۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
دیوان پروین اعتصامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'اعتصامي، پروين' به 'اعتصامی، پروین'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'اعتصامي، پروين' به 'اعتصامی، پروین') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[اعتصامی، پروین]] (نويسنده) | ||
[[ذو الفقاري، محمد علي]] (محقق) | [[ذو الفقاري، محمد علي]] (محقق) | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''دیوان پروین اعتصامی'''، مجموعه اشعار بانوی شاعره، [[ | '''دیوان پروین اعتصامی'''، مجموعه اشعار بانوی شاعره، [[اعتصامی، پروین|پروین اعتصامی]] است، با مقدمه [[ذو الفقاري، محمد علي|محمدعلی ذوالفقاری]] و به خط [[خسروي، حسين|حسین خسروی]] (استاد انجمن خوش‌نویسان ایران) که توسط انتشارات اوسان به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب دارای مقدمه به قلم محمدعلی ذوالفقاری (مدیر انتشارات اوسان) و مجموعه اشعار در 42 قطعه و سایر قالب‌های شعری است. پایان‌بخش اشعار کتاب، قطعه‌ای است که [[ | کتاب دارای مقدمه به قلم محمدعلی ذوالفقاری (مدیر انتشارات اوسان) و مجموعه اشعار در 42 قطعه و سایر قالب‌های شعری است. پایان‌بخش اشعار کتاب، قطعه‌ای است که [[اعتصامی، پروین|پروین]] برای سنگ مزار خودش سروده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
تأثیر شعر قدما و وارثان شیوه آنها در آن عصر، در کلام [[ | تأثیر شعر قدما و وارثان شیوه آنها در آن عصر، در کلام [[اعتصامی، پروین|پروین]] و در قالب‌های بیانی و اندیشه‌های اخلاقی و اجتماعی او به‌طور محسوسی مجال جلوه یافت. به تعبیر پدرش یوسف اعتصام‌الملک، «شعر پروین، شعر اوقات و احوال و اشخاص نیست؛ شعر تربیت و تهذیب و تعمیم اخلاق کریمه است؛ ترانه روح‌افزای مهر و عاطفت و فضیلت است؛ نغمه جذاب سعی و عمل و همت و اقدام است؛ سرود بیداری و پرهیزگاری و رستگاری است». | ||
ملک‌الشعرای بهار که از قریحه و استعداد کم‌نظیر [[ | ملک‌الشعرای بهار که از قریحه و استعداد کم‌نظیر [[اعتصامی، پروین|پروین]] آگاه بود، در شعر وی به چشم تقدیر و تحسین می‌نگریست و برای چاپ اول دیوان [[اعتصامی، پروین|پروین]] که دو سالی قبل از وفات پدرش در 1314 در تهران نشر یافت، مقدمه‌ای نوشت که آکنده از تحسین و تمجید شاعرانه بود و همچنین علامه قزوینی بعد از نشر دیوان، نامه‌ای نوشت و در آن به تأثیر قابل ملاحظه‌ای که اشراف و ارشاد میرزا یوسف خان اعتصام‌الملک آشتیانی در تهذیب و تقویت قریحه شاعری [[اعتصامی، پروین|پروین]] داشت، اشاره دارد و پیداست که تربیت پدر باید عامل عمده‌ای در تربیت ذوقی آن شاعره جوان داشته باشد. عشق و علاقه [[اعتصامی، پروین|پروین]] به پدر هم در جای‌جای دیوان او پیداست. مرثیه‌ای که او در مرگ پدر دارد و قطعه‌ای که برای لوح مزار خودش سروده نیز حاکی از آن است که زندگی او بعد از وفات پدر بیشتر در تلخی و حسرت گذشته است<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، صفحه ح</ref>. | ||
ملک‌الشعرای بهار در مقدمه چاپ اول دیوان پروین، می‌نویسد: هرگاه تنها غزل «سفر اشک» از این شاعره شیرین‌زبان باقی مانده بود، کافی بود که وی را در بارگاه شعر و ادبیات حقیقی جایگاهی عالی و ارجمند بخشد؛ تا چه رسد به لطف حق، کعبه دل، گوهر اشک، روح آزاده، دیده و دل، دریای نور، گوهر و سنگ، حدیث مهر، ذره، جولای خدا، نغمه صبح و سایر قطعات که هریک برهان آشکار بلاغت و سخن‌دانی اوست. | ملک‌الشعرای بهار در مقدمه چاپ اول دیوان پروین، می‌نویسد: هرگاه تنها غزل «سفر اشک» از این شاعره شیرین‌زبان باقی مانده بود، کافی بود که وی را در بارگاه شعر و ادبیات حقیقی جایگاهی عالی و ارجمند بخشد؛ تا چه رسد به لطف حق، کعبه دل، گوهر اشک، روح آزاده، دیده و دل، دریای نور، گوهر و سنگ، حدیث مهر، ذره، جولای خدا، نغمه صبح و سایر قطعات که هریک برهان آشکار بلاغت و سخن‌دانی اوست. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
به‌علاوه خاستگاه همه این اندیشه‌ها نظرگاه انسانی و بشردوستانه است، نه از نوع شعارهای نگارین. تکیه او نیز بر ضرورت دگرگونی فکری و فرهنگی در جامعه است؛ تا اندیشه‌ها به راه راست نگرود، راه‌ها و رفتارها و کردارها کژ و نادرست و زیان‌بار خواهدبود<ref>ر.ک: همان، صفحه خ - ذ</ref>. | به‌علاوه خاستگاه همه این اندیشه‌ها نظرگاه انسانی و بشردوستانه است، نه از نوع شعارهای نگارین. تکیه او نیز بر ضرورت دگرگونی فکری و فرهنگی در جامعه است؛ تا اندیشه‌ها به راه راست نگرود، راه‌ها و رفتارها و کردارها کژ و نادرست و زیان‌بار خواهدبود<ref>ر.ک: همان، صفحه خ - ذ</ref>. | ||
همدردی صمیمانه با طبقات محروم جامعه و توجه به آلام فقرا در نزد وی بدان معنی نیست که ریشه فقر آنها که گاه در اجتناب آنها از سعی و عمل است را نشان ندهد و نیل به استقرار عدالت اجتماعی را به جهد و کوشش موقوف ننماید. ذهن [[ | همدردی صمیمانه با طبقات محروم جامعه و توجه به آلام فقرا در نزد وی بدان معنی نیست که ریشه فقر آنها که گاه در اجتناب آنها از سعی و عمل است را نشان ندهد و نیل به استقرار عدالت اجتماعی را به جهد و کوشش موقوف ننماید. ذهن [[اعتصامی، پروین|پروین]] در ورای هر چیزی نکته‌ها را کشف می‌کند. این جهان پرجلوه که [[اعتصامی، پروین|پروین]] در شعر خود نقش می‌نماید و بینش و ادراک عمیق او ما را به عوالمی تازه و عبرت‌آموز سیر می‌دهد، در شعر فارسی درخششی بسیار دارد. | ||
همواری و یک‌دستی و پختگی زبان و سبک شعر و نیز اصالت فکر و محتوی در دیوان پروین به درجه‌ای است که بهار این حالت را چنین تعبیر می‌کند که گویی [[ | همواری و یک‌دستی و پختگی زبان و سبک شعر و نیز اصالت فکر و محتوی در دیوان پروین به درجه‌ای است که بهار این حالت را چنین تعبیر می‌کند که گویی [[اعتصامی، پروین|پروین]] همه اشعار خویش را در یک ساعت و یا در یک روز سروده است. | ||
شعر [[ | شعر [[اعتصامی، پروین|پروین]] از لحاظ فکر و معنی بسیار پخته و متین است، گویی اندیشه‌گری توانا، حاصل تأمل و تفکرات خود را درباره انسان و جنبه‌های گوناگون زندگی و نکات اخلاقی و اجتماعی به قلم آورده است. | ||
در اندیشه و طرز بیان از اصالت برخوردار است. عواطف بشردوستی و حمایت از مردم محروم و یتیمان و سال‌خوردگان و ستمدیدگان که در شعر [[ | در اندیشه و طرز بیان از اصالت برخوردار است. عواطف بشردوستی و حمایت از مردم محروم و یتیمان و سال‌خوردگان و ستمدیدگان که در شعر [[اعتصامی، پروین|پروین]] به‌صورت واکنش روحی لطیف و مادرانه بروز کرده، از درون جان او جوشیده و سرشار از صمیمیت و صداقت است و رنگ ویژه طبع و ذوق وی را دارد. [[اعتصامی، پروین|پروین]] قبل از هر چیز شاعر تربیت و شاعر اخلاق است. | ||
تعلیم اخلاقی [[ | تعلیم اخلاقی [[اعتصامی، پروین|پروین]] بر مبنای عرفان مبتنی می‌شود و درعین‌حال با سعی و عمل هم پیوند استوار می‌یابد. عرفان پروین با همان تمثیل‌ها و تصویرهایی که نزد امثال سنایی، عطار، سعدی و مولانا هست، به بیان می‌آید و در پاره‌ای موارد تحت تأثیر آنهاست. چنان‌که منظومه پایمال آز، جولای خدا و لطف حق او از لحن و فکر مولانا و منظومه جامع عرفان، صید پریشان و کعبه دل او از سوز و حال عطار نشان دارد و بااین‌همه، در تمام این‌گونه تمثیلات و مناظرات که طرز بیان سعدی، سنایی، نظامی، انوری و ابن یمین هم در آنها گه‌گاه هست، چیزی از روح عصر، از عرفان مبنی بر سعی و عمل و از کمال مطلوب انسانی در مفهوم جامع و عصری آن جلوه دارد و این جمله، استقلال فکر و درعین‌حال اصالت هنر [[اعتصامی، پروین|پروین]] را به‌نحو انکارناپذیری برجسته می‌سازد. | ||
از نظری دیگر، این‌چنین تأمل در احوال انسان، گل و گیاه، اشیا و هر چیز که در محیط اطراف و زندگانی روزمره وجود دارد و به دریافت‌های پرمغز و لطیف نایل آمدن و حاصل تخیلات و تفکرات خویش را به زبان شعر با شیوه‌ای هنرمندانه و پرتأثیر بیان کردن، از ویژگی‌های شعر [[ | از نظری دیگر، این‌چنین تأمل در احوال انسان، گل و گیاه، اشیا و هر چیز که در محیط اطراف و زندگانی روزمره وجود دارد و به دریافت‌های پرمغز و لطیف نایل آمدن و حاصل تخیلات و تفکرات خویش را به زبان شعر با شیوه‌ای هنرمندانه و پرتأثیر بیان کردن، از ویژگی‌های شعر [[اعتصامی، پروین|پروین]] و در شعر فارسی کم‌نظیر است. از این حیث در حقیقت، او مانند لافونتن در شعر فارسی است<ref>ر.ک: همان، صفحه ذ - ز</ref>. | ||
مقبولیت اندیشه‌های شامل او در هر زمان و نیز نحوه بیان کلی و فراگیرش طوری است که دیوان پروین و حکایات و تمثیلات او با ظرافت خیال و روح پخته و معتدل و لطف تعبیری که دارد، ارزشی پایدار تواند داشت، اما انصاف این است که هنوز قدر بلند این شاعره بزرگ و کم‌نظیر در ایران، چنان‌که باید، شناخته نشده است. | مقبولیت اندیشه‌های شامل او در هر زمان و نیز نحوه بیان کلی و فراگیرش طوری است که دیوان پروین و حکایات و تمثیلات او با ظرافت خیال و روح پخته و معتدل و لطف تعبیری که دارد، ارزشی پایدار تواند داشت، اما انصاف این است که هنوز قدر بلند این شاعره بزرگ و کم‌نظیر در ایران، چنان‌که باید، شناخته نشده است. | ||