسط آقاى حسین سعيد تهرانى پس از ارتحال آیت‌الله حسین حلى (م 1375 ق) استاد وى، توسط انتشارات كتابخانۀ جامع چهل‌ستون در تهران انتشار يافته است. تجديد چاپ اين كتاب توسط چاپخانۀ خيام در قم در سال 1400ق انجام شده است.


==نسخه‌ها==
==نسخه‌ها==


در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذریعة]] به سه نسخه از کتاب اشاره نموده است که عبارتند از:


در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به سه نسخه از كتاب اشاره نموده است كه عبارتند از:
#نسخۀ متعلّق به شیخ محمدحسین بن محمد قاسم قمشه‌اى نجفى (م 1336 ق) صاحب کتاب «أدلة الرشاد فی شرح نجاة العباد» که در سال 1281 این کتاب توسط ملا مهدى قمشه‌اى (م 1281 ق) وقف شده است.
#نسخۀ شیخ هادى آل کاشف‌الغطاء (م 1361 ق).
#نسخۀ سید‌ ‎محمدباقربن سید‌ ‎محمد بن [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سید‌ ‎محمد کاظم یزدى]] ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذریعة]] ج /2 269، 270).


#نسخۀ متعلّق به شيخ محمدحسین بن محمد قاسم قمشه‌اى نجفى (م 1336 ق) صاحب كتاب «أدلة الرشاد في شرح نجاة العباد» كه در سال 1281 اين كتاب توسط ملا مهدى قمشه‌اى (م 1281 ق) وقف شده است.
در کتاب «مقدمه‌اى بر فقه شیعه» (صفحات 77 و 78) به 8 نسخۀ خطى اشاره شده است که متعلّق به کتابخانه‌هاى: دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتى، امیرالمؤمنین حکیم، دار الکتب، آیت‌الله مرعشى نجفى «قده»، لوس آنجلس، و آستان قدس رضوى مى‌باشد.
#نسخۀ شيخ هادى آل کاشف‌الغطاء (م 1361 ق).
#نسخۀ سيد‌ ‎محمدباقربن سيد‌ ‎محمد بن [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سيد‌ ‎محمد كاظم يزدى]] ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج /2 269، 270).
 
در كتاب «مقدمه‌اى بر فقه شيعه» (صفحات 77 و 78) به 8 نسخۀ خطى اشاره شده است كه متعلّق به كتابخانه‌هاى: دانشگاه تهران، دانشگاه شهيد بهشتى، اميرالمؤمنين حكيم، دار الكتب، آیت‌الله مرعشى نجفى «قده»، لوس آنجلس، و آستان قدس رضوى مى‌باشد.


==نسخه‌هاى معتبر==
==نسخه‌هاى معتبر==




در چاپ كتاب از دو نسخۀ خطى استفاده شده است كه يكى متعلّق به كتابخانۀ جامع چهل‌ستون در تهران است. اين نسخه به خط عبدالمجيد بن مظفر بن مخزوم توبلى كورى مربوط به سال 1046ق است كه با رمز (ج) مشخص شده است.
در چاپ کتاب از دو نسخۀ خطى استفاده شده است که یکى متعلّق به کتابخانۀ جامع چهل‌ستون در تهران است. این نسخه به خط عبدالمجید بن مظفر بن مخزوم توبلى کورى مربوط به سال 1046ق است که با رمز (ج) مشخص شده است.


نسخۀ ديگر متعلّق به كتابخانۀ علامۀ محقق سيد‌ ‎محمد على روضاتى در اصفهان است. اين نسخه در ضمن مجموعۀ كتاب‌هایى است كه به خط سيد‌ ‎محمد زين‌العابدين موسوى و مربوط به سال 1267ق است و با رمز (ر) مشخص شده است.
نسخۀ دیگر متعلّق به کتابخانۀ علامۀ محقق [[روضاتی، محمدعلی|سید‌ ‎محمد على روضاتى]] در اصفهان است. این نسخه در ضمن مجموعۀ کتاب‌هایى است که به خط سید‌ ‎محمد زین‌العابدین موسوى و مربوط به سال 1267ق است و با رمز (ر) مشخص شده است.


اگر چه نسخ خطى مورد استفاده در چاپ كتاب داراى خطا، تصحيف و تحريف زيادى بوده‌اند اما مصحح كتاب به دليل جلوگيرى از زياد شدن حجم كتاب از ذكر آنان خوددارى نموده و فقط آدرس آيات قرآن كريم را ذكر نموده و مصادر احاديث و روايات آن را ذكر ننموده است.
اگر چه نسخ خطى مورد استفاده در چاپ کتاب داراى خطا، تصحیف و تحریف زیادى بوده‌اند اما مصحح کتاب به دلیل جلوگیرى از زیاد شدن حجم کتاب از ذکر آنان خوددارى نموده و فقط آدرس آیات قرآن کریم را ذکر نموده و مصادر احادیث و روایات آن را ذکر ننموده است.


==ويژگى‌ها==
==ویژگى‌ها==


همان طور که مؤلف در پایان قسمت کلامى کتاب نوشته، وى سعى نموده در پیروى از خواستۀ ابن البراج (م 481 ق) کتابى را تألیف نماید که با رعایت اعتدال از تفصیل یا ایجاز مطالب خوددارى نموده و مطالب کتاب را در حدى که خواننده بناچار نیازمند آن است، بیان نماید.


همان طور كه مؤلف در پایان قسمت كلامى كتاب نوشته، وى سعى نموده در پيروى از خواستۀ ابن البراج (م 481 ق) كتابى را تأليف نمايد كه با رعايت اعتدال از تفصيل يا ايجاز مطالب خوددارى نموده و مطالب كتاب را در حدى كه خواننده بناچار نيازمند آن است، بيان نمايد.
بنابراین در قسمت کلامى کتاب، تفصیل مطالب آن را به کتاب‌هاى شرح الجمل (یا تمهید الأصول) تلخیص الشافی، المفصح فی الإمامة و در مباحث فقهى تفصیل آن را به کتاب‌هاى النهایة، [[مصباح المتهجد]]، المبسوط ارجاع داده است. (صفحات 37، 57، 215، 222، 226، 275، 302، 316).


بنابراین در قسمت كلامى كتاب، تفصيل مطالب آن را به كتاب‌هاى شرح الجمل (يا تمهيد الأصول) تلخيص الشافي، المفصح في الإمامة و در مباحث فقهى تفصيل آن را به كتاب‌هاى النهایة، [[مصباح المتهجد]]، المبسوط ارجاع داده است. (صفحات 37، 57، 215، 222، 226، 275، 302، 316).
با این حال گاهى مؤلف برای اثبات نظریات خود به روایات و یا قول اصحاب استناد نموده است و گاهى نیز مثل بحث استحقاق عقاب برای کافى در مباحث کلامى به اجماع استناد نموده است و یا این که به بعضى از مباحث اصولى مثل حجیت خبر واحد استناد نموده است که تفصیل آن را به کتاب اصول فقه، احتمالا کتاب العدة ارجاع داده است. (صفحات 253، 267، 133، 188).


با اين حال گاهى مؤلف برای اثبات نظريات خود به روايات و يا قول اصحاب استناد نموده است و گاهى نيز مثل بحث استحقاق عقاب برای كافى در مباحث كلامى به اجماع استناد نموده است و يا اين كه به بعضى از مباحث اصولى مثل حجيت خبر واحد استناد نموده است كه تفصيل آن را به كتاب اصول فقه، احتمالا كتاب العدة ارجاع داده است. (صفحات 253، 267، 133، 188).
از خصوصیت چاپ کتاب موجود این که از نسخه‌هاى پر غلطى استفاده شده و فقط در موارد ضرورى به غلطهاى آن اشاره شده است و تصحیح سایر موارد نیز به چاپ‌هاى بعدى محول شده است.


از خصوصيت چاپ كتاب موجود اين كه از نسخه‌هاى پر غلطى استفاده شده و فقط در موارد ضرورى به غلطهاى آن اشاره شده است و تصحيح ساير موارد نيز به چاپ‌هاى بعدى محول شده است.
اگر چه کتاب المبسوط پس از [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] نوشته شده است و از طرفى سبک تألیف قسمت عبادات کتاب الاقتصاد و کتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] کاملا شبیه به هم مى‌باشد با این حال در قسمت عبادات کتاب به نام [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] اصلا ذکر نشده است و هیچ مطلبى نیز از آن ذکر نشده است.
 
اگر چه كتاب المبسوط پس از [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] نوشته شده است و از طرفى سبک تأليف قسمت عبادات كتاب الاقتصاد و كتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] كاملا شبيه به هم مى‌باشد با اين حال در قسمت عبادات كتاب به نام [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] اصلا ذكر نشده است و هيچ مطلبى نيز از آن ذكر نشده است.


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
- [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/2 269، 270
- [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذریعة]]/2 269، 270


- [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] /9 165
- [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]] /9 165


- معالم العلماء 114
- معالم العلماء 114
خط ۱۰۴: خط ۱۰۱:
- [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]/6 216
- [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]/6 216


- فوائد رضويه 470
- فوائد رضویه 470
 
- لولؤ البحرين 252 - 254
 


- لولؤ البحرین 252 - 254


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش